برخوردهای بیولوژیک لنزهای تماسی چشمی

در انواع لنزهای تماسی، سه طبقه از لنزها و تاریخچه انها مورد بررسی اجمالی قرار گرفت که اختلاف عمده آنها نسبت برخوردشان با بدن در زمانهای مختلف و همچنین مدت پایداری آنها در بدن انسان است.
برخوردهای متداول آنها شامل موارد زیر می‌شود:
رسوب پروتئین، اتصال لیپیدها، جذب آب و چند برخورد دیگر مانند زائده بزرگ بافت ملتحمه، قرمزی حاد چشم در اثر تماس لنز، زخم پری فرال، keratitis microbial ، سوزش قرنیه.
پروتئینها مواد آلی که در اشک چشم وجود دارد به لنزهای تماسی اتصال می‌یابد و باعث کدر شدن لنز می‌شود. لیپیدها هم جزئی از اشک است که به سطح لنزها می‌چسبد.
● جذب آب
تقریبا در مورد لنزهای تماسی نرم و هیدروژلها روی می‌دهد این لنزها آب را جذب می‌کند و بدین‌ترتیب سطح بیرونی چشم را خشک می‌سازد. موارد دیگری شامل میکروسیستهای قرنیه، hyperaemia ملتحمه، عروق جدید قرنیه با برخوردهای بیولوژیک از تبادلات اشکی، دسترسی به اکسیژن، متابولیسم قرنیه، مورفولوژی اندوتلیال و اپی تلیال و حساسیت مرتبط است.
همانطور که می‌دانیم قرنیه یکی از اجزای بدن است که بدون رگ است بنابراین بافت مذکور، متابولیسم و نیازهای خود را از محیط درونی و بیرون چشم با واکنشهایی بر طرف می‌کند.
یک لنز باید ویژگیهای نیازمندی قرنیه به این عناصر چه از لحاظ نفوذ و انتقال و چه از لحاظ مکانیکی و اپتیک را دارا باشد. نداشتن یا مطلوب نبودن لنز در تهیه این ویژگیها باعث نا سازگاری لنز با بدن و ایجاد مشکلاتی در چشم خواهد شد.
● امکان چند برخورد بیولوژیک
آلودگی باکتریایی باعث عفونتهایی جدی در بیماریهای چشمی می‌شود. GPC ( زائده بزرگ بافت ملتحمه) یک بیماری چشمی آلرژیک است این بیماری حاصل تکرار مجدد ارتباط لنز با چشم به علت حداکثر بودن اصطکاک بین پلکها و اتصالات بیشتر رسوبی است. CLARE ( قرمزی حاد چشم ) باعث التهاب قرنیه و درد حاد می‌شود که تنها بعد از یک دوره استراحت در زمان گذاردن لنزهای تماسی هیدروژلی دایم اتفاق می‌افتد البته ارتباط زیادی بین CLARE و حضور باکتریهای گرم منفی وجود دارد.
عفونت گرم منفی دربیماری که از لنز چشمی یک بار مصرف استفاده بی مورد کرده است، روی می‌دهد.
CLPU ( زخم پری فرال ) هر زمانی می‌تواند روی دهد اما عموما با گذاردن لنزهای تماسی دائم همراه است. CLPU به صورت خراش‌های (lesion ) مدور با کمتر از ۲ میلی‌متر در قطر در قرنیه است. یک برخورد دیگر keratitis است که ایجاد زخم قرنیه می‌کند و باعث فقدان بینایی می‌شود. این عارضه مستقیما با Pseudomonas aeruginosa ، پاتوژن گرم منفی مرتبط است و یک لایه زنده را برای جلوگیری ایمنی هومورال و سلولی، آنتی بیوتیکها و سورفاکتانتها ایجاد می‌کند.
● پیچیدگیهای عفونی
عفونت میکروبی قرنیه در آماری در ۲۱ نفر از ۱۰ هزار نفر افرادی که از لنزهای تماسی دائمی استفاده می‌کردند و در مورد ۴ نفر از ۱۰ هزار نفری که از این لنزها به صورت روزانه استفاده می‌کردند، یافت شد. این عفونتها نشانه‌هایی از درد چشمی و فوتوفوبیا را به همراه دارد و همچنین مشاهدات بالینی همانند نقص اپی تلیال قرنیه همراه با فیلتراسیون التهابی، تخلیه ملتحمه، تورم پلک و….
