حج، دریایی جهت شست‌وشوی گناهان

حج زیباترین روح پرستنده خالق دو جهان است و آنان که قصد زیارت خانه حضرت دوست را کرده و لباس احرام سفید به تن می‌کنند، می‌باید خود را متفاوت از گذشته کنند و برای عدم انجام ۲۴ عمل که به هر محرم حج تمتع حرام گردیده است، خود را آماده کنند و آنگونه خود را بیارایند که شایستگی حضور در ضیافت سفره‌خانه عظیم خداوند در خانه کعبه را بیابند و بتوانند در جوار قرب حضرتش جای گیرند و انسانی شوند جدید؛...
به‌گونه‌ای که تازه تولد یافته و زندگی جدید و نو را آغاز کرده‌اند، مگر نه این است که در حج انسان قصدکننده به دنبال معرفت و شناخت و درک جدیدی از هستی و خداوند است (عرفات) و با این شناخت و خودآگاهی است که در مزدلفه (مشعرالحرام) حضور می‌یابد و به سکوی بالا‌تری که شعور و تفکر و تدبر است، ارتقا می‌یابد و با تکیه بر شناخت و شعور، به سمت سرزمین منا حرکت می‌نماید تا در مرتبه‌ای که بالا‌تر از شناخت و شعور است، به اوج توکل مطلق به خداوند دست یابد و در اینجاست که باید شیطان را رجم کند، اما کدام شیطان را؟
هفت عدد سنگ را باید با وضو و نیت، بر قلب و مغز شیطان <جمره عقبه> نشانه رود، یعنی ابتدا باید مصاف خود را با شیطان بزرگ <جمره عقبه> آغاز کند، همان شیطانی که نه اهل مذاکره است و نه دست از اغوا و فریب انسان برمی‌دارد.
سنگ‌زدن حرکت سمبلیک و نمادین و سخت‌افزاری جهت مبارزه با شیطان است، اما این همه مبارزه نیست، بل سرآغازی برای مبارزه با شیطان بزرگ و دیگر شیاطین اغواگر و وسوسه‌کننده است و باید دانست که مبارزه فقط سنگ‌زدن بر آن ستون‌های بتن آرمه نیست، چرا که این ستون‌ها با موشک هم آسیبی نمی‌بینند، بلکه سنگ‌زدن بر منیت‌ها، خودخواهی‌ها، هواهای نفسانی و هرآنچه انسان را از بندگی و اطاعت خداوند دور می‌کند و در مسیر اطاعت غیرخدا قرار می‌دهد، نشانه‌رفتن است و در اصل فرونهادن رفتارها و منش‌های زشتی است که انسان سال‌ها با آن خو گرفته و توتم او شده‌اند.
هرچند که مبارزه با این خوی‌ها و منش‌ها، کاری بسیار سخت و طاقت‌فرسا است که کار هر انسانی نیست، اما واقعیت مبارزه همین است.
از طرفی درست است که یکایک ما در جمع میلیون‌ها انسان مهاجر الی‌ا... با آمادگی نسبی، به سراغ زدن شیطانی می‌رویم که نه‌تنها تجربه تمرین این مبارزه را نداریم، بلکه سال‌هاست که به‌قول یکی از زائران، نان و نمک شیطان را خورده‌ایم. حال چگونه باید الا‌ن به او سنگ بزنیم. مع‌الوصف شرایط در کنار خانه خدا و صاحب خانه به‌گونه‌ای تمهید شده که آمادگی برای مبارزه با شیاطین انس و جن بیش از گذشته مهیا گردیده است، اما نباید فراموش کرد که مبارزه با شیاطین در حج تنها با سنگ‌زدن آغاز می‌گردد و این ابتدای کار و راه مبارزه است که انسان قصدکننده برای اولین بار است که با انرژی‌گرفتن از خانه کعبه و صاحب خانه، جسارت می‌کند به‌صورت آشکار، عریان، رویار و با شیطان درگیر شود.
