پایان نامه بررسی وضعیت اشتغال زنان تحصیلکرده

طرح مسئله و بیان سوالات تحقیق :امروزه پدیده بیکاری تحصیل کردگان در همه جا به چشم میخورد و بر حسب شرایط اقتصادی خاص هر یک ، میزان آن در کشور فرق میکند. در این میان بیکاری زنان تحصیل کرده دانشگاهی که نقش مادری و همسری خود را باید به بهترین وجهی ایفا کنند بیشتر نمود پیدا می کند. با وجود این که جهان بسوی استفاده بهینه از نیروی انسانی است ولی همچنان زن بعنوان جنس دوم مطرح می گردد.
قبل از اینکه توانایی، هوشمندی و کارایی او مد نظر قرار گیرد جنسیت اوست که توانایی اش را تحت پوشش قرار میدهد و با توجه به اینکه همگام با مردان در دانشگاه ها درس میخوانند ولی به هنگام فارغ التحصیل شدن راهیابی به بازار کار و استخدام از سوی کارفرمایان با دید اغماض نگریسته می شود و مورد تبعیض قرار می گیرد.
در طول تاریخ زنان سازنده ترین نقشها و ناعادلانه ترین سهم را داشته اند. زنان در درون مناسبات بسیار پیچیده این نهاد با داشتن بالاترین کارکرد تولیدی، خدمات و از همه مهمتر با دمیدن شور و حیات در کالبد مردان پیوسته در حاشیه موقعیت اجتماعی قرار گرفته است. طبق آخرین آمار نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ مرکز آمار ایران تعداد فارغ التحصیلان زن دانشگاهها در نقاط شهری تهران جمعا ۱۵۸۳۲۳ نفر میباشند با توجه به حجم زیاد فارغ التحصیلان در هر یک از مقاطع تحصیلی و با توجه به نوع رشته آنها مشکلات اشتغال آنها باید در صدر برنامه های امروز جامعه قراربگیرد و توجه خاصی نسبت به آن مبذول گردد. واقعیت این است که تامین اعتبار لازم یکی از عوامل موثر و در مواردی مهم و اثر گذار است لیکن این عامل وقتی به ثمر مینشیند که موجبات اثر گذاری آن به خوبی فراهم شده باشد.
● اهمیت موضوع :
مساله بیکاری دانش آموختگان آموزش عالی در سالهای اخیر از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است. سخن و بحث در مورد اشتغال زنان فارغ التحصیل دانشگاهی کاری چندان ساده نیست چون ابعاد و الگوی مشارکت اقتصادی این گروه از زنان فقط تابع مکانیز ها قوانین و قواعد اقتصادی حاکم بر بازار کار نمیباشد بلکه متاثر از ارزشها طرز تلقی ها و اصولا نگرشها و وجهه نظرهایی که در میان شهروندان خصوصا مردان نسبت به کار مشارکت زنان در فعالیتهای اقتصادی متداول است میباشد. علیه مهم این واقعیت که زنان در تمامی پهنه های زندگی اجتماعی واقعیتی ناگسستنی از جامعه بوده اند و عملا در سختی ها و صعوبتهای رشد اجتماعی باری به اندازه بار مردان بر دوش کشیده اند اما متاسفانه هیچگاه و علیرغم برخی تمجیدهای نظری زنان و یا ارزش گذاریهای راستین از سوی ادیان امکان تحقیق قابلیتهای خود و امکان حضور فعال در صحنه خلاقیتهای بشری را نداشته اند. البته نباید غافل شد که زنان علیرغم تمامی مشکلات هنوز به بهترین وجهی خود را شناخته اند و سعی در رفع دیدگاههای غلط پیرامون مسئله اشتغال خودشان دارند. با تمام این تفاسیر شناخت وضعیت و مشکلات اشتغال زنان دارای تحصیلات عالی ضروری به نظر میرسد.
● اهداف تحقیق:
الف) اهداف عام شناخت مشکلات اشتغال فارغ التحصیلان زن جویای کار. شناخت وضعیت اجتماعی، اقتصادی فارغ التحصیلان زن جویای کار.
ب) اهداف خاص
۱) شناخت توانمندیها و تخصصهای زنان دارای تحیلات عالی جویای کار
۲) شناخت بازار کار زنان فارغ التحصیل دانشگاهی در رشته های مختلف
۳) شناخت فرهنگ مردان راجع به اشتغال زنان فارغ التحصیل دانشگاهی
۴) شناخت پایگاه اجتماعی – اقتصادی زنان دارای تحصیلات عالی جویای کار
۵) شناخت نگرش زنان دارای تحصیلات عالی جویای کار راجع به بازار کار و ادامه تحصیل دخترانشان واحد تحلیل . واحد تحلیل موضوعی است که متغیرهای مورد مطالعه صفت آن محسوب میشوند بنابراین واحد تحلیل این پژوهش فارغ التحصیلان زن جویای کار شهر تهران میباشند که عده ای از آنها مشغول بکار شده و بقیه هنوز بیکار هستند.
● جامعه آماری:
تعداد فارغ التحصیلان زن دارای تحصیلات دانشگاهی جویای کار در مراکز خدمات اشغال تحت پوشش اداره کل کار و امور اجتماعی استان تهران از فروردین تا اسفند ۱۳۷۹ ثبت نام نموده اند. ( ۴۷۰۶نفر )
روش تحقیق و ابزار گرد آوری داده ها: تحقیق حاضر از نوع پیمایشی است و به منظور توصیف نمودن وضعیت و تحلیل مشکلات اشتغال فارغ التحصیلان زن دارای تحصیلات عالی جویای کار در شهر تهران انجام شده است. این تحقیق برای شناخت بیشتر شرایط موجود و نهایتا به منظور یاری رساندن به فرآیند تصمیم گیری برای اصلاح و بازنگری نظام برنامه ریزی در آموزش عالی و فرهنگ اشتغال در جامعه و دیدگاه مردان نسبت به کار زنان و رشد و شکوفایی و بالا بردن اعتماد به نفس در زنان میتواند استفاده قرار بگیرد. قابلیت اعتماد از طریق اجرای پرسشنامه مقدماتی روی یک نمونه ۱۰ نفری با توجه به زمان کم متقاضیان فارغ التحصیل زن جویای کار که به مرکز خدمات اشتغال فارغ التحصیلان وزارت کار مراجعه کردند سنجیده شد و ضریب همبستگی آن ۸۹% بدست آمد و اعتبار آن نیز از طریق ارزیابی چند صاحبنظر و پیشنهادات آنها در مورد اصلاح برخی سوالات پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت.
ابزار گرد آوری داده ها از طریق پرسشنامه و به همراه آن مصاحبه با ۲۰ صاحبنظر و کارفرمای شرکتها و موسسات بسیار معتبر و بزرگ در سطح شهر تهران از جمله سازمان مدیریت و برنامه ریزی، مرکز آمار ایران، شرکت رادیو شهاب، سایپا، پارس مینو، ماشین آلات ایران و شرکت پایانه های صادرات مواد نفتی کار به طور تصادفی انتخاب شد میباشد. داده های بدست آمده از پژوهش توسط برنامه spss مورد پردازش قرار گرفتند و برای توصیف و تحلیل آنها از جدولهای فراوانی یک بعدی و دو بعدی و فنون آماری نظیر فی، کرامر و آزمون کی دو استفاده شده است.
● نتیجه گیری:
در تحقیق حاضر از نظریه پارسونز الهام گرفته شد و جامعه آماری ( فارغ التحصیلان زن جویای کار شهر تهران که در مراکز خدمات اشتغال تحت پوشش وزارت کار امور اجتماعی ثبت نام کرده اند ) به صورت طبقه ای تصادفی نمونه گیری شد، داده های بدست آمده توسط برنامه spss مورد پردازش قرار گرفته و با توجه به سطح سنجش تغییرها آزمون شده اند. با توجه به یافته های تحقیق میتوان نتیجه گیری کرد: اکثر پاسخ گویان (۴/۴۹%) ۲۹-۲۵ سال سن دارند و بالاترین سن آنها ۳۷ سال میباشد . از نظر درآمد والدین ۸/۴۰ % پاسخگویان در آمد بسیار پایین ( ۱۰۰-۵۰ هزار تومان ) دارند و گروه کوچکی از آنها ( ۸% ) ۴۰۰-۳۰۱ هزار تومان دارند. ۹/۶۳% پاسخ گویان مجرد و ۱/۳۶% آنها متاهل میباشند در واقع بیش از نیمی از فارغ التحصیلان زن جویای کار هنوز ازدواج نکرده اند. ۳/۵۵% زنان دارای تحصیلات عالیه مدارک کارشناسی دارند. بیش از نیمی از پاسخ گویان (۲۵/۵۷% ) قبل از فارغ التحصیل شدن در شهرستان سکونت داشته اند. ۵/۴۲% زنان دانشگاهی جویای کار از دانشگاههای آزاد اسلامی و ۹/۴۱% آنها از دانشگاه دولتی و ۶/۱۵% از دانشگاههای پیام نور و غیر انتفاعی فارغ التحصیل شده اند. ۷/۳۶% پاسخ گویان (بالاترین درصد ) در رشته های علوم انسانی تحصیل کرده اند. با توجه به شاخص سازی پایگاه اقتصاد اجتماعی خانواده از متغیر های چهاردانگه (تحصیلات پدر و مادر ، شغل پدر و مادر، وضعیت منزل مسکونی والدین، در آمد والدین ) ۴/۷۱% پاسخ گویان، پایگاه اقتصادی اجتماعی والدین آنها متوسط رو به پایین میباشند.