▪ عفونت قارچی همراه با لنز تماسی چشمی
لنزهای تماسی در یک نگاه خطرناک است. زمانی که خراش‌ها رفتار تهاجمی از خود نشان می‌دهد باید لنز را سریع از چشم بیرون آورد و جهت کاهش عفونت باکتریایی دیگرمورد استفاده قرار نداد. عفونت قرنیه با لنز تماسی، عمدتا باکتریایی است که به علت Pseudomonas aeruginosa گرم منفی، Staphylococous aureus گرم مثبت یا Staphylococous epidemidis ایجاد می‌‌شود. البته باکتریهای دیگری نیز عامل آن ناشناخته است.
روشهای درمانی این باکتریها با کشت دادن آنها روی خون، آگارهای صدفی دریایی، بر روی واسطه subouraud (برای قارچ ) یا روی واسطه thioglycolate (برای موجودات غیر هوا زی) که با آغشته کردن گرم آلوده برای ارزیابی میکروسکوپی آغاز شد که با برش قسمتی از قرنیه زخم شده همراه است درمان دو جانبه نیز برای آمینو گلیکوسیدها (جنتامایسین، توبرامایسین، آمیکاسین) تهیه و فراهم شدتا به باکتری گرم منفی وcephalosporin ها حمله کند و همچنین cefazolin یا vancomycin نیز برای حمله به باکتریهای گرم مثبت مورد استفاده قرار گرفته است. البته روش تک درمان هم در سال ۱۹۹۰ با استفاده از آنتی بیوتیکهای fluoroquinolone (ofloxacin و … ) مطرح شد به ویژه وقتی که خراش‌ها کوچک ( ۲ میلی‌متر) است، این مواد مؤثر نشان داده است.
▪ عفونت Acanthamoeba
درد زیاد چشمی ناشی از تماس لنز با آب غیر استریل یا وقتی که epitheliopeathy غیر طبیعی یا neuropathy پری فرال رادیال قرنیه مشاهده شود، اتفاق می‌افتد.
۴ دارو برای این عارضه عفونی یافت شده است:
۱) آنتی بیوتیکهای آمینو گلیکوزیدی،
۲) Anti fungal،
۳) Anti parasitic و
۴) Anti septic/ bioside Cationic.
ـ زیست سازگاری سطوح
دانشمندان علم بیولوژیک روی ترکیبات لایه اشک چشم به خصوص در زمینه ساختارها و برخوردهای بین ترکیبات لایه اشکی همانند پروتئینها و لیپیدها تحقیق کردند تا بتوانند موضوع و دانش بیشتری را در زمینه تشکیل یک لایه اشک پایدار به‌دست آورند. اگر یک لنز تما سی را برای دومین بار پیاپی در چشم بگذاریم، سطوح لنز تماسی زیاد (ژرف) می‌شود و به‌طور برگشت ناپذیری به‌وسیله جذب پروتئینهای لایه اشک تغییر می‌کند سپس پروتئین جذب شده به صورت یک سطح جدید گوناگون اصطلاحا یک لایه زیستی(bio-film )، pellicule یا رسوب‌های خیلی ساده در می‌آید.
یک سری از سنجشهای بیوشیمیایی می‌تواند این مقدار رسوب پروتئینها را روی لنز تعیین کند.
ـ جلوگیری از آلودگی باکتریایی
آلودگی باکتریایی لنزهای تماسی راهنمایی جهت توسعه پاسخهای زیان آور شامل علائم شرایط تهدید microbial keratitis ( mk ) و شرایط التهاب لنز تماسی که باعث قرمز شدن حاد چشم (CLARE ) یا باعث زخم پری فرال ( CLPU ) یا تراوش keratitis ( IK ) می‌شود. جلوگیری از آلودگی باکتریایی یا کاهش در تعداد آنها روی این پاسخهای مضر، یک اثر مهم خواهد گذاشت. در ابتدا باید چسبندگی و اتصال باکتریایی را با لنز تماسی در دو محیط invitro و invivo آزمایش و مورد بررسی قرار گیرد. در مطالعه‌ای محققان همه مواد را با Cytotoxicity ( سمیت‌زایی) در محیط invitro آزمایش کرده و آنهایی را که غیر سمی بود را برای آزمایش anti-adhesive جدا کردند و سپس در محلولی ( رشد باکتری ) لنزها را قرار دادند و تر کیبات ضد چسبندگی را به محلول افزودند این ترکیبات قادر بود از اتصالP. aeruginosa و S. aureus با لنز های تماسی جلوگیری کند و مشاهده نمودند این ترکیبات قادر به جلوگیری از رشد باکتری ویژه در محلول نیز هست.
بعد از آزمایشات بالا در محیط in-vitro این لنزها را روی محیط in-vio در حیوانات کار گذاشته شده است تا علائم و نشانه هایCLARE قابل مشاهده و اندازه‌گیری شود. لنزها با ترکیباتی از مواد مورد آزمایش قرار گرفته می‌شود تا پا سخ CLARE نمایش داده شود. البته لنزهای تماسی نرم (هیدروژلها) با قابلیت نفوذ بالای اکسیژن این پا سخها را نشان نمی‌دهد یا کمتر نشان می دهد.
● علم بیولوژیک
دانش فرآیندهای بیولوژیک چشم می‌تواند به‌طور موفقی باعث اصلاح بینایی چشم و سیستمهای حفاظت چشم و به طور مؤ ثری از التهاب و عفونت های چشمی جلوگیری یا درمان کند.
ویژگی پاسخ التهابی به microbial keratitis
چشم یک جایگاه ممتاز ایمنولوژیک است که حتی یک حادثه کوچک ا لتهاب‌زا می‌تواند باعث آسیب بینایی شود. دانش حفاظت مکانیزمهای ملکولی باعث تصفیه میکروبی می‌شود. تنظیم و نقش سلولهای التهابی و opoptosis (مرگ برنامه ریزی شده سلولی) بسیار مهم است تا بهترین استراتژی جهت کنترل رفتار عفونت چشمی و التهاب های مربوط به آب طراحی شود. عفونت میکروبیال قرنیه وقتی اتفاق می‌افتد که میکرو ارگانیسمها به قرنیه وارد و باعث تخریب در سطح چشم شود.
در هنگام عفونت باکتریایی قرنیه، پلی مرفونوکلئوزها ( PMN ) خارج می‌شود (infiltration ) تا به حذف کردن ارگانیسمهای مهاجم کمک کند. سرعت infiltration این PMN (همانند لکوسیتها) به از بین رفتن باکتری های عفونی تا از بین رفتن کامل آنها، بستگی دارد. برای عفونت های قرنیه به‌وسیله p.aeruginosa ، exotoxin های باکتریایی و پروتئازها، اولین پاسخ میزبان به آنها تحریک PMN ها به وسیله تولید نا مناسب cytokin های التهابی است که باعث آسیب قرنیه می‌شود.
(Cytokin ها، میانجی های پپتیدی است که به‌وسیله سیستم ایمنی بدن هدایت می‌شود و در پا سخ التهابی هم زیان آور و هم مفید است. مقدار cytokin / chemikin برای پاسخ به عفونت یا التهاب بحرانی است اگر مقدار آن غیر تعادلی شود، فعالیتهای سلولی نامناسب و تخریب بافتی می‌شود مطالعات اخیر نشان داده ا ست که یک سری از chemokin ها و لیپیدهایbioactive قادر به ایجاد کیموتاکتیک لکوسیتهای ویژه است.)
شدت عفونت به بیان این کلید cytokin / chemokin ( به‌ویژه cytokin های ضدالتهابی، IL-۶ ،IL-۱۶ ، chemokin های MIP-۲ و KC ) مرتبط ا ست. سایتوکین ضد التهابی TNFa نقش بسزایی را در keratitis ندارد و تنها در التهاب های طولانی تاثیر گذار است.
بی‌اثرسازی MIP-۲ قادر خواهد بود تا پاسخ التهابی را در کاهش سختی عفونت متوقف کند.
