جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


طرف عرضه یا طرف تقاضا


طرف عرضه یا طرف تقاضا
اصلی در اقتصاد وجود دارد که می گوید؛ «تقاضا، عرضه خود را ایجاد می کند.» این بدان معنی است که در ایجاد و توسعه یک فعالیت، طرف تقاضا منشأ و مبدأ بوده و طرف عرضه تلاش می کند آنچه که طرف تقاضا می خواهد را برآورده سازد. با این حال موانع ساختاری طرف عرضه به خصوص در کوتاه مدت مانع از تعدیل طرف عرضه متناسب با شوک های طرف تقاضا می شود. بنابراین برنامه ریزان و سیاستگذاران تلاش می کنند مشکلات ساختاری طرف عرضه را نیز برای تسریع در تامین تقاضای بازار برطرف کنند. مشکلات ساختاری و لزوم رفع آنها، گاه چنان سیاستگذاران را به خود مشغول می کند که طرف تقاضا را فراموش کرده و شروع برنامه های توسعه را گاه از مباحث و مشکلات طرف عرضه آغاز می کند.
● طرف عرضه
از دیدگاه طرف عرضه و با توجه به اعتبارات مناسبی که در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفته است، تلاش هایی برای رفع موانع طرف عرضه گردشگری صورت گرفته که از آن جمله می توان به تلاش برای ایجاد مناطق نمونه گردشگری، بهبود خدمات رفاهی بین راهی و توسعه امکانات و تسهیلات اقامتی و تفریحی اشاره کرد. مجموعه این اهداف عموماً با ترغیب بخش خصوصی برای مشارکت بیشتر به وسیله اعطای تسهیلات ارزان قیمت بانکی و کاهش بوروکراسی اداری صورت گرفته است. نقطه عطف این تلاش ها برگزاری اولین همایش بین المللی معرفی فرصت های سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران بود که طی آن بیش از ۱۱۶۴ بسته سرمایه گذاری به علاقه مندان داخلی و خارجی ارائه شد. مجموعه این اقدامات باعث شد تعداد تخت اقامتی طبقه بندی شده از۶۷ هزار تخت در سال ۱۳۸۳ به ۸۱ هزار تخت در سال ۱۳۸۵افزایش یابد. این ارقام بیانگر نرخ رشد متوسط سالانه ۱۰ درصدی است. البته طبق هدف تعیین شده در سند توسعه بخش در برنامه چهارم باید شاخص فوق در سال ۱۳۸۵ به ۱۰۷ هزار تخت می رسید ولی به نظر می رسد تحقق ۸۱ هزار تخت نیز در مقایسه با شاخص های طرف تقاضا تا حدودی مطلوب است.
● طرف تقاضا
در خصوص طرف تقاضا به نظر می رسد شرایط متفاوت تری حاکم است. در خصوص گردشگران خارجی طبق اهداف تعیین شده در برنامه چهارم می باید در پایان سال ۱۳۸۵ بیش از دو میلیون گردشگر خارجی از ایران بازدید می کردند ولی آمار ارائه شده از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نشان می دهد در سال ۱۳۸۵ تنها ۶۱/۱ میلیون نفر وارد کشور شده اند که حتی اندکی از عملکرد سال ۱۳۸۳ این شاخص نیز کمتر است (۶۴/۱) میلیون گردشگر) و بیانگر ایجاد شکافی قابل توجه در بین هدف تعیین شده و عملکرد است. البته با آنکه این وضعیت تا حدودی در نتیجه جو روانی منفی علیه ایران به وقوع پیوسته است ولی در عین حال نشان از فقدان یک استراتژی مناسب در سازمان برای حفظ بازارهای موجود و ایجاد بازارهای جدید است، در حالی که سازمان فوق سالانه بیش از ۸۶ میلیارد ریال اعتبار برای جذب گردشگران خارجی - طی سال های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵- در اختیار داشته که در مقایسه با اعتبارات بسیار محدود گذشته بیش از ۷۰۰ درصد رشد را نشان می دهد. (گزارش اقتصادی سال های قبل از ۱۳۸۴ را ببینید.)
در خصوص گردشگری داخلی لازم به ذکر است که از فراوانی بالایی برخوردار بوده و متناسب با رشد اقتصادی کشور روند رو به رشدی دارد ولی کیفیت این سفرها به گونه یی است که ارزش اقتصادی آنها کم و هزینه های عمومی آن بر دوش کشور بالاست. نبود برآورد علمی قابل اتکا در خصوص تعداد گردشگران داخلی به عنوان اولین چالش در برنامه ریزی مطرح می شود. بر اساس آمارگیری نوروزی که برای اولین بار در نوروز سال جاری صورت گرفت، بیش از ۳۵ میلیون سفر گردشگری در مدت یک ماه انجام شده است، بنابراین تعداد کل گردشگران داخلی بسیار فراتر از این رقم خواهد بود. علاوه بر کمیت ناشناخته گردشگری داخلی، در کیفیت آن نیز با چالش های متعددی چون محدود بودن مقاصد گردشگری در میان مردم، عدم وجود شناخت لازم از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی در میان گردشگران داخلی، عدم تمایل به استفاده از امکانات اقامتی و خدمات گردشگری و ناچیز بودن سهم سفرهای گروهی و در نهایت فصلی بودن شدید گردشگری داخلی مواجه هستیم. به منظور ارائه شواهدی در این خصوص نتایج آمارگیری نوروزی مورد بررسی قرار می گیرد.
