افزایش تولید برق زیر سایه حفظ محیط‌زیست

بحث محیط‌زیست در جامعه امروز،‌موضوعی کاملاً محوری و فراگیر است، موضوعی که در تمامی عرصه‌های زندگی اقتصادی- اجتماعی و حیطه و میدان توسعه صنعتی نیز حضور قاطع و همه‌جانبه دارد.
یکی از مباحث مورد توجه بیست و دومین کنفرانس بین‌المللی برق که در اواخر آبان سال جاری برگزار شد توجه به مسایل زیست‌محیطی،‌ایمنی در صنعت‌برق بود که مسایل و مشکلات زیست‌محیطی در صنعت‌برق اعم از نیروگاهها یا خطوط انتقال و توزیع در آن بررسی شد و در مقالات متعددی راهکارهای کاهش پیامدهای زیان‌بار آسیب‌های زیست‌محیطی ارایه شد.
در این ارتباط، توسعه مرزهای دانش و فن‌آوری مناسب برای حفظ محیط‌زیست و سلامت کارکنان صنعت‌برق نیز با ارایه راهکارهایی در بیست و دومین کنفرانس بین‌المللی برق از طریق مقالات تشریح شد.
در عرصه صنعت‌برق،‌ چند مساله از نظر آلودگی محیط‌زیستی حائز اهمیت است که یکی از مسایل آلودگی هوا ناشی از ترکیب سوخت در تولید انرژی الکتریکی است.
در حال حاضر تنوع زیادی در منبع تامین انرژی الکتریکی به وجود آمده است اما بررسی‌های کارشناسی حاکی از آن است که وابستگی نیروگاهها به سوخت فسیلی تا سال ۲۰۵۰ میلادی یعنی بیش از ۴۰ سال دیگر ادامه خواهد داشت.
سوخت فسیلی نیروگاهی، اثرات زیست‌محیطی متعددی از جمله آلودگی هوا در برخواهد داشت و دنیا همچنان تا ۴۰ سال آینده با مساله آلودگی هوا از این طریق روبه‌رو خواهد بود مگر آنکه اساساً از نوع سوخت تمیز‌تری در تولید نیروگاهی بهره گرفته شود و راهکارهای مشخصی در ارتباط با حفظ محیط‌زیست در عرصه‌های مختلف صنعت‌برق مورد استفاده قرار بگیرد.
از مهم‌ترین اثرات آلوده‌کننده زیست‌محیطی نیروگاهی انتشار گازهای گلخانه‌ای به ویژه CO۲ (گاز اکسید دو کربن) و گازهای اسیدی SO۲ (گاز اسید سولفوریک) و NOX (اکسید ازت) و ذرات معلق و پسابهای صنعتی آلوده به فلزات سنگین و سایر آلاینده‌ها است.
از سوی دیگر فاضلاب‌های نیروگاهها نیز تاثیرات نامطلوبی بر محیط‌زیست دارد که کنترل و بازیافت آنها در صنعت‌برق از جمله مباحث و موضوعاتی بوده که بیست و دومین کنفرانس بین‌المللی برق مورد توجه قرار گرفته است.
یکی از موارد مهم هم بررسی و پیشگیری از آلودگی منابع دریایی در صنعت‌برق است و از موارد مهم دیگری که شاید کمتر به آن توجه شده است، اثرات میدان‌های مغناطیسی بر سلامت انسان، جانوران و گیاهان است.
با توجه به موارد فوق است که جامعه جهانی و سازمانهای بین‌المللی مربوطه برای کنترل و کاهش اثرات مخرب آلودگی زیست‌محیطی حلقه‌های ضوابط و مقررات کنترلی را تنگ‌تر می‌کنند.
در این ارتباط کنوانسیونهای متعدد جهانی تشکیل شده است که از جمله آنها کنوانسیون کیوتو، PIC, POPS و نظایر آنها است و با توجه به این مساله، صنعت‌برق کشور هم برای تامین منافع ملی و هم سلامت جامعه و هم رعایت مقررات بین‌المللی دامنه فعالیتهای محیطی خود را بااقدامات پیشگیرانه گسترش می‌دهد.
