تقلید نابجای هورمون های طبیعی بدن

استروئیدهای آنابولیک موادی مصنوعی هستند که ساختمان شیمیایی آنها شبیه هورمون های جنسی مردانه (آندروژن ها) است و بنابراین نقش های زیستی این هورمون ها را تقلید می کنند. آنها رشد ماهیچه های اسکلتی (اثرهای آنابولیک) و نمو ویژگی های جنسی مردانه (اثرهای آندروژنی) را تقویت می کنند. بنابراین عبارت «استروئیدهای آنابولیک آندروژنیک» نام مناسب تری برای این ترکیبات است. با وجود این، به کار بردن عبارت استروئیدهای آنابولیک مرسوم شده است. در اینجا نیز همین عبارت به کار رفته است.
● استروئیدهای آنابولیک چه موادی هستند
استروئیدهای آنابولیک مواد مصنوعی هورمون مانندی هستند که در دهه ۱۹۳۰ میلادی برای درمان کم کاری غده های جنسی مردان ساخته شدند. در این بیماری بیضه ها به مقدار کافی تستوسترون (مهم ترین هورمون جنسی مردانه) تولید نمی کنند. در نتیجه رشد و نمو و رفتارهای جنسی بیمار مختل می شود. کاربرد اصلی این مواد در پزشکی، درمان به تاخیر افتادن بلوغ، برخی ناتوانی های جنسی و کاستن از سرعت تحلیل رفتن بدن در عفونت، ایدز و بیماری های دیگر است. در دهه ۱۹۳۰ میلادی دانشمندان دریافتند استروئیدهای آنابولیک می توانند رشد ماهیچه های اسکلتی را در جانوران آزمایشگاهی تقویت کنند. پس از این کشف، نخست وزنه برداران و بدنسازان و سپس ورزشکاران دیگر رشته های ورزشی از این ترکیبات استفاده کردند. به این ترتیب، استفاده نادرست از استروئیدها چنان در میان ورزشکاران افزایش یافت که بر نتیجه مسابقات اثر گذاشت. تاکنون بیش از ۱۰۰ نوع استروئید آنابولیک تولید شده است.
● مکمل های استروئیدی چیست
مکمل هایی مانند دی هیدرواپی اندرسترون(DHEA) و اندروستن دیون (آندرو) می توانند در بدن به تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) یا ترکیبات همانند آن تبدیل شوند. از این رو، برخی عقیده دارند که آنها اثر آنابولیک دارند و از آنها استفاده می کنند. اما اینکه چنین تبدیلی، تستوسترون کافی را برای رشد ماهیچه ها فراهم می کند یا خود این ترکیبات رشد ماهیچه ها را تقویت می کنند، روشن نیست. در مورد اثرهای جانبی این ترکیبات نیز اطلاعات اندکی در دست است. به هر حال اگر مقدار زیادی از این ترکیبات مصرف شود به طوری که سطح تستوسترون در بدن افزایش چشمگیری پیدا کند، این مواد نیز همانند استروئیدهای آنابولیک اثرهای جانبی خواهند داشت.
● دلایل استفاده از استروئیدهای آنابولیک
یکی از دلایل استفاده نابجا از استروئیدها، بهبود مهارت های ورزشی است. استفاده نابجا از استروئیدها، در میان بدنسازان رقابت جو، بسیار معمول است. میزان استفاده نابجا در میان دیگر ورزشکاران، بسته به نوع ورزش متفاوت است. دلیل دیگر استفاده نابجا از استروئیدها، افزایش دادن اندازه ماهیچه ها یا کاهش دادن چربی بدن است. افرادی که به این دلایل از استروئیدها استفاده می کنند، اغلب به نوعی بیماری رفتاری دچارند که در آن مردان با وجودی که مقدار زیادی ماهیچه دارند، تصور می کنند ماهیچه اندکی دارند و ضعیف هستند و زنان با وجودی که لاغر هستند، تصور می کنند بسیار چاقند.