بر اساس نتایج حاصل از این آمارگیری مبداء ۳۷ درصد از سفرها، استان تهران بوده است. یعنی آن دسته از مقاصد گردشگری که به تهران نزدیک تر هستند از اقبال بالاتری برای ورود گردشگران برخوردارند. مقاصد گردشگری نیز محدود به استان های فارس، خوزستان، کرمان، خراسان رضوی، هرمزگان، اصفهان، مازندران و گیلان بوده است و سایر مقاصد گردشگری کشور با اقبال چندانی مواجه نشده اند. همچنین آمار فوق نشان می دهد که ۳/۵۶ درصد از سفرها با انگیزه تفریح و ۷/۲۰ درصد آنها با انگیزه دیدار دوستان و آشنایان انجام شده است و تنها ۲۳ درصد از این سفرها به سایر انگیزه ها اختصاص یافته است. از لحاظ مدت اقامت ۵/۲۶ درصد بین یک تا سه شب، ۴/۵۱ درصد ۴ تا ۷ شب و تنها ۱/۲۲ درصد بیش از ۷ شب در مقاصد گردشگری اقامت کرده اند. از لحاظ وسیله سفر حدود ۵۰ درصد از سفرها با سواری های شخصی، ۳۵ درصد به وسیله اتوبوس و مینی بوس عمومی و تنها ۱۵ درصد با استفاده از هواپیما، قطار و سایر انواع حمل و نقل صورت گرفته است. شاید یکی از مهم ترین نکات موجود در این آمارگیری در خصوص محل اقامت گردشگران بوده است. این آمار نشان می دهد بیش از ۵۵ درصد از گردشگران شب را در خانه اقوام و آشنایان یا ویلاهای شخصی، حدود ۳۰ درصد در کمپ و چادرهای خیابانی و کمتر از ۱۵ درصد آنها در اقامتگاه های عمومی و مشابه آن سپری کرده اند. همچنین گردشگرانی که شب را در ویلاهای شخصی یا خانه اقوام و آشنایان بوده اند، بیشترین مدت اقامت را در مقاصد گردشگری داشته اند و کمترین مدت اقامت نیز مربوط به گردشگرانی است که از تاسیسات اقامتی استاندارد استفاده کرده اند. از لحاظ هزینه های صورت گرفته نیز به ترتیب بیشترین هزینه را صرف غذا و نوشیدنی، حمل و نقل و بعد از آن خرید سوغات و کالاهای دیگر کرده اند (به ترتیب ۳۳ ، ۳۰ و ۱۴ درصد) و هزینه اقامت با ۱۲ درصد در رتبه بعدی قرار گرفته است. در این میان تنها دو درصد از هزینه های صورت گرفته صرف خرید تورهای مسافرتی شده است.
در ارزیابی کلی از طرف عرضه و طرف تقاضای گردشگری چنین برمی آید که طی سال های اخیر تلاش نسبتاً مناسبی برای تحقق اهداف تعیین شده در طرف عرضه بخش گردشگری صورت گرفته است ولی طرف تقاضای گردشگری کشور باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد چرا که بی توجهی به طرف تقاضا می تواند منجر به وارد شدن خسارات سنگین به فعالان بخش (طرف عرضه) شود. در مورد گردشگری خارجی باید به جای انجام تبلیغات در سراسر جهان، تمرکز تبلیغی سازمان بر حفظ بازارهای موجود و همچنین بازارهای هدفی که به وسیله مطالعات بازاریابی شناسایی می شوند، قرار گیرد. از جمله این بازارها می توان به بازار کشورهای اسلامی و به خصوص شیعی، بازار کشورهای فارسی زبان و همچنین بازار کشورهای اروپایی و آسیایی که در حال حاضر نیز تعداد زیادی گردشگر از آنها وارد کشور می شوند، اشاره کرد. همچنین جذب گردشگران ویژه مانند گردشگران درمانی، برگزاری رویدادهای ورزشی و فرهنگی بین المللی و سایر انگیزه های خاص می تواند از جمله ابتکارات سازمان در ترمیم وضعیت نامناسب موجود باشد. همچنین اعمال اصول مشتری مداری و ارتقای رضایت گردشگران ورودی هم می تواند نقش موثری داشته باشد.
به نظر می رسد موثر ترین راه برای برون رفت از چالش های گردشگری داخلی افزایش سهم سفرهای گروهی است چرا که در این گونه سفرها به موضوع گردشگری حرفه یی نگاه می شود و با توجه به صرفه جویی های ناشی از مقیاس ضمن کاهش هزینه ها، از کلیه خدمات گردشگری استفاده و نگاه جامع تری نسبت به جاذبه های گردشگری مختلف ایجاد خواهد شد. علاوه بر این به نظر می رسد ایجاد بسترهای اطلاع رسانی گسترده برای آشناسازی گردشگران از جاذبه های مختلف نیز می تواند نقش موثری در تنوع سازی مقاصد گردشگران داخلی داشته باشد.
سعید امیریان
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید