جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


هواپیماهای آتش نشان بر فراز جنگل ها


هواپیماهای آتش نشان بر فراز جنگل ها
وقتی از کنار روستایی دورافتاده می گذریم با مشاهده هواپیمایی که با صدایی دلهره آور در لابه لای کابل های برق، درختان و موانع طبیعی و مصنوعی و با مانورهای حیرت آور مشغول سمپاشی، کودپاشی، بذرپاشی و انواع عملیات کشاورزی هوایی است، شاید فقط مهارت خلبان و هیجان این پرواز خطرناک توجهمان را جلب کند و شاید هم با دوربین مدرن خود فیلمی به یادگار ثبت کنیم، درحالی که مشاهده تحرکات تراکتورها، کمباین ها و انواع ماشین آلات کشاورزی حتی همان احساس هیجان و شگفتی را هم در ذهن ایجاد نمی کند و لاجرم مشاهده آن همه تلاش و کوشش، امری طبیعی و لازمه کار و زندگی در روستاها برای زراعت و کشاورزی به نظرمان می آید. آیا روزی هم خواهد رسید که همین نگاه را نسبت به هواپیمایی آتش نشان داشته باشیم آیا روزی خواهد آمد که حضور هواپیمایی آتش نشان را بر بالای مناطق جنگلی و مرتعی در نقاط مختلف کشور شاهد بوده و آن را به عنوان بخش جدایی ناپذیر این گونه شرایط بدانیم و حضور هواپیماهای آتش نشان در مناطق در معرض خطر همانند مشاهده هواپیماهای کشاورزی در اراضی گسترده و مکانیزه برایمان عادی جلوه کند
البته امروز وقتی ملاحظه می کنیم هزاران هزار هکتار اراضی کشور با استفاده از مدرن ترین تکنولوژی روز به صورت مکانیزه زیر کشت های یکباره و حتی چندباره می رود و به جایی رسیده ایم که از مصرف کننده چند سال پیش گندم- این ابتدایی ترین نیاز ملی- به کشوری خودکفا و حتی صادرکننده این محصول و ده ها فرآورده دیگر نایل شده ایم و یا با حصول دانش اتمی و به کارگیری انرژی هسته ای در همه زمینه ها موفق شده ایم کشورمان را با اتکال به پروردگار و نیروی ملی به جایی برسانیم که امروزه در ردیف کشورهای هسته ای باشیم و به خاطر همین موفقیت به تدریج از بسیاری وابستگی های زیان رسان قبلی به بیگانگان جدا شدیم.
به رغم این موفقیت ها نباید با فراموش کردن مرارت ها و سختی های گذشته و تلاش های بی وقفه ای که حاصل آن نتایج چشمگیر امروز را به بار آورده است خود را رها کرده و این بار در سایر زمینه های ملی باز هم اسیر برخی کج اندیشان و شاید هم منفعت طلبان فردی شده و به جای برنامه ریزی برای استفاده بهینه و تمام عیار آنچه در اختیار داریم و با پافشاری بر آنچه فعلاً نداریم، عقب ماندن از روند رشد و تعالی و مهمتر از آن از دست دادن نعمت های خدادادی و گسترده موجود در میهن مان شویم که چه بسا این از دست دادن های امروزه- مشخصاً میلیون ها میلیون هکتار جنگل و مرتع- شاید در آینده جبران ناپذیر باشد.
● ضرورت تربیت آتش نشان چترباز
مسئولان سازمان جنگل ها و مراتع از هم اکنون باید نسبت به تعلیم و تربیت و آماده سازی تعدادی آتش نشان چترباز به عنوان یکی از زیرمجموعه های هواپیمایی خدمات اقدام کنند و یا حداقل برای تشکیل آن در زیرمجموعه هر یک از تشکیلات ذیربط از جمله سازمان های آتش نشانی در کلیه استان ها مساعدت کنند.
همان گونه که بارها و بارها دیده، شنیده و یا در اخبار رسانه ها خوانده ایم، در دنیای امروز که گرمایش کره زمین رو به افزایش است و تغییرات متئولوژیکی و ژئومتئولوژیکی موجب افزایش دمای زمین، آب شدن یخ های قطبی و به وجود آمدن پدیده های دیگری مانند بروز طوفان های پی در پی و ایجاد زمینه های مناسب برای بروز انواع آتش سوزی های جنگل و مرتع و در نتیجه نابودی تدریجی یکی از مهمترین عوامل تضمین کننده حیات انسان و سایر جانداران می شود، نه تنها زمینه های نگرانی جدی دانشمندان را فراهم آورده است بلکه کشورهای برخوردار از تکنولوژی مدرن را بر آن داشته تا تلاش های گسترده ای برای کنترل این خطر و حفاظت جنگل ها و مراتع به کار بگیرند. در چنین شرایطی است که ما یعنی کشوری برخوردار از نیروی متخصص و توانمند در زمینه های مختلف به جای استفاده بهینه و مؤثر و همه جانبه از آنچه فعلاً در اختیار داریم به خاطر ادعاهای برخی صاحب نظران منفی گرا که معتقدند «با امکانات فعلی نمی توانیم» یا «تجهیزاتی نداریم» هراز چند گاهی شاهد نابودی جنگل ها و مراتع کشور هستیم.
اما باید اشاره کرد که امروزه کشورمان همانند همه کشورهای پیشرفته دنیا دارای یگان توانمند هواپیمایی خدمات ویژه است که خلبان ها و فنی های بی ادعای آن با همه مرارت ها و سختی ها هنوز هم در امر مبارزه با انواع آفات و بلایای طبیعی صاحب تخصص و توانمندی هستند.
در چند سال اخیر به خاطر تشویق و ارشاد مسئولان کشوری میزان پیشرفت در این زمینه به حدی رسیده که هواپیماهای لازم برای کنترل بلایا را در کشور خودمان تهیه و مورد استفاده قرار می دهیم.
اگر داشته های سایر کشورهای صاحب نظر در زمینه آتش نشانی جنگل و مراتع را بررسی کنیم بی تردید اذعان خواهیم کرد که اولاً در هیچ کجا و هیچ کشوری از دنیا یگان آتش نشانی هوایی هیچ گونه مسئولیت مستقیم برای خاموش کردن آتش سوزی جنگل ها و مراتع برعهده ندارد بلکه این مهم برعهده آتش نشانان متخصصی قرار گرفته است که با استفاده از فرصتی که یگان هواپیمایی آتش نشان برایشان فراهم می کند، وظایف خود را هر چه مؤثر تر و سریع تر عمل کنند. به عبارت دیگر یگان آتش نشانی هوایی، عمده ترین نقشی را که در زمان بروز حوادث آتش سوزی جنگل و مرتع برعهده دارد خاموش کردن آتش سوزی ها نیست اما بدون تردید مهار آتش سوزی ها و جلوگیری از دامنه گسترش آنها است تا در این محدوده زمانی عوامل آتش نشان زمینی از طریق هوا و زمین خود را به قلب حادثه رسانیده و به کمک ابزار و ادواتی که در اختیار دارند روند تخصصی اطفای حریق را آغاز کنند.
● از امکانات موجود در کشور استفاده مطلوب نمی شود
نقش یک ارگان تخصصی آتش نشان هوایی در کنترل و مهار آتش سوزی جنگل ها و مراتع، بسیار حساس و یقیناً تعیین کننده است. با توجه به این که پوشش جنگل ها و مراتع در کشور ما غالباً در نواحی کوهستانی و ناهموار قرار دارند، بدیهی است که برخورداری از ادوات مناسب و پرسنل متخصص برای مهار آتش سوزی ها بسیار مهم تلقی شود اما سؤال اینجاست آیا کشور ما از این امکانات برخوردار است یا خیر
در کشور ما هم امکانات ماشینی مورد نیاز و هم امکانات انسانی ضروری برای شروع و انجام این مهم وجود دارد، ولی به علت برخی تنگ نظری ها در بخش نرم افزاری عقب تر از زمان و نیازهای زمانی قرار داریم. به عبارت دیگر با داشتن تمام امکانات هنوز اندر خم یک کوچه ایم و نمی خواهیم باور داشته باشیم که در حد امکان قادر به مقابله با بلایای طبیعی درون کشور هستیم.
