اشتیاق برای تجربه چندباره

بنزودیازپین ها گروهی از داروهای تجویز شده توسط پزشک هستند که به طور عمده برای کاهش اضطراب به کار می رود و برای به خواب رفتن افراد نقش موثری دارند. بنزودیازپین ها داروهای تسکین بخشی است که فعالیت بخش های ویژه یی از مغز را کاهش داده و اثر آرام بخش ایجاد می کند.
از دیگر موارد مصرف بنزودیازپین ها می توان به القای اثر تسکین بخشی به منظور انجام اعمال جراحی و اجرای دیگر تکنیک های پزشکی، درمان علائم قطع مصرف الکل، کنترل حملات صرع، شلی و رفع گرفتگی عضلات اسکلتی مانند عضلات گردن و پشت اشاره کرد. امروزه بنزودیازپین ها به دلیل سالم تر و بی خطرتر بودن و همچنین اثربخشی معادل داروهای قدیمی تر، جایگزین داروهای قدیمی نظیر باربیتورات ها شده است. در حال حاضر بیش از پنجاه داروی متعلق به گروه بنزودیازپین ها در سراسر دنیا مصرف می شود.
● بنزودیازپین ها از کجا می آید؟
تمامی داروهای این خانواده ترکیبات شیمیایی است که در آزمایشگاه های وابسته به شرکت های داروسازی ساخته می شود. نام های ژنریک و تجاری داروهای این گروه به شرح زیر است؛
آلپرازولام (زاناکس)، کلونازپام (ریووتریل)، دیازپام (والیوم)، فلورازپام (دالمین)، لورازپام (آتیوان)، تمازپام (رستوریل)، تریازولام(هالسیون) و...
● اشکال دارویی بنزودیازپین ها کدامند؟
بنزودیازپین ها معمولاً به شکل قرص یا کپسول به رنگ های مختلف در بازار موجود است که به شیوه خوراکی مصرف می شود. معدودی از داروهای این دسته به شکل محلول های قابل تزریق تولید می شود.
● مصرف کننده بنزودیازپین کیست؟
حدود ده درصد کانادایی ها استفاده از یک بنزودیازپین را حداقل سالی یک بار و یکی از این ده نفر مصرف منظم دارو را برای بیش از یک سال گزارش می کنند. گرچه در سال های اخیر مصرف این داروها کاهش پیدا کرده است، اما هنوز یکی از آن دسته داروهایی است که بیش از دیگر گروه ها در نسخه پزشکان تجویز می شود. بنزودیازپین ها برای زنان دو برابر مردان تجویز شده و بخش عمده یی از این داروها برای بالغان در سنین بالا تجویز می شود.
مصرف غیرپزشکی بنزودیازپین ها به ویژه در بین افرادی که به سوءمصرف مواد اعتیادآور می پردازند، رواج دارد. برخی از کسانی که سوءمصرف مواد اعتیادآور را در سابقه خود دارند، به منظور افزایش اثر تسکین بخش موادی چون تریاک و الکل یا کاهش بی قراری ناشی از مصرف داروهای محرک نظیر اکستازی یا کوکائین، از بنزودیازپین ها استفاده می کنند. استفاده از بنزودیازپین ها همراه با دیگر داروها کار خطرناکی است. اگرچه تعداد زنانی که برای آنها بنزودیازپین تجویز می شود، دو برابر مردان است، اما تعداد مردانی که به دلیل سوءمصرف بنزودیازپین ها تحت درمان قرار می گیرند، برابر با زنان است.