● چگونگی مصرف استروئیدهای آنابولیک
برخی استروئیدهای آنابولیک به صورت خوراکی، برخی به صورت تزریق درون ماهیچه یی و برخی نیز به صورت ژل و کرم (که روی پوست مالیده می شوند) مصرف می شوند. از آنجا که استفاده کنندگان از این استروئیدها معتقدند اثری که مصرف چند استروئید مختلف بر اندازه ماهیچه ها دارد، از مصرف جداگانه آنها بیشتر است، به طور معمول از دو یا چند استروئید آنابولیک مختلف استفاده می کنند و از مخلوطی از استروئیدهای خوراکی، تزریقی و پمادهای پوستی بهره می گیرند. مقداری که مصرف می شود ممکن است ۱۰ تا ۱۰۰ برابر از مقداری که برای اهداف پزشکی تجویز می شود، بیشتر باشد. مصرف کنندگان استروئیدهای آنابولیک اغلب مقدار مصرف خود را طی یک دوره ۶ تا ۱۲ هفته یی افزایش می دهند. آنها در آغاز دوره از مقدار اندکی استفاده می کنند و به کندی مقدار مصرف را بالا می برند. در نیمه دوم دوره، این مقدار به کندی کاهش داده می شود تا به صفر برسد. گاهی در ادامه این دوره، دوره دیگری را پی می گیرند که در آن شخص بدون استفاده از دارو به ورزش خود ادامه می دهد. آنان معتقدند این شیوه، امکان میزان شدن بدن با مقدار بالای استروئیدها را فراهم می سازد، اما این باورها هنوز به صورت علمی بررسی نشده اند.
● پیامدهای استروئیدهای آنابولیک بر سلامتی
استفاده نابجا از استروئیدهای آنابولیک با اثرهای جانبی گوناگونی ارتباط دارد. برخی از این اثرها از نظر ظاهری ناخوشایند هستند، مانند آکنه (التهاب موضعی پوست که به آشکار شدن جوش یا زخم هایی بر پوست می انجامد) و نمو پستان ها در مردان. برخی از آنها زندگی مصرف کننده را به خطر می اندازند، مانند حمله های قلبی و سرطان کبد. بیشتر این اثرها در صورت کنار گذاشتن مصرف دارو برگشت پذیرند، اما برخی از آنها پایدار و همیشگی هستند.
دستگاه هورمونی؛ استفاده نابجا از استروئیدهای آنابولیک در تولید عادی هورمون ها اخلال ایجاد می کند و باعث تغییرهای برگشت پذیر و برگشت ناپذیر می شود. تغییرهای برگشت پذیر عبارتند از؛ کاهش تولید اسپرم و تحلیل رفتن بیضه ها. تغییرهای برگشت ناپذیر عبارتند از؛ ریزش مو و بزرگ شدن پستان ها. در یک مطالعه روی مردان بدنساز روشن شد که بیش از نیمی از آنان به تحلیل بیضه ها و بقیه به بزرگ شدن پستان ها دچار هستند. پژوهشگران معتقدند بزرگ شدن پستان ها به علت به هم خوردن تعادل عادی هورمون ها رخ می دهد. استروئیدهای آنابولیک در زنان باعث مردنمایی می شود. اندازه پستان ها و چربی بدن کاهش می یابد، پوست زمخت و کلفت می شود. کلیتوریس بزرگ و صدا کلفت و مردانه می شود. همچنین با وجود ریزش موی سر، رشد بیش از اندازه مو در بخش های دیگر بدن دیده می شود. در صورت ادامه مصرف استروئیدهای آنابولیک، برخی از این اثرها برگشت ناپذیر می شود.
دستگاه اسکلتی؛ افزایش مقدار تستوسترون و دیگر هورمون های جنسی که در دوران بلوغ رخ می دهد، باعث جهشی عادی در رشد می شود. پس از آن، وقتی این هورمون ها به مقدار معینی رسیدند، باعث بازایستادن استخوان ها از رشد می شوند. در این حالت این فرد به بیشترین بلندی خود می رسد و پس از آن رشد طولی بیشتری نخواهد داشت. هنگامی که از استروئیدهای آنابولیک نابجا استفاده شود، مقدار هورمون جنسی بالا می رود که باعث بازایستادن پیش از هنگام استخوان ها از رشد می شود.
دستگاه گردش خون؛ استفاده نابجا از استروئیدهای آنابولیک با بیماری قلبی عروقی از جمله حمله قلبی و سکته حتی در ورزشکاران جوان (زیر ۳۰ سال) مرتبط است. این مواد با تغییر میزان لیپوپروتئین ها که کلسترول را در خون جابه جا می کنند، به این مشکلات می انجامند. استروئیدها به ویژه نوع خوراکی آنها، میزان لیپوپروتئین کم چگال(LDL) را افزایش و میزان لیپوپروتئین پرچگال(HDL) را کاهش می دهند. LDL بالا و HDL پایین خطر آترواسکلروز را افزایش می دهد. در این عارضه، مواد چرب، درون سرخرگ ها رسوب می کنند و جریان خون را با دشواری روبه رو می سازند. اگر خون کافی به قلب نرسد، ممکن است شخص به حمله قلبی و اگر خون کافی به مغز نرسد، به سکته مغزی دچار شود. همچنین استروئیدها خطر شکل گیری لخته را در رگ های خونی افزایش می دهند. این امر می تواند باعث اختلال در جریان خون و آسیب به ماهیچه قلب شود. در نتیجه قلب خون را به خوبی پمپ نمی کند.
