پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


زن، گاهی خانه‌دار، گاهی اجتماعی


زن، گاهی خانه‌دار، گاهی اجتماعی
بحث پیرامون زنان به ویژه مادران از دیرباز مدنظر صاحب نظران بوده است. اما ضروری به نظر میرسید که ارتباط وظیفه مهم مادری و رسالت دیگر زن یعنی حضور در اجتماع بهتر تبیین شود تا تداخل و تعارضی در نقش ها پیش نیاید.
● تاریخچه کار زن
در سال های گذشته فعالیت های خانگی و تولیدی از هم جدا نبودند; بسیاری از تولیدات یا در خانه ها یا در کارگاه های نزدیک خانه انجام می شد و تمام اعضای خانواده به خصوص زنان در امر تولید مشارکت داشتند. به همین دلیل زنان نفوذ قابل توجهی در درون خانواده داشتند و گاه اداره کننده اصلی خانواده و درآمدهای ناشی از آن بودند. اما به تدریج و با شروع انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم میلادی و توسعه صنایع و انتقال تولید به کارخانه های صنعتی، استخدام فردی جای استخدام خانوادگی را گرفت و افراد مجبور شدند در بیرون ازخانه مشغول به کار شوند.
کارخانه داران برای این که زن را از خانه به کارخانه بکشانند و از نیروی اقتصادی او بهره کشی کنند، حقوق زن، استقلال اقتصادی، آزادی و تساوی حقوق زن با مرد را عنوان کردند و آنها بودند که توانستند به این خواسته ها رسمیت قانونی بدهند. چرا که تکامل ماشینیسم و تولید به میزان بیش از حد نیاز واقعی انسان ها و ضرورت تحمیل بر مصرف کننده، بار دیگر ایجاب می کرد که سرمایه داری از وجود زن بهره کشی کند; اما نه از نیروی بدنی و قدرت کاری او، بلکه از نیروی جاذبه و از قدرت افسونگری اش در تسخیر اندیشه ها، اراده ها و مسخ آن ها در تحمیل مصرف بر مصرف کننده.
بنابراین حضور زنان روز به روز در مشاغل مختلف بیشتر شد و زمینه حضور گسترده آنان در بیشتر کشورهای غربی فراهم آمد و به تدریج به کشورهای آسیایی در حال توسعه نیز سرایت کرد. به طوری که امروزه آمار و ارقام، بیانگر حضور بالای زن در بازار کار است.
به طور مثال آمار اشتغال زنان در کشورهای صنعتی بدین قرار می باشد:
▪ فنلاند: ۴۱درصد
▪ فرانسه: ۳۶/۴درصد
▪ دانمارک: ۳۷/۷درصد
▪ اتریش: ۳۲/۳درصد
▪ انگلستان: ۳۱/۷درصد
در کشورهای عربی نیز آمار اشتغال زنان این گونه می باشد:
▪ امارت: ۱۴/۵درصد
▪ قطر: ۳۵/۹درصد
▪ مراکش: ۳۴/۷درصد
▪بحرین: ۳۲/۱درصد
▪ موریتانی: ۴۳درصد
▪ مصر: ۳۰/۱درصد
● نقش مادر در تربیت
اکنون باید نقش مادر در دو مقطع مهم و حساس- کودکی و نوجوانی- بیان شود تا مادران شاغل به اهمیت آن پی برده و اولویت ها را در مسیر انتخاب شغل و تربیت فرزندان به شکل صحیح تشخیص دهند.
الف) مادر و تربیت در کودکی
برخی گمان می کنند که نقش مادر در تربیت از زمانی است که طفل او خوب و بد را تشخیص می دهد و تا حدی قادر به تشخیص مصالح و مفاسد امور است. اما از نظر اسلام تاثیر مادر حتی به دوران بارداری و قبل از انعقاد نطفه نیز مربوط می شود و دوران حمل در سرنوشت طفل بسیار دخیل است.
حتی برخی شروع زندگی آدمی را از لحظه انعقاد نطفه می دانند.