از طرفی محققان در موش همراه با ژن IL-۶ مشاهده کردند که سایتوکین نقش بحرانی در کنترل و تفکیک P.seudomonas kertitis به‌ویژه در تصفیه باکتریایی و به‌کارگیری PMNs و ا لتیام اپی‌تلیال دارد.
ویژگی پا سخ چشم به Herpes simplex
اگر چه عفونت باکتریایی در چشم منبع مهمی از التهاب چشم است، ویروسهایی مانند Herpes simplex ( HSV) نمونه اول یکی از عامل های مهم keratitis microbial و کوری چشم در جهان است. آماری نشان می‌دهد که این ویروس عامل ۷ درصد رد پیوند در استرالیا در هر سال است.
حاصل HSK ( Herpes. s. keratitis ) باعث جمع شدن و جمع آوری کردن خراش‌ها می‌شود ا لبته مکانیزم آن هنوز مشخص نیست و دانش زیادی در این زمینه وجود ندارد. ارتباط بین apoptosis، التهاب، آشکار شدن خراش‌ها هنوز نامعلوم است. این خراش‌ها باعث آسیب رساندن به چشم از جمله زخمهای منجر به کوری و آسیب بینایی می‌شود. از لحاظ مورفولوژیک HSV keratitis موجب apoptosis در سلولهای اپی تلیال قرنیه می‌شود، اما از لحاظ ملکولی سلولهای مثبت TUNEL به صورت apoptosiscally در ابتدا تحریک می‌شود و سپس از اتفاق افتادن آن جلوگیری می‌کند. این تغییرات در apoptosis سلولهای اپی تلیال قرنیه در زمان HSK ممکن ا ست به فرآیندهای پاتولوژیک بیماری کمک کند.
● ویژگی پاسخ چشم به fungal keratitis
تحقیقات اخیر نشان داده است که سه نمونه قارچ باعث keratitis می‌شود:
۱) Curvalaria،
۲) Fusarium و
۳) Aspergillus.
همه این قارچ‌ها قادر به تولید پروتئازهایی است که می‌تواند کلاژن را تخریب و باعث تاثیرگذاری روی محیط داخل شود. این پروتئازها، پروتئازهای serime اولیه همراه با مشارکت تعدادی متالوپروتئیناز است. محققان نشان دادند که در زمان fungal keratitis در یک خرگوش، متالو پروتئینازهای سلول قرنیه بر پروتئازهای fungal غلبه دارد. این کار برای اولین بار منبع و ذات تجزیه آنزیماتیک stroma (بخش میانی قرنیه ) را در زمان fungal keratitis نشان داد.
در یک آزمایش، ۶ نمونه قارچ ( fusarium sp.، Exophialjeanselmi ، penicllium spp.، Aspergillus niger ، paecilomyces spp ، altenaria spp ) با ۴ نمونه لنز از نوع تماسی نرم مورد بررسی قرار گرفت محتوای آب لنزها ۵۸ و ۳۸ درصد است و در مدت یک روز در چشم قرار گرفته بود.
همه قارچها به شکل سوسپانسیونی بدست آمد و محیط کشت موردنظر، آگار دکستروز و در دمای ۴ درجه سانتی گراد در یخچال نگهداری شد و در روی اشخاص ۲۰ تا۳۰ سال با عملکرد اشکی نرمال با پاتولوژی چشمی متفاوت از هم تست شدند. از یک بشقاب محدبی شکل SDA استفاده کرده که به ۴ بخش تقسیم می‌شد و در هر بخش هر یک از لنزهای تماسی گذاشته شده درچشم و نگذارده شده درچشم یا تازه با محتوای آب بالا و پایین گذارده می‌شود. سپس یک قطره از سوسپانسیون قارچی را روی لنز می‌ریزیم (زیر هود ) و سپس با میکروسکوپ دو چشمی مورد برسی قرار می‌گیرد.
