پیش از آن که شیطان بفهمد تو مرده ای

▪ کارگردان: سیدنی لومت.
▪ فیلمنامه: کلی مسترسون.
▪ موسیقی: کارتر بورول.
▪ مدیر فیلمبرداری: ران فورتوناتو.
▪ تدوین: تام سوارتووت.
▪ طراح صحنه: کریستوفر نوایک.
▪ بازیگران: فیلیپ سایمور هافمن[اندی]، ایتن هاوک[هنک]، آلبرت فینی[چارلز]، ماریزا تومی[جینا]، رزمری هریس[نانت]، آلکسا پالادینو[کریس]، مایکل شانون[دکس]، ایمی رایان[مارتا].
▪ ١٢٣ و ١١٧ دقیقه.
▪ محصول ٢٠٠٧ آمریکا.
▪ برنده جایزه بهترین گروه بازیگری از مراسم انجمن منتقدان فیلم بوستون، نامزد جایزه بهترین گروه بازیگری و بهترین کارگردانی از مراسم منتقدان رسانه ها، نامزد جایزه بهترین فیلمنامه اصیل از مراسم منتقدان فیلم شیکاگو، نامزد جایزه بهترین فیلمنامه، بهترنی بازیگر زن نقش مکمل/تومی از مراسم روحیه مستقل، نامزد جایزه بهترین بازیگر مرد نقش مکمل/فینی از انجمن منتقدان فیلم لندن، برنده جایزه بهترین ازیگر زن نقش مکمل/ایمی رایان از مراسم انجمن منتقدان فیلم لس آنجلس، برنده جایزه بهترین گروه بازیگری و نامزد جوایز بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه اصیل از مراسم ساتلایت.
▪ ژانر: جنایی، درام، مهیج.
اندی کارگزاری ولخرج، برای خروج از بن بست مالی برادر ساده لوحش هنک که از همسرش جدا شده و قادر به تامین نفقه او و مخارج دخترشان نیست را اغوا کرده و از او می خواهد تا نقشه سرقت از یک جواهر فروشی را عملی کنند. نقشه بیش از اندازه ساده و عملی به نظر می رسد و قرار است تا خون از دماغ هیچ کس نریزد، چون جواهر فروشی مورد نظر به پدر و مادر آن دو-چارلز و نانت- تعلق دارد!
هنک که در خود قدرت انجام این کار را نمی یابد و از طرف دیگر به شدت تحت فشار مالی قرار دارد، یکی از دوستان تبهکار خود را اجیر کرده و در روز موعود سر وقت جواهر فروشی می روند. اما نقشه مطابق انتظار آن دو پیش نرفته و نانت به طرف سارق تیراندازی کرده و او را می کشد. هنک نیز از شنیدن صدای تیراندازی ترسیده و فرار می کند. وقتی اندی و هنک می فهمند که مادرشان به شدت زخمی شده و به کما فرو رفته، دچار ناراحتی روحی شدیدی می شوند. اما این ناراحتی با مورد اخاذی قرار گرفتن هنک و برملا شدن رابطه او با جینا- همسر اندی- وارد مراحل خطرناک تری می شود...
● چرا باید دید؟
کیست نام سیدنی لومت را نشنیده باشد؟ کدام سینما دوستی است که یکی از فیلم های او میان انتخاب های عمرش جایی نداشته باشد؟ سازنده ٨٢ ساله شاهکارهایی چون ١٢ مرد خشمگین، نسل فراری، سمسار، سفر طولانی روز درون شب، تپه، نوارهای اندرسون، شبکه، بعد از ظهر نحس، سرپیکو و قتل در قطار سریع السیر شرق و .... که هر کدام از اینها برای ثبت نام فیلمسازی در تاریخ سینما کافی است. مردی که در دهه ١٩٦٠ با ساختن فیلم های تلویزیونی شروع به کاگردانی کرد و تا امروز نام خود را در تیتراژ بیش از ٥٠ فیلم سینمایی و تلویزیونی حک کرده است. ٥ بار نامزد اسکار بوده، دو سال قبل اسکاری افتخاری نصیب اش شده و ٢٨ جایزه بسیار معتبر دیگر به چنگ آورده است.
بدیهی است که چنین پیشینه ای نزدیک شدن به آخرین ساخته او را پس از فیلم کمدی/جنایی محکومم کنید[٢٠٠٦] دشوار می کند. اما نگرانی بی مورد است. چون این بار لومت کهنه کار به سراغ قصه ای جمع و جورتر رفته که الزاماً قرار نیست حرف بزرگی نزند. قصه دو برادر و خانواده آنها که مجبور به رویارویی با دشمنی بزرگ می شوند: خودشان!
فیلم یک تراژدی پیچ در پیچ از روابط افراد یک خانواده است که سرانجامی جز فروپاشی احساسی انتظارشان را نمی کشد. یک فیلم بی زمان و مکان همچون تراژدی های یونانی، چون می تواند همیشه و هر جا اتفاق بیفتد و اصول اخلاقی ریاکارانه را به زیر سوال ببرد. هیچ کس از اعضای خانواده بیگناه یا معصوم نیست. پدر زمانی در حق پسرانش جفا کرده و آن را پس از مرگ همسرش اعتراف می کند. این جفاکاری ناشی از همان چیزی بوده که خریدار اشیاء مسروقه به او گوشزد می کند، یعنی فرار از چنگ شیطان، در حالی که اهریمن در درون خود او لانه کرده بود.
نحوه روایت لومت نشان می دهد که او هرگز از تحولات روایی رسانه دور نبوده، با این حال ترجیح داده تا ظاهری با وقار و کلاسیک به فیلمش ببخشد. پیش از آن که شیطان بفهمد تو مرده ای یک فیلم با کلاس و درامی کلاسیک از یک کارگردان متخصص نمایش سرقت های بدفرجام است. شاید به اندازه نوارهای اندرسون هوشمندانه و بدیع نباشد، اما بی تعارف نشان می دهد که هنوز دود از کنده بلند می شود!
آلبرت فینی در نقش پدرسالاری که مایل است قانون به هر قیمیتی اجرا شود، بازی بسیار خوبی از خود به نمایش می گذارد. ماریزا تومی نیز در نقش زنی با یک دل ودو دلبر که دست آخر هر دو را رها می کند، بهترین انتخاب بوده است.
نام فیلم از یک جمله معروف ایرلندی گرفته شده : شاید غذا و تن پوشی داشته باشی و بالشی نرم زیر سرت، شاید ٤٠ سال در بهشت باشی، پیش از آن که شیطان بفهمد تو مرده ای.

امیر عزتی

منبع : موج نو