کاربرد لیزر SLT در درمان بیماری گلوکوم

چشم انسان نسبت به محل قرار گیری لنز، به دو بخش قدامی و خلفی (‏Posterior Segment ‎‏ & ‏Anterior Segment‏ )تقسیم می شود. ‏
بخش قدامی چشم ‏Anterior Segment )‎‏ ‏‎(‎‏ مملو از مایعی است به نام زلالیه (‏‎( Aqueous Humor ‎‏ که این مایع به صورت فعال از اعضایی به نام اجسام مژگانی (‏‎(Cilliary Body‏ واقع در ‏Chamber)‎‏ ‏‎(Anterior ‎‏ ‏AC‏ ترشح و از شبکه ای به نام ( ‏Trabecular Meshwork‏ )‏‎ TMواقــع در ‏‎(Posterior Chamber)‎‏ ‏PC‏ جــذب و از آنجـا بـه داخـل کـانـالـی بـه نــام اشلــــــم (‏‎ Canal‏ ‏‎(Schlemmدفـع‎ ‎می شود.
تعـادل بیـن ایـن دو مکانیسـم تـرشـح و جـذب‎ ‎‏ ‏‎(Irrigation & Aspiration)‎‏ ‏I/A‏ منجر به ایجاد فشاری مثبت‎( Intra Ocular Pressure) ‎‏ ‏IOP‏ در داخـل‎ ‎‏ بخش قدامی و‎ ‎متعاقبـا" انتقال این فشـار به بخش خلفی و مایـع زجاجیـه‎ ‎‏ ( ‏‎ Vitreous Body‏) و عصب بینایی می شود. بدیهـی است هر گونـه عـدم تعـادل در مکانیسم ‏I/A ‎‏ منجـر به تغییـر در این فشار می شود. در بیماری گلوکوم به علـل مختلف این فشـار افزایـش می یابد. در یکی از انواع این بیماری به نام ‏‎(Open Angle Glaucoma)‎‏ ‏OAG‏ مکانیزم تخلیـه مایع زلالیه از طریـق ‏TM‏ دچـار اختـلال می شود.
▪ چرا پایین آوردن فشار چشم حائز اهمیت است ؟
ـ در صورت عدم کنترل فشار داخل چشم ‏IOP، میزان خون رسانی به عصب بینایی کاهش یافته و در نتیجه این عصب دچار ایسکمی می شود. متاسفانه بیماری گلوکوم یک بیماری خاموش بوده و فاقد علائم حاد بالینی است. بنابراین در زمان مراجعه بیمار، مقادیر قابل توجهیی از بینایی وی از دست رفته است. لذا ضروری است جهت شناسایی مبتلایان به این بیماری طرح غربالگری در سطح کشور صورت پذیرد.
▪ چه راه هایی برای درمان این بیماری وجود دارد؟
ـ رایج ترین روش درمان، درمان دارویی است ولی باید به خاطر داشت که داروهای موجود دارای‏‎ ‎عوارض جانبی بوده و برروی همه بیماران نیز موثر نیستند. در صورت استفاده از این روش، داروها می بایست هر روز مصرف شوند.‏
ـ اگر روش های غیر جراحی بی اثر بودند، می توان از عمل جراحی جهت ایجاد کانال های‎ ‎تخلیه‎ ‎استفاده کرد. متاسفانه، اعمال جراحی همواره با خطراتی از جمله خونریزی و عفونت همراه بوده و هزینه زیادی دارند.‏
ـ پیش از این لیزر آرگون (‏‎( ALT ‎‏ رایج ترین روش درمان آب سیاه بود. مشکلات زیادی مانند: آسیب غیر قابل‎ ‎برگشت به چشم و ایجاد ضایعه برروی چشم از جمله عوارض این روش درمانی هستند.
▪ ‏SLT‏ چیست ؟
ـ ایـن حــروف اختصــاری بـه معنـای عمـل انتخـابــی بـا لیــزر بــر روی شبــکه تـربکــولار ‏Selective LASER Trabeculoplasty )‎‏) است. در واقع ‏SLT‏ یک فرآیند جراحی لیزری است که فشار داخلـی چشم ‏‎ IOP )‎‏) را کاهـش می دهـد. این عمـل معمولا" در مطب یا کلینیک تخصصی چشم انجام می پذیرد.
▪ طریق تاثیر آن چگونه است؟
ـ در این روش، رنگدانه های موجود در سلول های خاصی در چشم آسیب دیده تحت تابش کوتاه مدت امواج کم انرژی نور لیزر قرار می گیرند. در نتیجه پاسخ طبیعی بدن به کار افتاده و باعث بازسازی سلول ها و در نتیجه تخلیـه بهتـر مایع زلالیه شده و ‏IOP‏ کاهش می یابد.‏ در این عمل، سلول های پیرامون منطقه عمل و مابقی چشم دست نخورده باقیمانده و آسیبی نمی بینند.
▪ آیا ‏SLT‏ درد آور است ؟‏
ـ خیر. انجام ‏SLT‏ بدون درد بوده و هیچگونه عوارض جانبی ندارد.
▪ روش انجام عمل ‏SLT‏ چگونه است؟
ـ این عمل به سادگی و با استفاده از بی حسی موضعی انجام می گیرد. پس از استفاده از قطره بی حسی پرتوهای نور لیزر ملایمی از طریق میکروسکوپ مخصوص به چشم تابانده می شود. این کار چند دقیقه طول می کشد. در پایان عمل، برای جلوگیری از التهاب چشم قطره های دیگری در چشم ریخته می شود.
در عرض یک تا سه روز، فشار داخل چشمی به شکل قابل توجهی کاهش می یابد. به طور معمول، پزشک معالج جهت ارزیابی درمان ، فشار داخل چشمی را تا چند ماه اول اندازه گیری و بررسی می کند.
▪ انتخاب ‏SLT‏ برای درمان کدام دسته از بیماران مناسب است؟
ـ افرادی که دچار مراحل اولیه ابتدا به گلوکوم زاویه باز، رنگدانه ای یا گلوکوم‎ ‎جوانان هستند.‏
ـ افرادی که به هر علت قادر به استفاده از داروهای درمان آب سیاه نیستند.‏
ـ افرادی که در حال حاضر داروهایی جهت کنترل ‏IOP‏ استفاده کرده و مایل به انجام عمل ‏SLT ‎‏ نیز می باشند.‏
ـ افرادی که از عهده هزینه داروهای مربوطه بر نمی آیند.‏
ـ افرادی که سابقه انجام عملALT‏ را بدون نتیجه درمانی دارند.‏
▪ آیا این عمل را تا چند بار می توان تکرار کرد؟
ـ از آنجا که ‏SLT‏ فرایندی بدون عارضه و غیر حرارتی است، در صورت نیاز قابل تکرار است. این قابلیت به عنوان یکی از مزایای این روش در مقایسه با سایر روش های لیزری ( از جمله ‏ALT‏ ) که غیر قابل تکرار هستند مطرح می شود.‏
▪ در صورت عدم ایجاد نتایج درمانی با ‏‎ SLT‎چه بایدکرد ؟
ـ بنابر مطالعات انجام شده، در ۷۵ تا ۸۵ درصد بیماران پس از انجام ‏SLT‏ فشار داخلی چشم به طور میانگین تا ۲۵ در صد کاهش می یابد. در مورد آن دسته از بیماران که به این روش درمانی پاسخ مناسبی نمی دهند، همواره روش های دیگری از جمله روش های دارویی قابل استفاده هستند.‏

دکتر هومن طاهایی

منبع : مجله مهندسی پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی