داستان ها و ترانه های کرمانی

آداب و رسوم و عقاید و عادات اقوام ، نماینده تفکر و خصوصیات آنهاست. بیشتر از این رهگذر است که می توان روحیه خاص هر ملت را دریافت. درباره افسانه های کرمانی باید گفت که برخی از افسانه ها یا ترانه ها ممکن است خالص باشند و برخی دیگر ترکیبی هستند از افسانه های رایج در سایر نقاط کشور. منتهی در طی سالیان متمادی با لهجه و طرز تفکر و محیط زندگانی مردم ممزوج و آمیخته شده و به صورتی متفاوت در آمده است.
این شباهت در بین افسانه های دنیا حکمفرماست. داستان فاطی کو از مجموعه داستان های کرمانی است که در واقع همان داستان مشهور سیندرلا است که در اروپا، آمریکا و در شرق آفریقا به صورت های مختلف روایت شده است. در زمینه تحقیق آداب و رسوم این مانع برسر راه قرار دارد که همه بخش های مخصوصی از فولکلور منحصراً مربوط به نوشته و کاغذ و کتابت می شود و هرگز به صورت شفاهی و دهان به دهان آموخته و پخش نمی شود مثل: ثبت تولد در پشت قرآن و نگارش یادگاری روی دیوارها.
مانع دیگر علومی است که به طور شفاهی و دهان به دهان آموخته و پخش می شود، مانند حرکات مربوط به بدن شامل رقص ها، بازی ها و اطوارها.
درباره فرهنگ مردم کرمان دانستنی های توده مردم مد نظر است از جمله: افسانه ها، قصه ها، شوخی ها، ضرب المثل ها، معما ها، آوازها، دعاها، لعنت ها، قسم ها و طعنه ها، از جمله می توان از اتلک تی تتلک و طرز بازی آن، قلقلک که مخصوص بچه های خردسال است و گوساله فنگلی، یاد کرد. عجایب صنعتی دیدم در این دشت که بی جون ور رد جون دار می گش(کنایه از می گشت). جواب چیستان گرجین یا خرمن کوب.
● پختن آش چهارشنبه سوری
به هر نخود یک قل هوالله احد می خوانند و صبح روز چهارشنبه با آن آش رشته می پزند و از خمیر آن آدمک درست می کنند و در آش می اندازند تا بپزد که این آش برای سلامت مفید است. نمونه هایی از قصه ها: مانند بزوگرگو، داستان فاطی کو، قصه رمال باشی، قصه سوسکو، قصه سنگ سمور (صبور)، قصه نخودو، مشکل گشا، قصه پسر پادشاه و پری.
● اصطلاحات کرمانی
برخی از مانند ها و اصطلاحات مردم کرمان از این قرار هستند: با «پرنجو» صورتش را سرخ کرده، یا گذار سگ به سلاخونه می افتد، یا مثلاً بو پولش میاد. (پولش، از پولشیدن یعنی سوختن مو و پارچه). از آداب و رسوم و سنن قدیمی یکی پا انداز است. یعنی طرز وارد شدن عروس به خانه داماد، اصطلاحاً آنچه داماد هنگام ورود عروس به خانه اش به او می دهد. معمولاً عروس را در خانه نگه می دارند و پدر داماد می آید و می گوید یک قرآن دارم.
اطرافیان نمی گذارند عروس وارد شود. می گوید یک سفر کربلا هم روش. باز هم اطرافیان راضی نمی شوند. سپس مقداری پول یا طلا می دهد تا عروس و اطرافیان راضی شوند. یا اصطلاح پشت و رو شدن، مخالف و دشمن کسی شدن.
زبان مردم کرمان، فارسی ادبی و دامنه اصطلاحات آن وسیع است. مردم شهر مانند شیرازیان بخش های مفتوح را به کسر تلفظ مردم تهران شنیده می شود. گذشته از این اغلب واژه هایی که میان آنها تلفظ آ است، به او تبدیل می شود. در لهجه کرمانی اختلاف بین تلفظ غین وقاف است. مردم این شهر قاف را آخر حلق و خا تلفظ می کنند.
نکته دیگر در لهجه کرمانی اضافه کردن (و) به آخر پاره ای از اسامی: دختو، سوزنو، ماشینو و در برخی موارد، واژه، دگرگونی عمده پیدا می کند. مثلاً به چروک، «کرچو» می گویند. نکته دیگر تصغیر و تخفیف نام های اشخاص است. مثلا محمد را می گویند: مملو‎/ غلامحسین (غلو) و… نمونه هایی از ترانه های محلی و قصه های موزون: از کجا میایی، از بندرو، چی بار داره چغندرو - الو شد، بی بی سوار گو شد، لنگ کفشش پرتو شد. درباره غذاهای رایج مردم کرمان: مثلا آب گرم و آرد را با روغن و پیاز سرخ می کنند و بعد از سرخ شدن آب در آن می ریزند و می گذارند تا جوش آید و بعد از افزودن سیب زمینی،تخم مرغ در آن می شکنند. تهرانی ها این غذا را اشکنه می نامند.
از غذا های سنتی دیگر، آبگوشت، اماچو و شله زرد است که به آن ابراهیم خانی می گویند. آش قفا پا که معمولاً پس از رفتن مسافربرای سلامت وی می پزند و به همسایگان و آشنایان می دهند. علاوه بر این، سنت های دیگری نیز وجود دارد. مثلا: در روز ۲۱ ماه مبارک رمضان، قوارهای بلند و
کم پهنای کاغذ را به روزه داران می دهند تا هر یک بسم الله الرحمن الرحیم را روی آن بنویسند. بعد از این که چهل بسم الله ... نوشته شد آن را تا می کنند و در جیب می گذارند. اعتقاد عمومی بر ین است که این چهل بسم الله انسان را از خطر و مصیبت نجات می دهد.

منبع : روزنامه ایران