عوارض چشمی و کلیوی دیابت

دیابت شیرین یک اختلال متابولیک است که با هیپرگلیسمی مشخص می‌شود. عوارض مزمن دیابت بسیاری از ارگانهای بدن را درگیر می‌نماید. عوارض عروقی دیابت شامل عوارض میکرو واسکولر و ماکرو واسکولر است که رتینوپاتی، نوروپاتی و نفروپاتی جزء دسته میکروواسکولرهستند.
نفروپاتی دیابتی علت اصلی ESRD و همچنین علت اصلی معلولیت‌ها و مرگ و میر مرتبط با دیابت شیرین است. همچنین، دیابت شیرین علت اصلی کوری در سنین ۲۰ تا ۷۴ سالگی در ایالات متحده می‌باشد.
● روش تحقیق:
این تحقیق با بررسی ۲۶۱ بیمار تحت پوشش مرکز تحقیقات دیابت قم و کلینیک دیابت بیمارستان کامکار قم در سالهای ۸۴ تا ۸۵ انجام شد.
کلیه‌ی اطلاعات مورد نیاز در پرسش نامه ثبت شده و با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز گردید.
در این بررسی برای تعیین شیوع رتینوپاتی از گزارش مشاوره‌‌ی چشم که توسط افتالمولوژیست تهیه شده بود استفاده گردید و جهت بررسی عوارض کلیوی از آزمایش ادرار ۲۴ ساعته‌ی بیماران استفاده شد. پروتئین توتال ادرار ۲۴ ساعته ملاک تشخیص پروتئینوری بود که میزان پروتئین بین ۳۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم در روز میکروپروتئینوری و پروتئین بالایmg/d ۳۰۰ ماکروپروتئینوری بود. وجود میکروپروتئینوری و ماکروپروتئینوری نشان دهنده‌ی نفروپاتی در بیماران مورد نظر می‌باشد.
● نتایج:
در این بررسی ۲۶۱ بیمار مبتلا به دیابت شرکت داشتند. از این تعداد ۸۹ نفر (۱/۳۴%) مرد و ۱۷۲ نفر (۹/۶۹%) زن بودند که ۲۳ مورد (۸/۸%) مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲۳۸ مورد (۲/۹۱%) مبتلا به دیابت نوع ۲ بودند.
میانگین سنی بیماران ۲۱/۵۲ سال و مدت زمان متوسط ابتلا به دیابت در آنها ۰۸/۹ سال و میانگین BMI در آنهاkg/m۲ ۳/۲۹ بود.
سابقه‌ی فشارخون بالا در ۱۰۳ نفر (۵/۳۹%)، سابقه‌ی‌ هیپرلیپیدمی در ۱۲۸ نفر(۴۹%)، سابقه‌ی‌ بیماری عروق کرونر قلب در ۴۱ نفر(۷/۱۵%) وسابقه‌ی بیماری عروق مغز در۴ نفر (۵/۱%) مثبت بود.
روش درمان دیابت در کلیه‌ی بیماران استفاده از دارو بود و هیچکدام فقط با رژیم غذایی درمان نمی‌شدند. ۳۶ نفر (۸/۱۳%) فقط انسولین و ۱۹۳ نفر(۹/۷۳%) فقط داروهای خوراکی و ۳۲ نفر (۳/۱۲%) از هر دو نوع دارو استفاده می‌کردند. ۱۹۹ نفر (۲/۷۶%) رژیم‌ غذایی را هم رعایت می‌نمودند.
میزان کلی رتینوپاتی در این جمعیت ۱/۳۹% بود که از این میزان ۶/۲۷% غیر پرولیفراتیو و ۵/۱۱% پرولیفراتیو بودند. شدت رتینوپاتی غیر پرولیفراتیو به این صورت بود که ۳/۱۵% خفیف ۷/۷% متوسط و ۶/۴% شدید. شیوع ادم ماکولر (CSME) ۸/۳% بود.
میزان فراوانی نفروپاتی براساس پروتئینوری ۷۲% بود که تعداد ۱۵۹ نفر (۹/۶۰%) مبتلا به میکروپروتئینوری و ۲۹ نفر (۱/۱۱%) مبتلا به ماکروپروتئینوری بودند.
شیوع نوروپاتی حسی دیستال ۸/۵۴% و شیوع زخم پای دیابتی ۸/۸% بود.
در این بررسی ریسک فاکتورهایی که با رتینوپاتی ارتباط معنی‌داری داشتند عبارتند از سابقه‌‌ی فشارخون بالا، نفروپاتی دیابتی، نوروپاتی حسی دیستال، سن بالا، مدت زمان ابتلا به دیابت و بالا بودن تراز HbA۱C. در صورتی‌که سابقه‌ی مصرف سیگار، زخم پای دیابتی، نوع دیابت،BMI و جنسیت و میزان چربی‌های خون با رتینوپاتی مرتبط نبودند.
نفروپاتی دیابتی با مدت زمان ابتلا به دیابت و تراز HbA۱C و نوروپاتی و زخم‌ پای دیابتی ارتباط معنی‌داری داشت، در حالی که با فشارخون بالا و سابقه‌ی مصرف سیگار و جنسیت و نوع دیابت و BMI و سن و چربی‌های خون مرتبط نبود.
در بررسی‌های مختلفی که قبلاً انجام شده است، شیوع رتینوپاتی از کمتر از ۱۰% تا بالای ۵۰% گزارش شده است. شیوع رتینوپاتی در بررسی UKPDS ۳۵% بوده است و در یک بررسی که در شهر یزد انجام شده ۳/۳۹% گزارش شده است. در بررسی شیوع رتینوپاتی دیابتی ۱/۳۹% می‌باشد که با سنجش‌های قبلی مطابقت دارد.
شیوع نفروپاتی دیابتی در این تحقیق ۷۲% است که ۹/۶۰% آن میکروپروتئینوری و ۱/۱۱% ماکروپروتئینوری می‌باشد. در حالی که منابعی مثل طب داخلی هاریسون شیوع نفروپاتی در دیابت نوع ۲ را حدود ۲۰% و در دیابت نوع ۱ حدود ۳۰% بیان کرده‌اند.
در بررسی شهر یزد شیوع نفروپاتی ۵/۴۰% بود که ۹/۲۵% آن میکروآلبومینوری و ۵/۱۴% ماکروآلبومینوری بوده است. البته در برخی بررسی‌ها مثل Eramus شیوع میکروآلبومینوری بالاتر از ۵۵% هم گزارش شده است. شیوع بالای نفروپاتی در بررسی ما به دلیل اندازه‌گیری پروتئین توتال ادرار ۲۴ ساعته به جای آلبومین بوده است. همچنین عواملی که به طور کاذب باعث مثبت شدن پروتئین ادرار می‌شود نظیر ورزش، تب، عفونتهای ادراری، نارسایی قلبی و... در این بیماران بررسی نشده است.
● نتیجه‌گیری:
در نهایت می‌توان نتیجه‌گرفت که عوارض چشمی و کلیوی دیابت خصوصاً میکروپروتئینوری در جمعیت مورد بررسی شیوع بالایی دارد و مهمترین عوامل خطر آنها، کنترل ضعیف قند خون، مدت زمان ابتلای به دیابت، سن بالا و فشارخون بالا می‌باشد.

منابع در دفتر نشریه می‌باشد.
دکتر امیر داودآبادی فراهانی

منبع : هفته نامه پزشکی امروز