با بررسی و مطالعه همین زمینه ها در سایر کشورها مانند استرالیا، کانادا، آرژانتین، اسپانیا، پرتغال، ایالات متحده آمریکا و چندین کشور دیگر به روشنی در می یابیم که در همه این کشورها نیز ابتدا به تعریف اصلی یگان آتش نشانی جنگل و مرتع که همانا مهار و کنترل آتش سوزی جنگل ها و مراتع است نه خاموش سازی آن، رسیده و سپس وارد مرحله تشکیلاتی و بعد هم عملیاتی آن شده اند. شواهد موجود در همه کشورهای پیشرفته در این باره نشان می دهد که نقش اساسی و محوری برای مهار آتش سوزی جنگل ها و مراتع مشخصاً بر عهده یگان دولتی هواپیماهای یک موتوره قدرتمند و برخوردار از توان مانور بالا با توانایی حمل ۱۵۰۰ لیتر محلول است. هواپیماهای بزرگتر و یا هلیکوپترها بیشتر در مناطق مسطح به کار گرفته شده و غالباً به عنوان پشتیبانی یگان هواپیماهای قدرتمند یک موتوره عمل می کنند. شاید به همین علت است که در بیشتر کشورهای دارای تکنولوژی مدرن آتش نشانی هوایی، یگان هواپیماهای آتش نشان دولتی که تماماً در اختیار و کنترل دولت ذیربط هستند، فقط متشکل از هواپیماهای تک موتور و قدرتمند است. همزمان، بخش خصوصی در آن کشورها نیز دارای انواع هواپیماهای بزرگتر و چندمنظوره است که در صورت اعلام نیاز دولت و در چارچوب قرارداد معین با تغییر سریع کاربری هواپیمای مورد نیاز بلافاصله امکانات و هواپیماهای بزرگ خود را برای استفاده فقط روی مناطق هموار در اختیار دولت قرار می دهند، چرا که قدرت مانور و توان کاستن از ارتفاع روی مناطق کوهستانی و یا ناهموار در هواپیماهای تک موتوره قدرتمند به مراتب بیشتر از مثلاً یک هواپیمای هرکولس ۱۳۰ -Cچندمنظوره است. همین بررسی ها نشان می دهد که در کشورهای صاحب تکنولوژی برتر در این زمینه ها، مانند ایالات متحده آمریکا، اسپانیا و غیره همین هواپیماهای قدرتمند و یک موتوره ای که ما در کشورمان از آن برخوردار هستیم (Dromader M۱۸) و در سال های اخیر چندین فروند از آن را هم در داخل کشور ساخته ایم و هم اکنون در زمینه های دیگر مشغول خدمت هستند، به عنوان محوری ترین و اصلی ترین ابزار استفاده تلقی می شوند. اگر صاحبان برخی تفکرات منفی گرا همانند سال ها قبل یعنی زمانی که عده ای با درک صحیح ضرورت تشکیل و اجرایی شدن طرح تأسیس ارگان هواپیمایی کشاورزی تلاش می کردند، همزمان صاحبان آن تفکرات منفی گرا نیز با استناد به ضعف های فنی و اقتصادی آن سالیان، سازهای مخالف خود را با بهانه های مختلف می نواختند، ولی وقتی به رغم همه مخالفت ها، تشکیلات هواپیمایی کشاورزی تأسیس و به کار گرفته شد، همان ها خود را در زمره قیم آن تلقی کرده و از نتایج چشمگیر یگان تأسیس شده در کنترل انواع آفات نباتی در جنبه های مختلف بهره مند شدند. امروز هم بهانه های ناتوانی و یا کمبود امکانات را وسیله ای برای تخریب استفاده از آنچه داریم، قرار داده اند و برخوردی انفعالی و تخریبی با این ضرورت دارند و با ادعاهایی همچون شرایط جوی، دمای هوا و کوهستانی بودن مناطق جنگلی، توانایی هواپیماهای موجود و پرسنل متخصص و فداکار آن را زیر سؤال می برند.
البته باید اذعان کرد که کشور ما در زمینه آتش نشانی هوایی هنوز در ابتدای راه است و پیچ های اولیه این تکنولوژی کارساز و پیچیده را طی می کند. پس باید به جای پیشنهاد خرید یا تشکیل یگان های هلیکوپتری و یا هواپیماهای بزرگ چندموتوره که عملاً حتی در کشورهای دارنده آن نیز صرفاً پشتیبان هواپیماهای تک موتوره قدرتمند تلقی می شوند و ساماندهی آنها در شرایط فعلی کشورمان نیاز به هزینه های بسیار گزاف و زمانی طولانی دارد، ضروری است در این مرحله تلاش خود را صرف امکانات سخت افزاری که در اختیار داریم کرده و نیرو و خلاقیت خویش را برای فراهم آوردن برنامه و طرح های کاربردی و مؤثر برای استفاده بهینه از آنها صرف کنیم.
خلبان فرشید مهام
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید