شنوندگان خوبی باشیم

بهترین شیوه برای درک نوجوانان و آشنایی با نظرات و دیدگاه های آنان، گوش دادن فعال به سخنان شان است. هر چند شاید اغلب پدر و مادرها تصور کنند که همواره به گفته های نوجوانان شان گوش می دهند، اما باید توجه داشته باشند، گوش دادن فعال و موثر به گفته های دیگران، فعالیتی است که توجه، دقت و هوشیاری بیشتری می طلبد. هنگامی که نوجوان احساس کند والدین و اعضای خانواده اش به او توجه دارند و سخنان او را درک می کنند، احساسات و افکارش را با علاقه بیشتری با آنها در میان می گذارد. اگر زمانی که نوجوان قصد دارد مساله یی را با والدینش در میان گذارد متوجه شود که آنها بیشتر از آنکه به سخنان او توجه کنند، متوجه روزنامه خواندن یا تلویزیون دیدن هستند، بدیهی است از ادامه صحبت کردن مایوس می شود و اگر این موضوع چند بار تکرار شود، ترجیح می دهد گوش شنوای دیگری پیدا کند.
از آنجایی که اغلب نوجوانان کمتر شروع به سخن گفتن و حرف زدن می کنند، بهتر است هنگام صحبت با آنان اجازه دهید آنها بیشتر حرف بزنند، تا بتوانید از این طریق با اندیشه ها و باورهایشان بیشتر آشنا شوید. سعی کنید احساساتی که ورای گفته ها و رفتارهای آنان پنهان است را کشف کنید. برای مثال، وقتی نوجوان از راه می رسد و می گوید؛ «... امروز چه روز خوبی است»، مادر یا پدر از این گفته او درمی یابند که فرزند نوجوان شان امروز شاد و خرسند است و از روز خود احساس رضایت می کند، یا اگر روزی با چهره یی غم زده می گوید؛ «... امروز روز خسته کننده یی بود»، درمی یابند که نوجوان شان در آن روز مشکل و مساله یی داشته است.
● گوش دادن فعال
هدف از گوش دادن فعال آن است که نوجوان دریابد پدر، مادر و اعضای خانواده اش احساسات، هیجانات و آنچه را که قادر به بیان آنها نیست، درک می کنند. گوش دادن فعال پدر یا مادر بدین مفهوم است که آنها به شنیدن نظرات نوجوان شان علاقه مند هستند، هیچ سوالی نمی پرسند و هیچ راه حلی پیشنهاد نمی کنند، بلکه تنها از این طریق نوجوان را تشویق به تشریح مساله برای خودش و یافتن راه حل می کنند. والدین از طریق گوش دادن فعال، مثل آینه یی شفاف، احساسات نوجوان را به خودش منعکس می سازند تا او بتواند هیجانات و احساسات درونی اش را بهتر بشناسد و بهتر تصمیم بگیرد. شنونده فعال بودن برای نوجوان، در عین آنکه به او احساس امنیت و آرامش می دهد، کمک می کند تا خود درصدد حل مشکل برآید.
یکی از دشوار ترین شرایطی که ممکن است هنگام گوش دادن به سخنان نوجوان تان با آن روبه رو شوید، آن است که نتوانید جلوی خودتان را برای حل مساله و مشکل او بگیرید. در این گونه موارد بهتر است به جای اصرار در قانع کردن نوجوان و اخذ تصمیم به جای او سعی کنید از طریق همدلی، صحبت و گفت وگو با فرزندتان نظر خود را درباره موضوع به او بگویید. برایش شرح دهید که اگر جای تو بودم، این کار را می کردم یا این را می گفتم، اما سعی نکنید نظر خودتان را به او تحمیل کنید. با گوش دادن دقیق به گفته های نوجوان تان، این پیام را در حقیقت به او می رسانید که من به روش تو برای حل مساله ات کاملاً اعتماد دارم و مطمئنم که می توانی با تدبیر و دانایی خودت مشکل را حل کنی.
پدر و مادر اگر شنونده های خوبی باشند و در برابر ایده ها و نظرات نوجوان شان واکنشی مناسب نشان دهند، این فرصت را در اختیار او گذاشته اند که روش صحیح برخورد با مشکلات را خود تجربه کند زیرا صبر و درک والدین از موقعیت نوجوان بسیار مهمتر از ارائه راه حل فوری به اوست. آنها می توانند پس از اینکه فرصت فکر کردن و یافتن راه حل را به نوجوان شان دادند، درصدد کمک به او برآیند. به عبارت دیگر، گوش دادن فعال به سخنان نوجوان، در درازمدت می تواند او را به یافتن راه حل مشکل تشویق کند و ارزش هایی مانند استقلال، مسوولیت پذیری، اعتماد به نفس و بالندگی را در او رشد دهد.
برای اینکه شنونده یی فعال باشید، می توانید گفته های فرزندتان را با کلمات دیگری تکرار کنید تا نشان دهید که حرف های او را شنیده اید و احساسات و افکار او را درک کرده اید. فایده این کار آن است که؛
۱) نوجوان درمی یابد که تمام توجه شما معطوف او بوده است.
۲) از این طریق متوجه می شوید که حرف های فرزندتان را درست متوجه شده اید.
۳) به فرزندتان کمک می کند تا عواطف، هیجان ها و نگرانی هایش را بشناسد.
۴) رابطه شما را با نوجوان تان باز و پایدار نگه می دارد.
هنگامی که از مهارت های گوش دادن فعال استفاده می کنید، نباید درصدد حل مستقیم مشکل فرزندتان و نصیحت کردن او برآیید بلکه باید بکوشید از روش های حمایتی و گوش دادن بدون قضاوت و انتقاد استفاده کنید.
● اهمیت گوش دادن فعال
▪ اگر نوجوان تان احساس کند شما به آنچه که او می گوید و انجام می دهد، بدون آنکه انتقاد و قضاوتی کنید، خوب گوش می دهید، با علاقه و تمایل بیشتری سعی می کند نگرانی هایش را با شما درمیان بگذارد.
▪ صحبت کردن باز و راحت درباره هیجان ها و احساسات تند نوجوانان، از شدت آنها می کاهد. هنگامی که فرزند نوجوان تان با شور و هیجان فراوان درباره احساساتی مثل ترس، خشم، گرفتاری و دستپاچه شدن هایش صحبت می کند، راحت تر می تواند آنها را بشناسد و با آثار منفی آن به مقابله برخیزد.
▪ گوش دادن فعال این امکان را در اختیار نوجوان تان قرار می دهد که خودش راه حلی برای مشکلاتش پیدا کند و از این طریق اعتماد به نفس، کارآمدی و خوداتکایی اش را تقویت کند.
▪ هنگامی که فرزند نوجوان تان احساس کند که شما واقعاً برای او و آنچه که می گوید ارزش و اهمیت قائلید، احساس صمیمیت و نزدیکی بیشتری با شما می کند و این امر موجب تقویت رابطه شما با او می شود.

ماندانا سلحشور

منبع : روزنامه اعتماد