● بنزودیازپین ها چه احساسی ایجاد می کند؟
دوزهای پایین تا متوسط بنزودیازپین ها می توانند اضطراب ملایم تا متوسط را تسکین داده و احساس آرامش و سستی را برانگیزد. دوزهای بالاتر می تواند بی خوابی و زجر شدید عاطفی را بهبود بخشیده و حالت خواب آلودگی یا دست و پا چلفتی بودن ایجاد کنند. بنزودیازپین ها می تواند توانایی یادگیری و به یاد آوردن اطلاعات جدید را مختل کرده و با توانایی انجام کارهای فیزیکی و فکری معین تداخل کنند. با قطع اثر دارو، حافظه و کارایی فرد به حالت عادی بازمی گردد. عوارض جانبی از قبیل گیجی، عدم تشخیص موقعیت، فراموشی، افسردگی و سرگیجه ممکن است در بین برخی از مصرف کنندگان بنزودیازپین ها دیده شود. سایر اثرات ممکن که بسیار نادر است، بیقراری و توهم را شامل می شود.
● نحوه تاثیر بنزودیازپین ها به چند عامل بستگی دارد؟
▪ دارو برای چه بیماری تجویز شده و شدت بیماری چقدر است؟
▪ داروی مورد استفاده کدام است؟
▪ دارو به چه میزان و روزی چند بار مصرف می شود؟
▪ دارو برای چه مدتی مصرف می شود؟
▪ آیا الکل یا داروی دیگری همراه با داروی بنزودیازپین مصرف می شود؟ (داروی غیرمجاز، تجویز شده توسط پزشک، داروهایی که بدون نسخه پزشک به فروش می رسند و داروهای گیاهی)
● این احساس برای چه مدت باقی می ماند؟
در صورتی که داروی بنزودیازپین به طریق خوراکی مصرف شود، اثرات آن ممکن است بسته به نوع داروی مورد مصرف طی ۳۰ تا ۴۰ دقیقه یا ۲ تا ۴ ساعت ظاهر شود. بیشتر بنزودیازپین ها اثراتی دارند که ممکن است برای ساعت ها باقی بماند. زمان مورد نیاز برای حذف دارو از بدن نیز بستگی به نوع داروی مورد استفاده داشته و از چند روز تا چند هفته متغیراست.
● آیا بنزودیازپین ها خطرناک هستند؟
اگر بنزودیازپین ها همان گونه که تجویز شده است، برای چند هفته یا چند ماه به طور محدود مصرف شود، خطری دربر ندارد. اما نظیر بسیاری از داروهای دیگر می تواند در صورت مصرف توام با این داروها خطرناک باشد؛
▪ بنزودیازپین ها می تواند توانایی رانندگی یا کار با ابزار را تحت تاثیر قرار دهد، به ویژه در صورتی که با مصرف الکل و برخی داروهای معین همراه باشد، خطر تصادف را در پی دارد.
▪ زمانی که این داروها برای القای خواب مصرف می شود، می تواند برخی اثرات خماری نظیر کاهش توانایی انجام برخی کارها را (که لازمه آن هشیاری است) به همراه داشته باشند.
▪ حساسیت نسبت به آثار بنزودیازپین ها با افزایش سن افزایش می یابد. زمانی که بالغان دارای سن بالاتر این داروها را مصرف می کنند، ممکن است به گیجی دچار شده و تطابق عضلانی ایشان به هم بخورد. این امر می تواند آنها را در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان لگن و سوانح رانندگی قرار دهد.
▪ در صورتی که داروی بنزودیازپین به طور منظم مصرف شود، می بایست به تدریج کاهش یافته و سپس قطع شود. در صورت مصرف دوزهای بالا ممکن است به کمک های پزشکی نیاز باشد. قطع ناگهانی دوزهای بالا می تواند علائم شدید ترک مصرف دارو را به همراه داشته باشد.
▪ مرگ بر اثر مصرف بیش از حد مجاز بنزودیازپین ها به ندرت اتفاق می افتد. زمانی که همراه با دیگر داروهای تسکین بخش نظیر الکل یا باربیتورات ها یا داروهای حاوی کدئین یا سایر داروهای مخدر مصرف شود، خطر مصرف بیش از حد دارو افزایش می یابد. علائم مصرف بیش از حد شامل جویده جویده حرف زدن، گیجی، خواب آلودگی شدید، ضعف و تلوتلو خوردن، کاهش سرعت ضربان قلب، اختلالات تنفسی و کاهش سطح هشیاری است. مصرف همزمان بنزودیازپین ها و متادون بسیار خطرناک است و می تواند کشنده باشد.
▪ خطر نقایص مادرزادی بر اثر مصرف بنزودیازپین ها در دوران بارداری به خوبی معین نشده است. اگر این داروها در طول بارداری و به ویژه نزدیک به زمان زایمان به طور منظم مصرف شود، ممکن است علائم قطع مصرف دارو در نوزاد بروز کند.
▪ بنزودیازپین ها در شیر ترشح می شود. این بدان معنی است که قابل انتقال به فرزند است.
● آیا بنزودیازپین ها اعتیادآور است؟
ممکن است در برخی افراد دارای شرایط خاص، مصرف بنزودیازپین وابستگی روانی یا فیزیکی ایجاد کند. خطر وابستگی به بنزودیازپین ها زمانی که این داروها به طور منظم برای بیش از چند ماه به ویژه در دوزهای بالاتر از نرمال مصرف شوند، افزایش می یابد. کسانی که بنزودیازپین مصرف می کنند، ممکن است نسبت به برخی اثرات دارو تحمل پیدا کنند. این بدان معنی است که مصرف همان دوز، دیگر اثر دلخواه را به همراه نخواهد داشت. برخی افراد که نسبت به دارو تحمل پیدا می کنند، ممکن است برای تکرار نخستین تجربه مصرف دارو، مرتباً دوز را افزایش دهند.
کسانی که بنزودیازپین را برای برطرف کردن بی خوابی مصرف می کنند، اغلب با چند هفته مصرف منظم دارو، نسبت به اثرات خواب آور آن تحمل پیدا می کنند. اما با مصرف گهگاه دارو تحمل پیدا نمی شود. کسانی که دارو را به دلیل اضطراب مصرف می کنند، به ندرت نسبت به اثرات ضداضطرابی دارو تحمل پیدا کرده و به ندرت نیاز به افزایش دوز پیدا می کنند.
از دست رفتن کنترل بر مصرف دارو نیز در این افراد کم است. تحمل نسبت به اثرات یک نوع داروی بنزودیازپین به تحمل نسبت به سایر بنزودیازپین ها و سایر داروهایی می انجامد که اثرات مشابهی ایجاد می کنند که از این میان می توان به الکل اشاره کرد. افراد زمانی به لحاظ روانی نسبت به دارو، وابسته قلمداد می شوند که اشتیاق شدیدی برای تجربه اثرات دارو داشته و خود را ناگزیر از مصرف آن ببینند، حتی در صورتی که دارو تاثیر مورد نظر را ایجاد نکند.
قطع مصرف بنزودیازپین ها برای این افراد بسیار دشوار است. افرادی که به لحاظ روانی نسبت به دارو وابستگی دارند، ممکن است به لحاظ فیزیکی وابسته باشند یا نباشند. افرادی که وابستگی فیزیکی دارند، با قطع ناگهانی مصرف دارو علائم ترک را تجربه می کنند. شدت علائم ترک به نوع داروی به کار رفته، مقدار و مدت مصرف و قطع ناگهانی دارو بستگی دارد. علائم ترک می توانند شامل سردرد، بی خوابی، تنش، تعریق، اختلال تمرکز، لرزش دست، ترس و خستگی، ناراحتی معده و از دست دادن اشتها باشند. علائم شدید ترک ناشی از قطع مصرف دوزهای بالای بنزودیازپین ها می تواند بیقراری، بدبینی، هذیان و تشنج باشد. قطع مصرف منظم بنزودیازپین ها در درازمدت می بایست به تدریج و با نظارت پزشک انجام شود.
● اثرات مصرف درازمدت بنزودیازپین ها چیستند ؟
مصرف این داروها در صورتی که به وسیله پزشک تجویز شده باشند، در دوز تجویز شده برای تنها چند هفته تا چند ماه با توجه به لزوم پرهیز از مصرف الکل و برخی داروهای معین، عاری از خطر خواهد بود.

دکتر زهرا عباسپورتمیجانی

منبع : روزنامه اعتماد