● نتایج
fusarium spp به صورت رشته‌های سفید- کرکی در یک لنز تما سی دائم مشاهده شد. این ظاهر لجن دار یا لیز مربوط به چگونگی تولید این قارچ است که هنوز به صورت هاگ (تخمک ) قارچ به نظر می‌رسد.
penicillium spp. به علت اهمیت آن در توسعه آنتی بیوتیکها بیشتر شناخته شده ا ست که به صورت رشته‌های آبی رنگ روی لنزهای تما سی نرم رشد می‌کند.
aspergillus niger هم نوعی قارچ شناخته شده است که به صورت رشته‌های سیاه رنگی است که در هنگام توسعه و گسترش ظاهر زرد رنگی به خود می‌گیرد.
البته aspergillus spp. هم مشابه penicillum spp. است و به‌صورت رشته‌های آبی رنگی قابل مشاهده است ولیکن این قارچ در مناطق گرمسیری (بخصوص ) مرسوم ا ست البته بیشتر کلونیهای قارچی تاریک رنگ است بجز fusarium spp که کرم- سفید رنگ بود، و برای تشخیص دیگر قارچها راهنمای خوبی بود بدین صورت که penecillium spp. به‌طور واضحی برآمده همرا ه با گودیهای عمیقی بود در حالیکه fusarium spp و altermaria spp دارای توپوگرافی مسطحی بود.
Exophialajeanselmei و penicillum spp ترشح قهو ه ای رنگی از خود به‌جا می‌گذارند. نتیجه این که هیچ تفاوت مشخصی بین لنزهای با آب بالا و کم در برابر رشد قارچ مشاهده نشد اما ممکن است که فراوانی مواد مغذی به‌وسیله آگار یک عامل پوششی برای مشاهده اختلاف این دو نمونه لنز با شد. البته اخیرا نشان داده شده که فرصت رشد قارچ همراه با یک قالب لنز با محتوای آب بالا افزایش یافته است. عده ای هم این موضوع را که ممکن است خود ماده لنز یک منبع مغذی برای رشد قارچ باشد و ممکن است باعث infiltration لنزهای نرم گردد مورد بررسی قرار می‌دهد.
بعد از ۱۷ روز از رشد با برداشتن لنزها از SDA و با دست تمیز کردن و مالش دادن با محلول نمکی مشاهده شد که لنزها خیلی شکننده شده است که علت آنرا نفوذ قارچ به‌طور عمقی درون لنز و تخریب ساختار و دپلیمریزه کردن لنز می‌دانند. آلودگی قارچی منابع و عوامل مختلفی دارد که با مشاوره بیماران از اینکه از گذاردن لنز تماسی در محیط های قارچی اجتناب کند یا در نگهداری لنزها باعث جلوگیری آلودگی قارچی لنزها گردیم از طرف پزشک همراه است.
● بیولوژی سلولی ملکولی
در این حوزه محققان روی پاسخ apoptosis در سلولهای اپی تلیال قرنیه انسان تحقیق کرده‌اند و نشان دادند که سلولهای اپی تلیال قرنیه، apoptosis را با مکانیزمهای مختلفی طی می‌کند. سایتوکین‌ها به‌ویژه IFNY باعث ارتباط زمانی apoptosis در سلولهای اپی‌تلیال قرنیه انسان در محیط کشت بافت می‌گردد و این امر زمانی مهم ا ست که IFNY در بین برخی از بیماریهای التهابی چشم تولید می‌شود و ممکن ا ست با پاتوفیزیولوژیک بیماری قرنیه مربوط باشد.
میکرو ارگانیسمهای درون سلولی نشان می‌دهد که افزایش تمایل سلولهای اپی تلیال قرنیه برای طی کردن apoptosisمشابه کلید مهمی در دفاع میزبان در حذف سلولهای عفونی شده است.
● مطالعات لایه اشک
لایه اشکی چشم، بخش مهم و بحرانی برای حفظ بینایی صحیح و راحتی چشم است. ساختار ترکیبات اشک بسیار مهم است.