کودک ماه ها در رحم مادر، با جسم و روح او ارتباط تنگاتنگ برقرار می کند. بعد از آن نیز تا مدتها برای رشد و ادامه حیات خود نیاز به مادر دارد و طول می کشد تا بتواند به تنهایی احتیاجات خود را برطرف کند. تمام این امور نیاز به صبر و حوصله سرشاری دارد که خداوند به مادر بخشیده تا فرزندانش به سمت کمال پیش بروند و در این وابستگی و احتیاج، حکمتی نهفته است تا کودک پیوسته با مادر ارتباط داشته باشد و تحت تربیت او بزرگ شده و به کمال برسد.
طفلی که قدم به این دنیا می گذارد این حق را دارد که در کنار مادر باشد و از مهر و محبت او بهره مند شود. هرگاه گریه کرد به او جواب لازم را بدهد، در آغوش او بخوابد یا شیر بخورد. حال اگر به درخواست های او کم توجهی شود و پاسخ لازم به واکنش های او داده نشود; کودک در آینده از ثبات شخصیتی سالمی برخوردار نخواهد شد و به ناسازگاری اخلاقی روی خواهد آورد.
وجود مادر در کنار کودک سبب به وجود آمدن احساس اعتماد نسبت به اطرافیان خواهد شد. این احساس برای کودک بسیار مفید است و سبب می شود تا او بهتر بتواند شکست ها و ناموفقیت ها را در زندگی تحمل کند.
اگر کودک در خانه از رابطه عاطفی خوبی برخوردار نباشد، نمی تواند آن گونه که باید به آموزش محیط پیرامون خود بپردازد تا بتواند استعدادهای خود را ظاهر سازد. تجربه نشان داده است کودکانی که در شیرخوارگاه ها بزرگ شده اند نمی توانند رابطه صمیمانه ای با دیگران برقرار کنند.
بنابراین زندگی کودک به خصوص دو سال اول آن، دوران بسیار سرنوشت سازی است; زیرا شخصیت کودک هنوز شکل نگرفته و برای پذیرفتن، هر صورت و شکلی آماده است.
پس وظیفه هر پدر و مادری است که از این ویژگی انعطاف پذیری استفاده کرده و به تربیت کودکان خود اقدام کنند، پیش از آنکه شخصیت آنها شکل گیرد و دیگر از دست آنها کاری ساخته نباشد.
ب) مادر و تربیت در نوجوانی
همدلی و ایجاد ارتباط دوستانه و صمیمانه راهی است برای جلوگیری از رو آوردن نوجوانان و جوانان به انحراف، جرم و بزهکاری و مادر به عنوان کسی که رابطه مستقیمی با فرزندان خود دارد و سرپرستی خانه با اوست، می تواند این رابطه دوستانه را با فرزندان خود برقرار کند. این مادران که با مهربانی و محبت به نیازهای عاطفی دختر و پسر خود پاسخ می دهند، زمینه ساز به وجود آمدن اعتماد به نفس و استقلال در فرزندان خود خواهند شد.
مادران سرمشق و الگوی فرزندان خود و شکل دهنده روح و شخصیت آنان هستند. مادرانی که دچار بیماری از خود بیگانگی هستند فرزندانی همانند خود تربیت می کنند. مادرانی که در خانواده هایی پرورش یافته اند که دختر و زن مورد تحقیر واقع شده اند، فرزندانی تربیت می کنند که آنها نیز دچار عقده حقارت می شوند و نتیجه این احساس حقارت این است که وقتی دختر به سن بلوغ می رسد در برخورد با جنس مخالف رفتار و حرکات نامناسبی از خود بروز می دهد و زیبایی های خود را در اجتماع عرضه خواهد کرد تا مرهمی بر روح بیمار و جبران کننده عقده درونی اش باشد.
پسران نیز در چنین خانواده هایی بینشی نادرست نسبت به زن پیدا کرده و نسبت به زنان دیگر و همسران خود زورگو و ستمکار خواهند شد.
پدران و مادران باید این نکته را مدنظر داشته باشند که دختران و پسران هرکدام تربیت متفاوتی را می طلبند. زیرا هرکدام از دختر و پسر باید در آینده نقش خاصی را در خانواده و اجتماع پیاده کنند. یک مادر از کودکی باید به دختر خود بفهماند که او در آینده می خواهد مادر و همسر بشود. بنابراین باید به مرور زمان به فرزند خود اعم از دختر و پسر نکاتی را که در زندگی آینده نیاز خواهد داشت بیاموزد.
