شنبه, ۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 20 April, 2024
مجله ویستا
سیاست و معیشت بر ستون عدالت
از ویژگی های برجسته دولت نهم اصرار بر گفتمان عدالت است. پس از انقلاب اسلامی که خود برآمده از آموزههای عدالتگرایانه اسلامی بود و بعد از دوره جنگ تحمیلیکه دولت به واسطه مقتضیات زمانی، همچنین انگارههای حاکم بر آرمان انقلابگیری، طریق عدالت در حوزه اقتصادی و سیاست و اجتماع پیمود، ظهور دولت نهم اولین تجربهیی است که پس از گذر از دوران حاکمیت گفتمان اقتصاد آزاد و به تعبیری سرمایهداری در طی ۱۶ سال، جامعه ایران تجربه میکند. حاکم شدن گفتمان عدالت، البته بارقهیی است امیدوارکننده برای طبقات فرودست جامعه، همانهایی که سیاستهای گذشته را برنتابیدند و در قالب لشگر فقرا به یکی از کاندیدهای ریاست جهموری اقبال نشان دادند که سخن از عدالت، توزیع عادلانه ثروت، همسانسازی در سطح زندگی و... میگفت. عدالت به تعبیری مقدسترین واژگانی است که در ادبیات سیاسی کاربرد دارد. آرمانشهری است که همه ابنای بشری در قالب هر مکتب و مرامی به جد پی آن بودهاند و در طریقش عمل کردهاند شاید که متجلی شود. انقلاب اسلامی ایرانی در ذات خود اگر چه نفی باورها و ارزشهای گذشته و طاغوت را حامل بود، ولی مدینه فاضلهیی را در حرکت وجودی خود ترسیم کرد که عدالت شاهبیت آن بود و به طریق اولی، ایدئولوگ و بنیانگذار انقلاب، همچنین جانشین ایشان نیز عدالت را سرمشق حکومتداری فرض کرده و بر آن اصرار کرده و میکنند. به همین دلیل سخن از عدالت در انقلاب اسلامی و در مسیر حرکتی آن، گفتاری نامانوس نبوده و نیست، چه اینکه انقلاب هم بر شانههای طبقات مستضعف شکل گرفت و هماناها حاملان راهبری آن طی چند سال گذشته بودهاند.
ظهور دولت نهم اما از این حیث بسیار اهمیت دارد. در حقیقت پیروزی احمدینژاد هم علت حاکمیت گفتمان عدالتطلبی در ایران بود و هم معمول شرایط عدالتخواهی و لذا سرمایه اجتماعی دولت عمدتاً اقشار آسیبپذیر و بهعبارتی طبقات فرودست تعریف میشوند. برهمین اساس ورود گفتمان عدالت به فضای سیاسی-اجرایی کشور فرصتی است که باید قدر آنرا شناخت.
اول اینکه، عدالت در مصداق، مدینه فاضلهیی را متصور میشود که آرمان انقلاب بود و دوم اینکه، عدالت در معنای اقتصادی (که مورد تاکید دولتمردان نهم است) به انسجام و پیوستگی اقشار جامعه هدف (گروههای اجتماعی متوسط به پائین) درخواستههایشان منتهی میشود و سوم اینکه، دو گزاره پیشین به تشکلات حامل اقشار مذکور، فرصت بازسازی فکری و تشکیلاتی را میدهد. لذا اگر در دوره ریاستجمهوری سید محمد خاتمی غلبه گفتمان روشنفکری، تحریک و تهییج گروههای ذینفع مانند دانشجویان، روزنامهنگاران و روشنفکران را موجب شد و از حیث طبقاتی به نقشآفرینی طبقه متوسط شهری انجامید اما در شرایط کنونی، انسجام و نقشآفرینی اقشار مستضعف، کمدرآمد و فقیر شهری و روستایی در فضای سیاسی اجتماعی ایران بسیار متصور است و در این راه کارگران ظرفیتهای مطلوبی برای چنین راهبردی خواهند داشت. از سوی دیگر تفاوت بنیادین در حرکت اجتماعی طبقات وجود دارد. هر طبقه بنا به سطح آگاهیهای اجتماعی، عمر، همبستگی در تشکیلات، نوع هدف و بنیان همگرایی میتواند در حرکت اجتماعی خود روش خاصی را انتخاب کند. بهطور مثال طبقات متوسط شهری به واسطه اینکه در بستر مدرنیسم ظهور و رشد مییابند، از سطح آگاهی اجتماعی مطلوبی نیز برخوردار بوده و رفاه در زندگی دنیوی را ازجمله اهداف خود میدانند. این طبقات به دلیل اینکه در جوامع در حال توسعه به شدت در حال گسترش هستند از گسیختگی کمتری برخوردار بوده و در انتخاب گرایش و رویکرد سیاسی-اجتماعی، بسیار به هم نزدیکند و از یک جنس رفتار سیاسی تبعیت میکنند. لذا در بررسی جوامع در حال توسعه، مشاهد میشود که رفتار سیاسی طبقه متوسط مبتنی بر اصلاح، مشارکت و قانونمندی است و کمتر از خشونت در پیشبرد اهداف استفاده میکنند. به همین دلیل، دولتها در اقناع و ارضای افکار چنین طبقاتی به شدت کوشا هستند.
در ایران این طبقه به خصوص در دوره سازندگی (دولت هاشمی رفسنجانی) ظهور و بروز جدی یافت و عمدهترین طبقه نقشآفرین در تحولات منتهی به خرداد ۷۶ بود.
پس از روی کار آمدن دولت اصلاحات نیز، عاملان مبانیاصلاحطلبی (رفرم از درون) عمدتاً نمایندگان این طبقه اعم از روشنفکران، تکنوکراتها، دانشجویان و روزنامهنگاران بودند که فارغ از نوع عملکردشان در ۸ سال دولت خاتمی، هیچگاه به خشونت متوسل نشدند و رفتار سیاسی آرامی از خود بروز دادند. همین طبقه در انتخابات تیرماه سال ۸۴، رفتار سیاسی متفاوتی از خود بروز داده و به دلیل تنوع و کثرت کاندیداهای این طبقه، نتوانست به انسجام طبقاتی و رفتار مشارکتجویانه فعال برسد و در نهایت نقشآفرینی جدی در انتخاب دولت آینده (دولتنهم) نداشت، اما همچنانکه تاکید شد، اولین بار پس از انقلاب اسلامی، طبقات فرودست شهری و روستایی فرصت یافتند تا گفتمان خود را بر حوزه سیاست ایران غالب کنند. این امر اگر چه با یک هماهنگی قبلی صورت نگرفت، ولی طرح شعار عدالت و نفی تضادهای طبقاتی از سوی یکی از کاندیداها، موجب شد تا انسجام اجتماعی در طبقات فرودست ظهور یابد و این آغاز یک جریان جدید در جامعه ایران بود.
طبقات فرودست اجتماعی از نظر جامعهشناسی، ویژگیهای خاصی دارند. از جمله همه افراد این طبقه معاش روزمره را بعنوان یک دغدغه در زندگی روزانه تجربه میکنند، گرایشات عدالتطلبی داشته و از تضادهای موجود در جامعه به شدت ناخرسندند. این افراد وضع موجود را برنمیتابند، چون معتقدند هر تحولی وضع را بدتر از شرایط موجود نمیکند. به شدت بسیجپذیرند و در صورت ظهور یک مکتب یا متولی بسیجگر، به سرعت به او اقتدا میکنند، از تحولات سیاسی و اجتماعی درک عمیقی ندارند و بهبود وضعیت معیشتی را مهمترین تحول زندگی میدانند. از نظر سیاسی (بهخصوص در جامعه ایران به دلیل آموزههای مذهبی شیعه) طرفدار مظلوم هستند. انگارههای مذهبی بسیار قوی داشته و از این حیث با طبقات دیگر اجتماعی تفاوت دارند، صراحت در ابراز خواستهها و بیان مطالبات نیز از جمله ویژگیهای این طبقه اجتماعی است.
در ایران طبقات فرودست در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران به صورت جمع همبسته، نقشآفرینی موثری در روند پیروزی داشتند و لذا مشاهده میشود که پس از انقلاب نیز بار اصلی جنگ و دیگر مضایقههای ناشی از انقلاب عمدتاً برعهده این طبقه بود که بعدها به خصوص در دوره سازندگی و به دلیل رویکرد انتخابی توسط دولتهای پس از انقلاب، بخشی از افراد این طبقه به طبقات اجتماعی بالاتر سوق داده شدند. این تحرک طبقات که اندیشمندان آن را ملازم توسعه فرض میکنند در جامعه ایران به شدت قابلیت مشاهده دارد. حتی بخشی از افراد طبقات فرودست که در پیروزی انقلاب نقش موثر داشتند و بعدها به جمع نخبگان حاکم پیوستند نیز به مرور زمان در گستره این تحرک طبقاتی قرار گرفته و طبقه متوسط شهری را برای خود انتخاب کردند. به هرصورت این طبقات، آستانه تحمل پایینی از حیث فرآیند داده-ستاده و تصمیمسازی دارند و چنانچه پس از مطالبه خواستههایشان با پاسخ مناسبی از سوی قدرت سیاسی موجه نشوند، واکنش نشان میدهند.
اما در وضعیت کنونی، تنها طبقات فرودستی (از لحاظ اقتصادی) که تجربه انسجام تشکیلاتی را دارند، کارگران هستند که حاکمیت گفتمان عدالت را باید فرصتی برای ابراز وجود این قشر دانست.
سعید دانش
منبع : دسترنج
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
اسرائیل ایران اصفهان ایران و اسرائیل حجاب فرانسه حمله ایران به اسرائیل انفجار حسین امیرعبداللهیان گشت ارشاد دولت ارتش جمهوری اسلامی ایران
سیل هواشناسی تهران فضای مجازی وزارت بهداشت شهرداری تهران قتل زلزله سازمان هواشناسی سیلاب قوه قضاییه پلیس
قیمت طلا قیمت دلار دلار قیمت خودرو خودرو دولت سیزدهم بانک مرکزی بازار خودرو تورم ایران خودرو حقوق بازنشستگان قیمت سکه
سعدی سینمای ایران تلویزیون موسیقی فیلم احسان علیخانی سینما تئاتر کتاب دفاع مقدس
آزمون دکتری
رژیم صهیونیستی عراق غزه فلسطین جنگ غزه امیرعبداللهیان سازمان ملل حماس شورای امنیت عملیات وعده صادق اسراییل ترکیه
فوتبال استقلال پرسپولیس شمس آذر قزوین باشگاه استقلال تراکتور صنعت نفت آبادان لیگ برتر بازی لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران
هوش مصنوعی فناوری گوگل ناسا سامسونگ تلگرام اپل تلفن همراه وزیر ارتباطات
حمله قلبی مغز سازمان غذا و دارو درمان و آموزش پزشکی پزشک