دانشمندان علوم بیولوژی عواملی که باعث آسیب رساندن لایه اشکی می‌شود را تحقیق نمودند. یکی از این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که خانمی یائسه ( menopause ) باشد گزارش حاکی از افزایش خشکی و ناراحتی سطح چشم است لنزهای تماسی هم می‌تواند باعث چنین ناراحتی‌هایی گردند به‌خصوص برای کسانی که از این لنزها برای مدت طولانی استفاده می‌کنند البته همه این موارد دلایل بیوشیمیایی دارد. یک مطالعه روی زنان بالای ۴۰ سال یائسه ( menopause ) و postmenopusal (بعد از یائسگی)که به‌طور متناوب از درمانهای جایگزین هورمون استروژن استفاده می‌کردند، نشان داد که دارای نشانه هایی از خشکی چشم، کمی ضخامت لایه لیپیدی، کاهش حجم لایه اشک و پایداری آن بود و کمترین اثر در کنترل و گروه HRT را نسبت به گروه menopusal را دارا بودند.
اختلاف بین کل پروتئین اشک و لیپوسالین اشک بیانگر اختلافات بالا در کنترلها و زنان menopusal است. محققان نشان دادند که عدم تحمل لنزهای تماسی به حجم اشک به برخی اختلافات بیوشیمیایی مرتبط است. اینها شامل حضور لیپیدهای پایدار در اشک است که با حجم اشک مربوط می‌باشند. غلظت لیپازها در اشکهای افراد بالا ( با لنزهای تماسی غیر قابل تحمل ) کمتر بود اما مقدار لیپو کالین یک حامل لیپیدی بسیار با اهمیت‌تر است.
نتیجه این اختلاف مقدار باعث سریعتر بخار شدن اشک در لنزهای تما سی با عدم تحمل شخص نسبت به لنزهای قابل تحمل است که منجر به ناراحتی چشم می‌شود. محققان هم چنین در اشکهای بیماران مبتلا به برخی سرطانها یک نشانگر پروتئینی یافتند، این پروتئین که اصطلاحا LG نامیده شده در بین مطالعه با لنزهای تماسی با عدم تحمل یافت شد هم چنین این محققان برخی اشخاص را که پروتئین مربوطه را در اشک شان دارند را پیدا کردند که اغلب با پروتئین تولید شده بوسیله بیماران دارای سرطان پروستات و سینه یکسان بود. از این‌رو پروتئین اشک یک علامت بالقوه جهت تعیین مراحل نزدیکی سرطان پروستات یا پیشگویی یک عامل خطر بالا برای وجود سرطان پروستات و سینه به حساب می‌آید.
البته این مطالعه هنوز در حال بررسی است که آیا پروتئین LG می‌تواند یک تست تشخیص باشد یا نه؟
البته مسأله دیگر مهمی که باید در اینجا ذکر گردد در مورد mucin است. mucin با اتصال یافتن به باکتری و بی‌کپسول کردن باکتری و اضمحلال آن یک عامل دفاعی برای چشم به حساب می‌آید البته پاتوژنهای قویی مانند p. aeruginosa قادر ا ست تا از دفاع میزبان جلوگیری کند. ضمن اینکه اتصال بستگی به کرنشهای باکتریها هم دارد.
اتصال ویزیکولهای لیپیدی ( لیپوزومها ) روی سطح بیومواد یک سطح پوششی pro-active ایجاد می‌کند. لیپوزومها در علم پزشکی برای سیستم‌های رهایش دارو به‌کار می‌رود لیپوزومهای متصل شونده به سطح بیومواد قادر است تا داروها یا جزء بیواکتیو درون سلولها را رهایش کند البته نانو تکنولوژی می‌تواند رهگشای جدیدی در علم مهندسی بافت، رهایش دارو و درمان سرطان باشد.
● بررسی لنزهای تماسی با محیط اشک در in-vitro
لنزهای تماسی نرم با محتوای آب ۷۰ درصد در این قسمت مورد بررسی قرار می‌گیرد که جزء گروه II ، FDA است ( غیریونی - محتوای آب بالا ). مدل اشک (مصنوعی) را به اینصورت می‌سازیم: بافر MOPS ( N-morpholino)propane sulphonic acid ] - [۳ بوسیله یک محلول بافر فسفاتی محلول بافر HANK محلول نمکی ( PBS- HBSS ) با تولید ۱۹ % حجمی PBS و ۱% حجمی HBSS و در نهایت تشکیل پروتئینها. دو بافر مخلوط شده باید به غلظت گلوکز طبیعی اشک برسند وPH=۷.۴ که PH محیط اشک چشم ا ست. cls در ۳۷ درجه سانتی گراد و درون شیشه کوچک مهر و موم شده ای در mm ۱ محلول مدل اشکی مان قرار و در دوره های زمانی ۱،۶،۲۴ ساعت با آرام هم‌زدن مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از عملیات لنزها در بافر PBS شستشو و سپس تحلیل می‌شود برای بررسی جذب رسوب از طرف لنزهای تماسی از روش کالرومتری استفاده می‌شود ( با استفاده از دو ملکول پروتئین BCA (bicinchoninic acide ) و یونهای مس در محیط اسکالین).
مزیت این روش تعیین مقدار پروتئینهای جذب شده روی لنزهای تماسی و همچنین نفوذ یونهای مس به درون لنز و اتصال آنها با پروتئینهای نفوذ یافته درلنز است. سینیتیک و مورفولوژی رسوبات با AFM در مایع واسطه ای بررسی می‌شود و همچنین تحلیل AFM اجازه تشخیص نا همواری رسوبی و رفتار شان را به ما می‌دهد همچنین در این آزمایش مقدار پروتئین یا میانگین رسوب پروتئین برای تخریب یا فساد لنز محاسبه شده ا ست که با بررسی در محیط in-vivo این مقدار µg/lens ۱۰-۲۰ که با آزمایش در محیط invitro همخوانی دارد به‌دست آمد اما مقدار بالایµg/lens ۲۸ باعث فساد لنز می‌گردد که در آزمایش به دست آمده است.
بعضی مواد هم برای جلوگیری از رسوب پروتئین روی سطح لنز مورد آزمایش و تائید قرارگرفته است که شامل OBG (اکتیل گلوکوساید )،Tween ( پلی اتیلن اکسایدسوربیتان )، OTG ( اکتیل تیو گلوکوساید)، PEO (پلی اتیلن اکساید )، PPO ( پلی پروپیلن اکساید ) است.
روشهای استریلیزاسیون
لنزهای هیدروژلی جزء لنزهای نرم محسوب می‌شود از این‌رو روشهایی برای استریلیزاسیون آنها در نظر گرفته شده ا ست:
۱) اتوکلاو،
۲) اتیلن اکساید
۳) تابش اشعه گاما.
برای لنزهای پایه PMMA از روش اتوکلاو استفاده نمی‌کنند ( به علت دمای تبدیل شیشه ۱۱۰= Tg ). و هم چنین از تابش گاما که منجر به dicoloration می‌شود. اما لنزهای PHEMA را می‌توان با روش اتوکلاو استریلیزه کرد این عمل در فشار بالا و در دمای پایین انجام می‌گیرد.
● آلودگی محیطی لنز
یکی از مشکلات اصلی استفاده‌کنندگان لنز، آلودگی مانند آلودگی هوا، محیط کار، وجود گرد و غبار در هوا که همگی منجر به رسوب ذراتی بر روی لنز شده و در نتیجه یک محیط مناسب برای رشد میکروبها فراهم می‌آورد. بسیاری از آلودگیها توسط خود شخص دارنده لنز بر روی لنز و چشم به وجود می‌آید.
استفاده از صابون، روغن، کرمهای دست و صورت، مواد آرایشی، برسهای مژه و اسپری‌های مو همگی می‌توانند به دست بچسبد و وقتی شخص لنز را در دست می‌گیرد این مواد به لنز منتقل می‌شود در مورد خانم‌ها استفاده از انواع پودرها، کرم‌ها، مواد آرایشی چشم به ویژه ریملها و سایه چشم همگی منابعی برای ایجاد عفونت و آلودگی میکروبی است بنابراین رعایت بهداشت فردی می‌تواند این گونه آلودگی‌ها را به شدت کاهش دهد.
