ترکیه لائیسم و بلوای روسری

دیدگاه های موجود در ترکیه درباره استفاده زنان از روسری را در سه طیف عمده می توان طبقه بندی کرد. اعضای طیف نخست عقیده دارند، استفاده از روسری باید در همه جا ممنوع باشد. این طیف استفاده زنان از روسری را در تضاد با اصل برابری زن و مرد می شناسد. در مقابل، طیف دوم با تاکید بر لزوم رفع همه ممنوعیت ها در همه موقعیت ها در مورد استفاده از روسری، منع استفاده از روسری را در تضاد با آزادی وجدان و حقوق بشر می داند. بین این دو طیف طیف سومی هم وجود دارد که اعضای آن را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
۱) دسته نخست طیف سوم، دغدغه اصول لائیسم را دارد و معتقد است اگر ممنوعیت استفاده از روسری در دانشگاه ها از بین برود، لائیسیته ترکیه آسیب خواهد دید.
۲) اما دسته دوم طیف میانی ضمن تایید لزوم آزادی استفاده از روسری در همه موقعیت ها، تحقق این امر را به آینده ای دور حواله می کند؛ چرا که عقیده دارد هنوز زمینه لازم برای تحقق چنین آزادی ای در ترکیه فراهم نشده است.دیدگاه من در مورد مقوله استفاده از روسری در طیف میانی جای می گیرد. من ۲۰ سال تمام مخالفت خود را با ممنوعیت استفاده از روسری در دانشگاه ها اعلام کرده ام و عقیده دارم منع استفاده از روسری در دوره آموزش عالی، نقض حقوق بشر محسوب می شود. نخستین یادداشت من در دفاع از آزادی استفاده از روسری در دانشگاه ها، سال ۱۹۸۸ و در روزنامه «جمهوریت» به چاپ رسید. در این یادداشت، دخالت در پوشش و وضع ظاهری دانشجویان را از زوایای متفاوت مورد نقد و نکوهش قرار داده بودم و امروز هم همان نگاه را دارم.
به نظر من دانشجویان در خصوص استفاده از روسری باید آزاد باشند.
البته در این میان پرسش مهمی نیز مطرح می شود: «در صورتی که دانشجویان مجاز به استفاده از روسری باشند، چرا این حق برای اعضای هیات های علمی دانشگاه ها، قضات، دیپلمات ها و کارمندان زن دولت به رسمیت شناخته نشود؟» دو حزب مدافع آزادی استفاده از روسری در دانشگاه ها (حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی گرایی) نیز با آگاهی به احتمال طرح این سوال از طرف اسلامگرایان در قبال احتمال گسترش آزادی استفاده از روسری در سازمان های رسمی، موضع شفافی نمی گیرند.من سال هاست معتقدم دانشجویان روسری دار باید از حق تحصیل در دانشگاه ها برخوردار باشند اما منع استفاده از روسری برای کارکنان رسمی همچنان باید ادامه پیدا کند؛ چرا که عقیده دارم، استفاده مستخدمان دولت و سایر نیروهای خدماتی از نمادهای دینی یا سیاسی نمی تواند با مبانی لائیسیته انطباق داشته باشد.
به عنوان نمونه در لائیسیته فرانسه نیز دانشجویان اجازه به سر کردن روسری در دانشگاه ها را دارند، ولی دانش آموزان ابتدایی و متوسطه این کشور مجاز به استفاده از روسری نیستند؛ هر چند در مدارس غیردولتی توجه چندانی به این ممنوعیت نمی شود.در حال حاضر پرسش مهم پیش روی لائیک های ترکیه چنین است: «ممنوعیت استفاده از روسری در دانشگاه های ترکیه به چه نحوی از بین خواهد رفت؟ آیا این کار طبق توافق دو حزب عدالت و توسعه و حرکت ملی گرایی با تغییر قانون اساسی محقق خواهد شد؟»
به عقیده من اگر با تغییر قانون اساسی، زمینه آزادی استفاده از روسری در دانشگاه ها فراهم شود، استفاده از روسری در عرصه عمومی هم فرصت ظهور و بسط بیش تری خواهد یافت؛ چرا که پس از آن با ایجاد تغییراتی جزیی در قوانین و آیین نامه های اجرایی، زنان روسری به سر خواهند توانست حین استفاده از روسری در مشاغل عمومی، کارهای دولتی و آموزشی نیز مشغول به کار شوند. در این بین برخی حقوقدان ها با هدف کنترل بسط استفاده از روسری، عقیده دارند به جای تغییر در قانون اساسی بهتر است با تغییر برخی مواد در قوانین اجرایی و ارایه تفاسیری جدید، زمینه آزادی استفاده از روسری توسط دانشجویان فراهم شود.

منبع:
روزنامه ملیت، چاپ ترکیه، ۲۶ ژانویه ۲۰۰۸
نوشته:حسن جمال
ترجمه:آیدین فرنگی

منبع : روزنامه سرمایه