هرچند که این شکل از مبارزه بیشتر ساحتی سخت‌افزاری دارد و شاید ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش مبارزه با شیطان باشد، اما این فرصتی است مبارک و سرآغازی است جهت زدن و رجم شیطان و تمامی صفات رذیله انسانی تا انسان بتواند خود را از بندگی، سلطه و عبودیت شیطان و هر آنچه غیرخدا است، آزاد کند و زنجیرها و غل‌هایی که بر دست و پا و دل و جان انسان بسته شده است، پاره کرده و بگسلد و راه را برای اطاعت خدا بدون حضور شیطان آماده نماید.
بدون تردید با جداشدن و فاصله‌گرفتن از شیطان و بندگی و خضوع و خشوع در مقابل خداوند است که انسان حج‌گذار قابلیت و شایستگی لا‌زم برای عروج به مراتب بالا‌تر و متعالی‌تر که به قربانگاه بردن همه آنچه را که دوست می‌دارد و بدان عشق می‌ورزد، راه می‌یابد تا با توکل و اعتقاد مطلق به یزدان بی‌همتا، اسماعیل خود را به قربانگاه ببرد و به فرمان حضرتش، ابراهیم‌وار، اسماعیل خود را با دو دستان خود بخواباند و در اوج عشق و علا‌قه و محبت به او و چشم در چشمش، کاردی تیز و بران بر گلوی او فرو نهد و او را به فرمان دوست قربانی کند.
پس از آن است که باید آخرین وابستگی‌های دنیایی خود را که مظهر و نماد دنیا و جمال و زیبایی است، فرو ریزد و با تراشیدن موهای سرش گامی دیگر از اجرای فرمان خداوند را پشت سر بگذارد. با پایان یافتن این مراحل است که همه حاجی‌شدن را به‌یکدیگر تبریک می‌گویند و عید قربان را به جشن می‌نشینند و لباس احرام را از تن درآورده و ۲۲ عمل از ۲۴ عمل که بر فرد محرم حرام گردیده بود، حلا‌ل می‌گردد.
کار مبارزه با شیطان در اینجا پایان نمی‌یابد و باید ۴۲ سنگ دیگر در روزهای ۱۱ و ۱۲ ذی‌الحجه بر پیشانی شیطان نواخت و پس از آن است که بعد از اذان ظهر روز دوازدهم باید منا را ترک کرد و راهی مکه شد. در این مرحله است که خداوند انسان را در ساحتی جدید و خاکی شده و زمینی شده مجددا به میهمانی خانه خود می‌پذیرد تا طواف و سایر اعمال دیگر را از جمله نماز طواف، سعی و صفا و مروه و تقصیر کند و طواف نساء و نماز طواف نساء را به یاد‌هاجر که نماد و مظهر سعی و تلا‌ش و توکل مطلق به خداوند است، به‌جای آورد.
با انجام این اعمال است که کل ۲۴ عمل که بر محرم حرام بود، حلا‌ل می‌شود. حال این سوال مطرح می‌گردد که مگر می‌شود این انسان جدید و ساخته‌شده در عرفات، مشعر، منا و خانه خدا که دو حج عمره و تمتع را به‌جا آورده و سنگ بر شیطان زده و اسماعیل خود را قربانی کرده است و موهای سر خود را که نماد زیبایی و جمال و تشخص انسان است زده و عید قربان را به جشن نشسته است، چگونه می‌تواند به رفتارها و منش‌های گذشته‌اش برگردد و هیچ تغییر و تحولی در درون و برون او رخ ندهد.
ظاهرا بعضی از حجاج ایرانی چنین‌اند که حتی در درون مکه و در جوار خانه خدا باورشان نشده که ۴۹ سنگ بر ساحت شیطان نواخته‌اند تا بتوانند او را حداقل تا ایران از خود دور کنند و از درس‌های جدیدی که در حج آموخته‌اند، پیروی کنند.
در صورتی که باید بدانند که با یک سنگ‌زدن کار شیطان تمام‌شدنی نیست و اصل مبارزه مقوله‌ای نرم‌افزاری، سخت، ظریف، طاقت‌فرسا، پرهزینه و پیچیده و مداوم است و آمادگی دائمی در صحنه نبرد با تجهیزات کامل طلب می‌کند. باشد که درس‌های حج الگو و سرمشقی برای زندگی پس از حج باشد. امید که چنین باشد.

محمدعلی مشفق

منبع : روزنامه اعتماد ملی