● موارد منع کاربرد لنزهای تماسی
قبل از تجویز لنز بایستی معاینات کامل صورت گیرد و این تشخیص به عهده چشم پزشک است به‌طور کلی برای موارد زیر لنز تجویز نمی‌شود:
۱) پر خونی مزمن چشم، ورم ملتحمه باکتریال ، ورم ملتحمه بهاره ، حالات حساسیت، شوره زدن مژه‌ها،
۲) گل مژه، ناخنک، شالاذیون، برگشت پلک به داخل و خارج،
۳) انواع کدورتهای قرنیه ای به خصوص آنهایی که مربوط به اپیتلیوم است،
۴) انواع بیماریهای قرنیه‌ای و زخم قرنیه،
۵) فلج عصب قرنیه که منجر به بی‌حسی قرنیه شده است،
۶) بیرون زدگی کره چشم ( اگزوفتالمیا )،
۷) بیماریهای مربوط به صلبیه چشم ( اسکلرایتیس، اپی اسکلرایتیس)،
۸) التهاب عنبیه حاد و مزمن ( ایریتیس)،
۹) التهاب کروئید،
۱۰) افراد مبتلا به دیابت و
۱۱) در خلبانان و کارکنان هواپیما ( به علت اختلاف فشار ممکن ا ست هوا به زیر لنز برود).
● نتیجه گیری
سطوح لنزها به همان اندازه مهم است که ویژگیهای پلیمر بالک برای ما اهمیت دارد چون که سطوح، باعث افزایش bioactivity و biocompatiblity می‌شود. همچنین مقدار قابلیت عبور دهی یا قابلیت انتقال‌دهی اکسیژن باعث رساندن اکسیژن از لنز به قرنیه می‌شود تا در طی عمل گلیکولیز انرژی لازم برای قرنیه فراهم شود. در غیر اینصورت oedema قرنیه به وجود خواهد آمد. مقدار قابلیت انتقال پذیری اکسیژن برای جلوگیری از این عارضه c m ۲.mlo۲ /s.ml.mm Hg ۱۰ ˆ-۹× ۸۷±۳. ۳است البته این مقدار برای لنزها بستگی به مقدار کاهش محتوای آب یا افزایش سطوح سلیکونی در فرمولاسیون لنز دارد.البته باید بین مقدار محتوای آب لنز که برای ویژگی دادن مکانیکی به لنز ضروری است و همچنین مقدار Dk ، یک حالت تعادلی برقرار باشد.
مبحث لنزهای تماسی بسیار گسترده است هما‌ن‌طور که در این نوشتار ذکر شده ما گستردگی زیادی را در مورد لنزها وجود دارد؛ لنزهایی از نوع سخت، نرم، RGP که هر کدام از اینها خود به بخشهایی تقسیم می‌گردد امروزه دانشمندان علم بیومواد روی هر کدام از این بخشها مطالعه زیادی می‌کنند و همان‌طور که گفته شد در زمینه لنزهای تماسی بر روی موادی با کارایی های بیشتر و ویژگیهای مناسب‌تر همانند خصوصیات اپتیکی، مکانیکی، فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک و … مطالعات صورت می‌گیرد.
بازار خوب مصرف لنزها سرمایه‌داران را به ساخت و طراحی لنزهای نسل جدید وادار نموده است بر طبق آمار انجمن چشم پزشکی آمریکا در دهه نود حدود ۳۰ میلیون آمریکایی از این لنزها ی چشمی استفاده کردند که حدود ۸۰ درصد آن را لنزهایی از نوع لنزهای تماسی نرم هیدروژلی تشکیل می‌داد.
متأسفانه در کشور ما در این زمینه کار زیادی صورت نگرفته است. البته شرکتهایی در این زمینه فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، اما در مجموع همچنان به عنوان یک کشور وارداتی و مصرفی لنز به شمار می‌رویم و تاسف بیشتر اینکه بعضی از این لنزها با کیفیت نامطلوب در بسته‌هایی با علایم معتبر بسته بندی می شوند و به بازار ایران با قیمتهای نامناسب عرضه می شود امید است. اداره کل لوازم و تجهیزات پزشکی کشور گروهی متخصص را در حوزه بیومواد (با توجه به نیروهای متخصص فارغ‌التحصیل و آماده همکاری) در این مقوله‌ها مسؤول نماید.

مهندس اسماعیل بی آزار

منبع : مجله مهندسی پزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی