جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


بررسی تطبیقی مهدویت


بررسی تطبیقی مهدویت
از بخش های مهم عقاید اسلامی، اعتقاد به مهدویت و ظهور امام مهدی «عج» است. در میان اعتقادات اسلامی، کم تر موضوعی را می توان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده باشد؛ با وجود پاره ای از اختلاف نظرها درخصوص حضرت مهدی موعود (ع)، و ویژگی های ظهور آن حضرت، می توان گفت مراحل اعتقاد به ظهور منجی نوعی اتفاق نظر و وحدت فکری میان مسلمانان شکل گرفته است. باور داشت ظهور منجی، بخشی از فلسفه سیاسی اسلام است که همه مسلمانان آن را پذیرفته اند؛ اگرچه در این میان افرادی با انگیزه هایی خاص و یا شاید به سبب ناآگاهی از مبانی اسلامی، درصددند که این باور را تنها عقیده ای شیعی معرفی کنند، ولی واقعیات تاریخی و حدیثی نه تنها به این نظریه مددی نمی رسانند، بلکه عکس آن را تایید می کند و با تتبعی ابتدایی، واقعیت این مساله برای هر انسان منصفی روشن می شود و کم ترین شبهه ای برای او باقی نمی ماند.
در روشنی این موضوع، همین بس افرادی که شبهه هایی در این باره مطرح می کنند به این واقعیت که باور داشت مهدویت، بخشی از اعتقادات مسلمانان بوده است،اعتراف می کنند. با این حال، برخی از نویسندگان مسلمان، به ویژه در دوره اخیر، از پذیرش اصل «مهدویت» سر برتافته اند و با دلایلی که به نظر می رسد برخی از آن ها برگرفته از القائات گروهی از مستشرقان باشد، به انکار مهدویت به عنوان عقیده ای اسلامی پرداخته، و آن را برآمده از تفکرات شیعه معرفی کرده اند. مباحث مربوط به امام مهدی (عج) در تاریخ اسلام از سده های نخستین تاکنون مورد توجه دانشمندان برجسته مسلمان بوده است و در این زمینه آثار گرانقدر حدیثی و کلامی فراوانی نگاشته اند، اما با تاسف در این باره، مطالعه و بررسی تطبیقی میان دو مذهب عمده اسلامی، شیعه و سنی، انجام نگرفته است.
کتاب «بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل سنت» تالیف دکتر مهدی اکبر نژاد که توسط موسسه فرهنگی انتظار نور تهیه شده است، به مطالعه تطبیقی حدیث های شیعه و سنی در حوزه مهدویت می پردازد. پرسش هایی که این اثر درصدد پاسخگویی به آنهاست، به دو بخش تقسیم می شوند. یک دسته از آن ها پرسش هایی اند که درباره اصل و اساس مهدویت در اندیشه و مذاهب اسلامی است که جایگاه و نیز اصل ضرورت و حتمی بودن آن و میزان مقبولیت این فکر در میان فرقه های اسلامی را مورد کاوش قرار می دهد. در این بخش، میزان اعتبار حدیث های اسلامی و سابقه تدوین آن ها به شکل جوامع حدیثی، مورد سوال است و این که آیا این روایت ها از اعتبار و صلاحیت لازم برای اثبات چنین اندیشه ای برخوردارند یا نه؟ چند تن از اندیشوران اسلامی اصل و اساس این حدیث ها را با نگاه مثبت نگریسته اند؟ آیا در میان متفکران اسلامی کسانی را می توان یافت که با نگاهی تردید آلود و انکارآمیز به این حدیث ها نگریسته باشند؟ اگر چنین افرادی وجود دارند و درستی یانادرستی دلیل های آنان چیست؟
دسته دیگر از پرسش هایی که این نوشتار در پی یافتن پاسخ آنهاست، درباره مباحث جزئی تر مهدویت است که پرسش های این قسمت، به نوبه خود، به موارد اتفاقی شیعه و سنی در مورد امام مهدی (ع) برمی گردد. مانند این که آیا اساسا اتفاق نظری در بخش جزئیات این اندیشه در میان این فرقه ها وجود دارد یا نه؟ و این که اگر چنین چیزی هست، در چه مواردی است؟ و از سویی درباره عنوان های اختلافی شیعه و سنی در مهدویت، پرسش هایی وجود دارد: در چه بخش هایی از مباحث مربوط به مهدویت تفاوت دیدگاه دارند؟ دلیل های هر کدام از چه میزان روایی برخوردار است؟
فرضیه های تحقیق متناسب با پرسش های اساسی است که تحقیق با آن روبه روست. در بخش کلیات مهدویت، فرضیه توافق همه مذاهب اسلامی قابل طرح است و این که فرقه های اسلامی، چه در اهل سنت و چه در شیعه، این اندیشه و نظر را پذیرفته اند. در حوزه جزئیات هم می توان فرضیه توافق دیدگاه آنان در برخی موارد و تفاوت دیدگاه را در پاره ای موارد دیگر مطرح کرد. پرداختن به میزان پای بندی مذاهب اسلامی به اساس مهدویت و این که در نظر آن ها حدیث های این موضوع تا چه اندازه مقبولیت دارد و باز کاوی مواردی که آنان در بخش مشترکات و مختلفات مهدویت دارند، به نوبه خود از هدف های اساسی این نوشتار است.
منبع : روزنامه جوان


همچنین مشاهده کنید