کوه گرفتگی

وسائل سریع نقل و انتقال سبب شیوع عوارضی ناشی از ارتفاع زیاد در افراد حساس گردیده است . کمی فرصت برای تطابق شخص با تغییر ات اختلاف ارتفاع ، فعالیت بدنی و میزان سلامتی جسمی در بروز و شدت اختلالات حاد یا مزمن ناشی از هیپوکسی مربوط به ارتفاعات بیش از ۲۰۰۰ متر تاثیر دارد . در افراد مختلف میزان تحمل به هیپوکسی فوق العاده متفاوت است. بیماران دچار بیماری سیکل سل در صورت صعود به ارتفاع درمعرض خطر یک بحران دردناک ناشی از هیپوکسی قرار می گیرندو در صورت عدم سابقه صعود باید از کوه نوردی احتراز کنند.
● بیماری کوه گرفتگی حاد
مظاهر اولیه بیماری شامل گیجی ، سردرد ، سستی فوق العاده ، خواب آلودگی ، احساس سرما ، تهوع ، استفراغ ، پریدگی رنگ صورت ، تنگی نفس و سیانوز است . در مرحله بعدی بر افروختگی صورت ، تحریک پذیری ، اشکال در تمرکز حواس ، سرگیجه ، طنین گوش ، اختلالات بینایی ( گاه خونریزی شبکیه ) و شنوائی ، بی اشتهائی ، بیخوابی ، شدت تنگی نفس و ضعف عمومی هنگام حرکت ، شدت سردرد ( مربوط به خیز مغز ) طپش قلب ، تنفس شین ستوکس و کاهش وزن عارض می گردد. انجام تنفس عمیق در فواصل معین می تواند علائم را بهبود بخشد.در اکثر افراد این علائم ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت از بین می رود اما در بعضی موارد ممکنست علائم به صورت شدید و مداوم باقی بماند تا آن حد که شخص مجبور شود به منطقه کم ارتفاع مراجعت نماید. مصرف اکسیژن غالبا علائم حاد کوه گرفتگی را مرتفع می کند.در افراد بیخواب و تحریک پذیر استعمال مواد آرام بخش و خواب آور مفید است . تدابیرپیشگیری عبارت است از استراحت و خواب کافی در روز قبل از حرکت ، مصرف غذای کم ، پرهیز از الکل ، توتون و حرکات فیزیکی غیر لازم در طول سفر .مصرف استازولامید به مقدار ۲۵۰ میلی گرم هر ۸ ساعت از یک روز قبل ، روز صعود و چندین روز بعد از صعود ممکنست از بروزعلائم کوه گرفتگی پیشگیری نماید یا آنها را تخفیف دهد.
● خیز ریوی حاد ناشی از ارتفاع زیاد
این عارضه خطر ناک معمولا در ارتفاعات بالاتر از ۳۰۰۰ متر دیده می شود . اولین آثار ریوی ۶ تا ۳۶ ساعت بعد از رسیدن به نقطه مرتفع ظاهر می شود.و شامل سرفه ها متوالی خشک ، تنگی نفس هنگام استراحت و سنگینی و فشار بر قفسه صدری است.پس از این مرحله خس خس سینه ، اورتوپنه و هموپتیزی ممکنست دیده شود.شناخت علائم اولیه ، هر چه زودتر ، شخص را قادر می سازد قبل از خیز شدید و ناتوان کننده ریوی به تنهایی یا کمک دیگران به سطوح پائین تر بر گردد.بر گشت سریع به ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر پائین تر ممکنست علائم را بهبود بخشد.
● درمان
درمان شامل استراحت در بستر به شکل تکیه دادن پشت و تجویز اکسیژن ۱۰۰%با ماسک و سرعت ۶ تا۸ لیتر در دقیقه به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه است.بعد از آن برای صرفه جویی در مصرف اکسیژن می توان سرعت کمتری را استفاده کرد.تا زمانیکه بهبود یابد و بتواند به ارتفاع پست تری نقل مکان کند .در بیماران خیز ریوی برای پائین آوردن سریع از وسائلی چون هیلیکوپتر استفاده کرد .
▪ قابل توجه
کوه نوردانی که به ارتفاعات ۳۰۰۰ متری و بالا تر می روند باید منبع اکسیژن و تجهیزات لازم برای نیاز احتمالی چند روزه خود را همراه داشته باشند.افرادی که گرفتار بیماری های قلبی و ریوی هستند باید از رفتن به ارتفاعات پرهیز کنند.
● انسفالوپاتی حاد ناشی از صعود
این انسفالوپاتی ظاهرا مداومتی از تشدید علائم عصبی کوه گرفتگی حاد است . معمولا در ارتفاعاتی بالا تر از ۲۵۰۰ متر رخ میدهد . ودر افراد غیر مانوس با ارتفاع بیشتر بروز می کند. تلوتلو خوردن ، آثار نارسائی موضعی مغزی ، تهوع ، استفراغ ، و تشنجات ممکنست سرانجام به بی خبری و اغماء منجر می گردد.شناخت این انسفلوپاتی جنبه اساسی دارد. اکسیژن باید از طریق ماسک تجویز می شود . در صورتی که نزول سریع از ارتفاع امکان پذیر باشد بهبود معمولا کامل خواهد بود.
● بیماری کوه گرفتگی تحت حاد
این نوع کوه گرفتگی اکثرا در ارتفاعات بیش از ۴۵۰۰ متر دیده می شود . علائم این کوه گرفتگی مانند کوه گرفتگی حاد است اما مدام تر .علاوه بر آن کم آبی بدن ، خشکی پوست و خارش وجود دارد .درمان شامل استراحت ، مصرف اکسیژن و باز گشت سریع به مناطق کم ارتفاع است.
● کوه گرفتگی مزمن
در افراد مقیم کوهستان و اجتماعات کوهستانی دیده می شود. در شرایطی که سازگاری اقلیمی قبلی خود را نسبت به محیط خود از دست داده اند و تشخیص این عارضه در آنان از بیماری مزمن ریه مشکل است .کوه گرفتگی مزمن با خواب آلودگی ، افسردگی روانی ، هیپوکسمی ، سیانوز و چماقی شدن انگشتان ، آثار نارسایی بطن راست همراه است. که کلیه این اختلالات پس از اقامت
شخص در ارتفاع نزدیک به سطح دریا تدریجا از بین می رود.

منبع : تخیص و درمان طبی بیماری ها
ترجمه: دکتر عباس ادیب
تهیه و تنظیم : سیمین رادفر

منبع : مجیدلرن