کبد؛ مصرف استروئیدهای آنابولیک با سرطان کبد و شکل گیری کیست های پر از خون در این اندام ارتباط دارد. پاره شدن این کیست ها باعث خونریزی داخلی می شود.
پوست؛ آکنه (التهاب موضعی پوست که با جوش های صورت همراه است)، کیست ها و پوست و موی چرب از عوارض استفاده نادرست از استروئیدهای آنابولیک است.
عفونت؛ بسیاری از کسانی که استروئیدهای آنابولیک تزریقی مصرف می کنند، از سرنگ های آلوده استفاده می کنند یا آنها را به صورت اشتراکی به کار می برند. برخی از این مواد به طور غیرقانونی و در شرایط ناسالم تهیه می شوند. این عوامل خطر عفونت های ویروسی مانند ایدز و هپاتیت را افزایش می دهد. همچنین ممکن است عفونت های باکتریایی که می توانند باعث التهاب دیواره درونی قلب و درد و تورم در جای تزریق شوند، به وجود آید.
● اثر استروئیدهای آنابولیک بر رفتار
برخی گزارش کرده اند استروئیدهای آنابولیک به ویژه در مقدار بالا، تندخویی و ستیزه جویی را تشدید می کنند. برخی از مصرف کنندگان این مواد گفته اند که به رفتارهای تهاجمی (مانند برخورد فیزیکی، دزدی با اسلحه یا استفاده از زور برای به دست آوردن چیزی) روی آورده اند. برخی نیز گزارش کرده اند به کارهایی مانند دزدی از فروشگاه ها و آسیب زدن به دارایی های دیگران دست زده اند. این افراد گفته اند هنگام مصرف استروئیدهای آنابولیک به این گونه کارها ترغیب می شوند. برخی پژوهشگران معتقدند استروئیدهای آنابولیک نمی توانند به طور مستقیم در این رفتارها دخالت داشته باشند و چون مدتی است پژوهش های پزشکی به ارتباط بین استروئیدها و ستیزه جویی معطوف شده است، این افراد این ارتباط را بهانه یی برای سلب مسوولیت از خود در برابر این گونه کارها قرار داده اند.
یک راه برای پی بردن به درست یا نادرست بودن این دو باور متفاوت، این است که به گروهی از داوطلبان برای چند روز یا چند هفته مقدار زیادی استروئید آنابولیک داد و سپس وضعیت رفتاری آنان را با گروه شاهد مقایسه کرد. تاکنون چهار بررسی از این دست انجام شده است. در سه پژوهش مشخص شد که استروئیدهای آنابولیک در مقدار بالا تندخویی و ستیزه جویی را تشدید می کنند، اما در یک پژوهش چنین اثری دیده نشد. از این رو برخی از پژوهشگران گفته اند برخی استروئیدها و نه همه آنها، باعث تشدید تندخویی و ستیزه جویی می شوند. اثرهای رفتاری دیگری که برای استروئیدهای آنابولیک گزارش شده است، عبارتند از سرخوشی، افزایش انرژی، تحریک جنسی، نوسان های روحی، آشفتگی روحی، فراموشکاری و گیجی. با وجود این، هنوز مشخص نیست که استروئیدهای آنابولیک تا چه اندازه یی در اختلالات رفتاری و کارهای خشونت آمیز اثر دارند.
● آیا استروئیدهای آنابولیک اعتیادآورند
درصد نامشخصی از مصرف کنندگان استروئیدهای آنابولیک به این داروها معتاد می شوند و با وجود مشکلات جسمی، اثرهای منفی بر روابط اجتماعی یا عصبی بودن و ستیزه جویی، به مصرف آنها ادامه می دهند. آنان هنگام ترک این مواد به نوسان های روحی، خستگی، بیقراری، کاهش اشتها، بی خوابی، کاهش میل جنسی و افزایش میل به استفاده از استروئیدها دچار می شوند. افسردگی خطرناک ترین پیامد ترک این مواد است، زیرا گاهی به خودکشی می انجامد. این افراد باید زیر نظر متخصصان درمان شوند، زیرا برخی از نشانه های افسردگی سال ها پس از قطع مصرف این داروها باقی می مانند.

www.nida.nih.gov
ترجمه؛ حسن سالاری

منبع : روزنامه اعتماد