● وظیفه مادران شاغل
الف) مشاغل مجاز:
تمام مشاغل مباح موجود در جامعه، چنانچه در چارچوب شرایط کار زنان واقع شود مجاز و مطلوب است. برخی از این شرایط عبارتند از:
۱) عدم اختلاط نامناسب با مردان.
۲) احترام به شخصیت والای زن.
۳) عدم مغایرت با فطرت و روحیات زن.
۴) عدم استهلاک نیروی انسانی.
ب) حدود زمانی کار زنان: کار زنان در شب مگر در مشاغل خاص به هیچ عنوان مطلوب به نظر نمی رسد. اگر زنان مشکل خاصی ندارند تا جایی که برایشان ممکن است کار نیمه وقت پیدا کنند تا بیشتر اوقات خود را در منزل و کنار فرزندانشان باشند.
ج) نقش پدر در غیاب مادر: پدر باید در کنار مادر در امر تربیت نقش فعالی را ایفا کرده و شانه از این وظیفه مهم خالی نکند. برخی روان شناسان بر نقش پدر در تربیت بسیار تاکید داشته و معتقدند کودکانی که از پدر محروم هستند، دچار «گرسنگی پدر» خواهند شد. کودکان این نیاز را دارند که با بزرگسال مذکری ارتباط برقرار کنند و هیجانات خود را کنترل کنند.
د) حدود کار زن:
۱) در نظر گرفتن مصلحت خانواده.
۲) رعایت مصلحت فرزندان.
۳) رعایت مصلحت همسر.
۴) در نظر گرفتن مصلحت زن.
به هر حال مادران بیش از آن چیزی که ما تصور می کنیم در تربیت فرزند نقش دارند به طوری که آنها از تمام اعمال و رفتار مادر الگوبرداری می کنند. همچنین اثرات مثبت اشتغال بیشتر به نفع خود زنان است تا همسران و فرزندانشان; چرا که می توانند هم از نظر اقتصادی و هم از لحاظ نشان دادن تواناییهای خود در جامعه مفید بودن خود را به اثبات برسانند در حالی که بیشتر مادران شاغل اولویت در تربیت فرزند را نادیده گرفته و امور دیگر از جمله اشتغال را از اهمیت بیشتری برخوردار می دانند.
زنان شاغل با توجه به این که به ناچار مدتی از روز را در خارج از خانه می گذرانند مدتی از کودکان خود دور هستند که در نتیجه فرزندان آنان دچار مشکلاتی خواهند شد که قبلا اشاره شد. از آنجا که توسعه نیروی انسانی که امری مهم در پیشرفت و توسعه کشور است از طریق خانواده به خصوص مادران صورت می گیرد توجه به این مسئله با اهمیت است. همچنین باتوجه به کار بیرون زنان شاغل و نیز کارهای خانه، آنان متحمل فشارهای سنگین و مضاعفی می گردند.
● راهکارها:
الف) مادران مشاغل بایداولویت سنجی کرده و تمام جوانب را در نظر گرفته و در صورت نیاز اجتماع، وارد آن مشاغل شوند.
ب) پیشنهاد به همسران زنان شاغل که لازم است آنان تحولی در دیدگاه های خود داده و کمک کار همسر خود باشند.
ج) پیشنهاد به متولیان امور اجتماعی و دولت; از جمله دادن امتیازاتی به زنان خانه دار، در نظر گرفتن تسهیلاتی برای زنان شاغل، مجهز کردن شرکت ها و موسسات به فنون پیشرفته و در اختیار گذاشتن این فنون به زنان شاغل تا با این کار عده زیادی از آنان بتوانند کارهای اداری را در منزل انجام دهند و همچنین برگزاری همایش هایی در زمینه اشتغال زنان و تربیت.
د) پیشنهاد به رسانه ها و مطبوعات که باید بیشتر به بررسی اشتغال زنان بپردازند و راهکارهایی را در جهت کاهش آسیب های اشتغال بر زنان بیان کنند. همچنین مطبوعات نقش مهمی را در توجه دادن زنان به نقش اصلی خود ایفا می کنند.
نویسنده : مریم موسی وند
منبع : روزنامه مردم سالاری


همچنین مشاهده کنید