خسته از یک عمر کار مداوم

سال بیش از یک میلیون نفر در امریکا دچار سکته قلبی می شوند و در درصدی از این افراد که اقدامات پزشکی موثر واقع نمی شود، متاسفانه منجر به فوت می شود. با توجه به پیشرفت های پزشکی، چنانچه سریعاً کمک های مناسب پزشکی در اختیار فرد قرار گیرد، اغلب حملات قلبی را می توان به طور موثر درمان کرد.
● نشانه ها
حین سکته قلبی اغلب بیماران احساس درد یا فشار شدید در قفسه سینه دارند. این درد می تواند به بازوها، گردن، پشت یا فک انتشار یابد. این درد به صورت طولانی و مداوم از ۳۰ دقیقه تا چند ساعت می تواند ادامه داشته باشد. استراحت، درد را تخفیف نداده یا خیلی کم آن را کاهش می دهد. تغییر وضعیت بدن نیز موجب تخفیف یا تغییر درد نمی شود. بعضی از افراد احساس عدم هضم غذا (سوء هاضمه) یا حالت تهوع طی سکته قلبی دارند، این علائم می تواند همراه تعریق، سرگیجه یا تنگی نفس باشد. عده یی طی سکته قلبی هیچ گونه درد قفسه سینه ندارند، این امر به خصوص در افراد مبتلا به دیابت (مرض قند) یا افراد بالای ۷۵ سال شایع است.
● علل
رسوب مواد چربی که پلاک نامیده می شوند، می توانند سبب باریک شدن عروق قلبی شده که به آن تصلب شرائین یا آترواسکلروز می گویند. اگر عروق خونی که اکسیژن را به قلب می رساند دچار اختلال شوند بیماری شریان قلبی اتفاق می افتد. تصلب شرائین می تواند سبب کاهش حجم جریان خون و اکسیژن به عضلات قلب شود که آن را ایسکمی می نامند. اولین علامت بیماری شریان قلبی ممکن است درد قفسه سینه باشد که به این حالت آنژین صدری گویند.
بر خلاف سکته قلبی، آنژین صدری بعد از ۱۰ دقیقه استراحت یا دریافت داروهای گشادکننده عروق از بین می رود. یک سرخرگ قلبی می تواند کاملاً توسط پلاک یا ترومبوز مسدود شود. ترومبوز هنگامی اتفاق می افتد که لخته های خونی در یک سرخرگ به وجود می آیند و به طور کامل آن را مسدود می کنند. این اتفاق اغلب در سرخرگ هایی ایجاد می شود که صدمه دیده اند یا به دلیل پلاک، باریک شده اند.
هنگامی که ترومبوز اتفاق می افتد، جریان خون در بخشی از قلب متوقف می شود. بدون وجود خون، سلول های قلبی دچار صدمه می شوند و به صورت دائم آسیب می بینند. این چیزی است که در یک سکته قلبی رخ می دهد.
● مقایسه آنژین صدری با سکته قلبی
علائم سکته قلبی شبیه آنژین صدری است، لیکن سه تفاوت اصلی دارد؛
۱) درد در سکته قلبی بسیار شدیدتر است.
۲) درد غالباً در سکته قلبی بیش از پنج دقیقه طول می کشد.
۳) در سکته قلبی درد با نیتروگلیسیرین یا استراحت کاهش نمی یابد.
هنگامی که شریان های قلبی مسدود می شوند، درد ایجاد می شود. اگر بیماری شریان های قلبی توسط اقدامات پزشکی، درمان نشود، انسداد فوق ممکن است بدتر شود. گاهی اوقات شریان های قلبی کاملاً مسدود شده و سبب سکته قلبی می شود. چنانچه طی فعالیت بدنی احساس درد در قفسه سینه می کنید و درد فوق در هنگام استراحت ساکت می شود، احتمالاً مبتلا به آنژین صدری هستید. اگر جهت آنژین صدری دارو مصرف می کنید و در حال حاضر مبتلا به درد قفسه سینه شده اید که با دارو یا استراحت بهبود نمی یابد، احتمالاً دچار حمله (سکته) قلبی شده اید و نیاز به کمک اورژانسی دارید.