طبق یافته های تحقیق ۱/۲۶% (بالاترین درصد ) پاسخگویان دلیل بیکاری خود را نداشتن پارتی میدانند. ۳/۵۰% پاسخگویان فرهنگ جامعه را علت پیش داوری مورد تفاوت کار زنان و مردان ذکر میکنند. فارغ التحصیلان دانشگاههای دولتی (۷/۴۳% ) عوامل موثر بر انتخاب شغل را بیشتر نوع محیط کار، پرستیژ اجتماعی و فرصت برای رشد و ترقی و برعکس فارغ التحصیلان دانشگاههای آزاد اسلامی ( ۳/۴۶% ) میزان دستمزد و پاداش عنوان میکنند. نتایج میدند ۲/۷۳% فارغ التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی هنوز موفق به پیدا کردن کار نشده اند و ۹/۶۸% فارغ التحصیلان دانشگاه دولتی مشغول بکار شده اند . ۵/۵۶% از پاسخ گویان مجرد، شاغل ۵/۶۱% از پاسخ گویان متاهل بیکار میباشند. ۸۰% از پاسخ گویان رشته های فنی و مهندسی شاغل میباشند. ۴/۶۷% از فارغ التحصیلان علوم انسانی هنوز موفق به پیدا کردن کار نشده اند در نتیجه رشته های فنی و مهندسی سریعتر میتوانند جذب بازار کار شوند. بیشتر فارغ التحصیلان ( فارغ التحصیلان دانشگاه دولتی ) تمایل دارند در بخشهای دولتی مشغول بکار باشند. ۶/۵۵% از زنان تحصیل کرده دانشگاهی بیکار وضعیت فرهنگی را برای استخدام زنان در جامعه ما بسیار موثر میدانند.
به طور کلی علل بیکاری دانش آموختگان آموزش عالی در جامعه ما به شرح زیر میباشد: عدم تناسب رشد اقتصادی و ظرفیت اشتغال زایی جامعه رشد دانش آموختگان . فقدان ارتباط کافی بین نظام آموزش و نظام اشتغال. کمبود مهارت های مورد نیاز بازار کار از سوی فارغ التحصیلان. تمرکز فارغ التحصیلان در محیطهای مرکزی. فقدان تحرک شغلی فارغ التحصیلان . فقدان اطلاعات در مورد نیازهای بازار کار در بین داوطلبان ورود به دانشگاه ها. عدم هماهنگی و ارتباط موسسات آموزشی با مراکز تولید و کارفرمایان در این تحقیق مطرح گردید که از جمله مشکلات اشتغال زنان تحصیلکرده بیکار این است که زنان بر اساس باورت ها و هنجارهای نهادی شده در خور محدوده فعالیت را کوچک و انگیزه رشد پیدا نمیکنند . تغییر ساختار فرهنگی به همراه تغییر اجتماعی در ارتباط با قشر تحصیلکرده دانشگاهی از جمله زنان بسیار ضروری بنظر میرسد و شرایط تبعیض آمیز نسبت به آنان را کاهش میدهند.
● پیشنهادات:
برای حل مشکل بیکاری جوانان تحصیلکرده ایجاد تغییر در سیاستها و برنامه ها باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد: تغییر جهت برنامه های آموزشی در سطح دبیرستان و دانشگاه برای کاربردی کردن آموزش و تناسب سازی دروس با نیازهای روز جامعه. انجام تحقیقاتی در مورد کار آفرینی و اشتغال سودمند قشر تحصیل کرده دانشگاهها. هدف آموزشهای غیر ضروری بی بازده و نامتناسب با نیاز ضعف و اقتصاد و آزاد کردن وقت و فکر جوانان برای شناخت و یادگیری تکنولوژی و فنون مولد کاربردی. تلاش برای افزایش فرصتهای شغلی زنان و برنامه ریزی برای ارتقاع سطح تقاضای بازار کار زنان متناسب با افزایش سطح عرضه نیروی کار زن تحصیل کرده دانشگاهی . انجام پژوهشهایی در راستای مقایسه بین وضعیت و مشکلات اشتغال فارغ التحصیلان بیکار مرد و زن باشاغلین تحصیل کرده دانشگاهی و بررسی دلایل بیکاری آنها. ایجاد حس اعتماد در مردان نسبت به زنان و باور کردن توان علمی و تخصصی و ظرفیت فکری آنها که قدرت انجام مسئولیت های محوله را به نحو احسن دارند. تغییر در نگرش و دیدگاههای اجتماعی و فرهنگی نسبت به فارغ التحصیلان که انتظار پشت میز نشینی نداشته باشند تا تلاش در جهت اصلاح فرهنگ و نگرش اجتماعی نسبت به مقوله تحصیل زن به گونه ای که تحصیلات دانشگاهی زن لزوما مترادف با درخواست شغل یا حرفه ای تخصصی و رسمی متناسب با آن نباشد و از این طریق افزایش نرخ تحصیل زنان افزایش عرضه نیروی کار و تقاضای شغل در بازار کار را به همراه نداشته باشد البته این راهکار به لحاظ دیر پا بودن سنتهای فرهنگی و کندی تحولات آنها نمیتوان به تحقق سریع آن چشم داشت.

خلاصه کننده:اکرم سعدآبادی
دانشجو :شهلا پورقاسم ، مقطع کارشناسی ارشد، استاد راهنما :دکتر کاظمی پور، سال ۱۳۸۱

منبع : کانون فرهنگی رهپویان وصال - شیراز