● درمان
در آنژین صدری، قلب اکسیژن کافی دریافت نمی کند، در صورتی که در زمان سکته قلبی اکسیژن رسانی به بخشی از قلب کاملاً متوقف شده، عضلات قلب در مدت چند دقیقه شروع به از بین رفتن می کنند و در مدت ۶ ساعت وسعت صدمه به قلب بیشتر می شود. چنانچه فرد در ساعات اولیه سکته قلبی، درمان دارویی و پزشکی مناسب را دریافت کند، میزان صدمه به بافت قلبی محدود شده و بقای سلول های قلبی در حد مطلوبی حفظ می شود. پزشک در بیمارستان یا مطب، جهت تشخیص سکته قلبی، نوار قلبی یا EKG خواهد گرفت. آزمایش خون جهت تعیین میزان صدمه به عضله قلب نیز انجام می شود. با توجه به اهمیت زمان در درمان سکته قلبی، غالباً درمان قبل از حاضر شدن جواب آزمایش ها شروع می شود. اگر سکته قلبی اتفاق بیفتد پزشک اقدامات ذیل را انجام خواهد داد؛
۱) تجویز دارو جهت از بین بردن لخته خون و باز کردن سرخرگ. این داروها تحت عنوان داروهای از بین برنده لخته (ترومبولیتیک) نامیده می شوند. غالباً این درمان ها در یک ساعت اولیه شروع سکته قلبی موثر است، به همین دلیل چنانچه فردی مبتلا به درد قفسه سینه یا سایر علائم مشابه شود بسیار حائز اهمیت است که در یک ساعت اولیه سکته حتماً به بیمارستان یا یک مرکز پزشکی مراجعه کند.
۲) تجویز داروی مخدر جهت کنترل درد
۳) تثبیت ضربان قلب
۴) کمک به تنفس بهتر با تجویز دارو، اکسیژن و...
ممکن است جهت مشاهده عروق قلبی آنژیوگرافی قلبی نیز انجام شود. براساس آنچه در آنژیوگرافی دیده می شود متخصص قلب و عروق ممکن است قادر به باز کردن سرخرگ های مسدود باشد که این کار به کمک وسیله بادکنک مانندی موسوم به بالن یا ابزارهای فلزی لوله مانند به نام استنت صورت می گیرد.
اگر آنژیوگرافی قلبی طبیعی نباشد یا متخصص قلب و عروق تشخیص دهد که رگ بسته شده توسط بالن یا استنت باز نخواهد شد، ممکن است جراحی قلب باز پیشنهاد شود. در جراحی قلب باز از سیاهرگ پا و... استفاده می شود و رگ های مذکور، رگ بسته شده را دور می زنند و بدین ترتیب خون رسانی قلب را تامین می کنند. به این عمل «بای پس» (میان بر کردن) می گویند. اگر درمان زود انجام شود قلب می تواند خود را ترمیم کند یا صدمه ناشی از سکته قلبی را به حداقل برساند. این امر سبب جلوگیری از حملات آینده قلبی خواهد شد و نوید زندگی سالم تری را به فرد خواهد داد.
پایان خوشایند یک سکته قلبی بستگی به توجه سریع و فوری پزشکی دارد. لذا بهتر است از اقداماتی که از پیش تعریف شده است، بهره ببرید.
● اقدامات شما در موارد اورژانس قلبی
۱) چه کسی را مطلع سازید؛ شماره تلفن فردی را که می تواند در مواقع ضروری و اورژانسی به شما کمک کند (پزشک یا دوست) در تلفن خود ثبت کنید تا به راحتی قابل دسترس باشد و حتماً شماره تلفن اورژانس ۱۱۵ را روی تلفن خود یادداشت کنید.
۲) تصمیم گیری در خصوص زمان معاینه پزشک؛ اگر تاکنون ویزیت شده باشید پزشک در مورد این زمان به شما هشدار خواهد داد. نباید بیش از پنج دقیقه جهت تماس با اورژانس به ویژه اگر علائم (درد) شدیدتر یا متفاوت با گذشته باشد، وقت تلف کنید. هرگونه لباس یا کمربند سفتی را باز کرده و در یک وضعیت راحت، نشسته یا دراز بکشید. در صورت احساس کمبود هوا جهت استنشاق، پنجره ها را باز کنید.
۳) تصمیم در خصوص نحوه مراجعه به پزشک؛ الف- تصمیم دارید به اورژانس کدام بیمارستان بروید؟ با توجه به اینکه در حال حاضر در اکثر بیمارستان ها شرایط برای رسیدگی بیماران قلبی مهیاست، سعی کنید به نزدیک ترین آنها مراجعه کرده یا لااقل از قبل نسبت به شناسایی نزدیک ترین بیمارستان مجهز اقدام کنید.
ب) جهت رفتن به بیمارستان، به اورژانس
(۱۱۵ یا خصوصی) زنگ می زنید یا از کسی کمک می گیرید؟ در این مواقع همیشه بهتر است با اورژانس تماس بگیرید. در موارد نادری برخی افراد آنقدر به بیمارستان نزدیکند که امکان دسترسی سریع به امکانات مذکور را دارند. پرسنل (آمبولانس های) اورژانس معمولاً آموزش های کافی را در زمینه احیای قلبی ریوی دیده اند.
اگر پزشک برای این وضعیت دارو تجویز کرده است حتماً حسب دستورات وی رفتار کنید. در صورت مصرف نیتروگلیسیرین (که به اشکال زیر زبانی، پماد، اسپری یا چسب موجود است) و عدم بهبودی پس از پنج دقیقه، حتماً به پزشک (یا بیمارستان) مراجعه کنید. این در شرایطی است که نوع و شدت درد به طور بارز با دفعات قبل تفاوت نداشته باشد، در غیر این صورت با اورژانس تماس گرفته یا سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
۴) چه اطلاعاتی باید به پزشک بدهید؛ نوع درد (فشارنده، خنجری یا...)، زمان شروع درد (در زمان استراحت، فعالیت و اینکه چه مدت از زمان درد می گذرد)، تغییرات درد از زمان شروع (بهبود داشته یا نه) و داروهایی که جهت تسکین درد استفاده کرده اید. در ضمن موارد سابقه سکته قلبی، سابقه آنژین صدری و داروهایی که به طور مرتب استفاده می کنید را نیز فراموش نکنید.
به محض ورود به اورژانس برای اینکه به داد شما برسند، حتماً بگویید که «فکر می کنم دچار سکته یا سکته قلبی شده ام»، در غیر این صورت با توجه به حجم بالای کار در بخش های اورژانس، شاید کسی به کمک تان نیاید. فراموش نکنید در بهترین شرایط حدود یک سوم افرادی که درمان مناسب دریافت نمی کنند، می میرند.
● ایست قلبی
سکته یا سکته قلبی می تواند منجر به ایست قلبی شود. ایست قلبی زمانی حادث می شود که قلب، توانایی تلمبه کردن خون به اعضای بدن را از دست می دهد. ده ثانیه پس از ایست قلبی، به دلیل نرسیدن خون به مغز، فرد دچار کاهش سطح هشیاری (غش) می شود. در این حالت حتی تکان شدید نیز فرد مصدوم را بیدار نمی کند. به دنبال ایست قلبی، تنفس نیز از حرکت بازمی ایستد. به این وضعیت، ایست قلبی تنفسی می گویند. بدون احیای قلبی ریوی (CPR) فرد خواهد مرد، خاطرنشان می شود که همه سکته های قلبی منجر به ایست قلبی (و تنفسی) نمی شوند. گسترش آموزش احیای قلبی ریوی در جامعه و به خصوص خانواده افراد مبتلا به بیماری قلبی ریوی می تواند از بروز صدمات غیرقابل جبران جلوگیری کند.
● پیشگیری
به خاطر داشته باشید که دارو، روش های تشخیصی درمانی و اعمال جراحی، هیچ کدام بیماری عروق کرونری را درمان نمی کنند. اگر تغییرات لازم در سبک و شیوه زندگی به وجود نیاید، انسداد عروق کرونری تا مرز سکته قلبی پیشرفت خواهد کرد. رعایت نکات نه گانه ذیل برای رعایت سبک زندگی سالم و پیشگیری از بیماری های قلبی الزامی است؛
۱) ترک سیگار و دخانیات
۲) داشتن تحرک و فعالیت بدنی (زیر نظر پزشک)
۳) مصرف غذای سالم، متعادل و سرشار از فیبر (سبزیجات) و با حداقل چربی
۴) بررسی و در صورت نیاز کنترل چربی های خون
۵) بررسی منظم و در صورت نیاز درمان فشارخون بالا
۶) کاهش وزن در صورت وجود اضافه وزن
۷) بررسی میزان قند خون و درمان در صورت بالا بودن آن
۸) خواب کافی در طول شب
۹) مهار تنش و اضطراب در زندگی
● نتیجه
سکته یا سکته قلبی بین افراد مبتلا به بیماری عروق کرونری شایع است که در صورت عدم درمان مناسب، کشنده خواهد بود. مهم ترین اقدام، تغییر سبک زندگی به سوی عادات مفید و سالم ذکر شده است. علاوه بر تغییر سبک زندگی، تجویز ترکیبی از داروهای زیر به افراد در معرض خطر توسط پزشک، احتمال بروز سکته های قلبی را کاهش می دهد؛
▪ گشادکننده های عروق (نیفدیپین یا آدالات، دیلتیازم و...)؛
با گشاد کردن و شل کردن رگ ها باعث کاهش فشارخون می شوند.
▪ آسپرین؛
با جلوگیری از تجمع پلاکت ها در خون، از تشکیل لخته در عروق جلوگیری می کند.
▪ استاتین ها (لواستاتین، سیمواستاتین و...)؛
دسته یی از داروهای پایین آورنده چربی خون که سبب کاهش LDL یا کلسترول بد می شوند.
▪ بتابلوکرها (پروپرانولول یا ایندرال، آتنولول و...)؛
باعث شل شدن عضلات قلب و تسهیل عمل تلمبه یی آن می شود.
نکته آخر اینکه، بیماری قلبی را سرسری نگیرید. این مقاله فقط به عنوان زنگ خطری جهت توجه به سکته قلبی است. همین امروز به پزشک مراجعه کنید و از سلامت قلب خود مطمئن شوید.

دکتر مهرزاد تشکریان
کارشناس درمان
دکتر رامین علاسوند
متخصص اطفال و نوزادان

منبع : روزنامه اعتماد