با توجه به مسایلی که عنوان شد، سوخت گاز یکی از پاک‌ترین انواع سوخت نیروگاهی است که تغییر سیستم احتراق نیروگاهها و جایگزین کردن سوخت گاز با سوختهای مایع سنگین (نفت کوره) و افزایش سهم گاز در تولید برق سبب شده تا میزان زیادی دی‌اکسید‌کربن در تولید نیروگاهی به ویژه سالهای اخیر کاهش پیدا کند. به گونه‌ای که نیروگاههای متعددی که مساله کاهش آلودگی هوا و توسعه فضای سبز خود را مدنظر قرار داده‌اند در سالهای اخیر به عنوان صنعت‌ سبز معرفی شده‌اند.
در همین ارتباط واحدهای محیط‌زیست در دفاتر فنی نیروگاههای کشور تاسیس شده‌اند و به امور مربوط به محیط‌زیست می‌پردازند.
بنابه دستورالعمل و سیاستهای مدونی که در زمینه اجرای طرحهای زیست‌محیطی در نیروگاهها به مرحله اجرا می‌رسد، اجرای سیستم‌های تصفیه فاضلاب صنعتی و بهداشتی و بازیافت پسابهای تصفیه شده برای استفاده مجدد در آبیاری نیروگاهها مدنظر است.
اعمال مدیریت بر پسمانده‌های جامعه در نیروگاهها، توسعه فضای سبز در محوطه نیروگاهها و پیاده سازی مدیریت زیست‌محیطی ایزو ۱۴۰۰۰ نیز در نیروگاهها به انجام می‌رسد.
از دیگر طرحها و برنامه‌های توسعه فضای زیست‌ مطلوب نیروگاهی، کنترل و پایش مداوم گازهای خروجی از دودکش نیروگاهها است. کنترل مداوم پسابهای خروجی نیز از نیروگاهها به انجام می‌رسد. فعال کردن بخش آزمایشگاه محیط‌زیست نیز باید در نیروگاهها به اجرا برسد. از سوی دیگر موضوع توسعه و جایگزینی فن‌آوریهای نو به ویژه در سیستم‌های احتراق برای کاهش انتشار گازهای آلاینده نظیر استفاده از مشعل‌های LNB۱ نیز مطرح خواهد بود.
به طور کلی صنعت‌برق کشور اهدافی را از لحاظ محیط‌زیست در نیروگاهها دنبال می‌کند که دراین ارتباط به مساله توسعه جایگزینی سوخت گاز با سوخت مایع در نیروگاهها می‌توان اشاره کرد که در بسیاری از واحدهای نیروگاهی کشور انجام شده است.
توسعه نیروگاههای چرخه ترکیبی به منظور افزایش بازده تبدیل سوخت به انرژی مفید از دیگر طرحهایی است که در ارتباط با حفظ محیط‌زیست در صنعت‌برق کشور به اجرا می‌رسد.
تقویت فرهنگ و تفکر زیست‌محیطی در بین کارکنان صنعت‌برق و توجیه این افکار و فرهنگ در جامعه از دیگر مواردی است که اهداف صنعت‌برق را در زمینه زیست‌محیطی مشخص می‌کند.
استفاده از فن‌آوری‌های جدید احتراق برای کاهش و آلاینده‌های گازی در فضای نیروگاهی نیز از دیگر سیاست‌های صنعت‌برق کشور در زمینه زیست‌محیطی است.
توسعه سهم تولید برق از محل انرژی‌های تجدید‌پذیر به ویژه نیروگاههای بادی بخش دیگری از اهداف صنعت‌برق را در این زمینه تشکیل می‌دهد.
در سرمقاله‌های شماره‌های قبل ماهنامه صنعت‌برق، در زمینه توسعه و گسترش انرژیهای تجدید‌پذیر و آثار آن بر محیط‌زیست نکاتی گفته شد، اینک در این بخش نیز با توجه به اینکه نیاز جامعه ما و کل جامعه جهانی به انرژی روز به روز افزایش می‌یابد این بحث مطرح می‌شود که استفاده بی‌رویه انرژی فسیلی، جو و خاک زمین را به شکل بسیار فزاینده‌ای آلوده کرده است. به هرصورت چشم‌انداز صنعت‌برق ایران و سایر کشورها بهره‌گیری از انرژی‌های تجدید‌پذیر برای تولید انرژی الکتریکی است که این امر تاثیر بسزایی در حفظ و نگهداری محیط‌زیست دارد.
بررسی‌های کارشناسی در کشور ما حاکی از آن است بهره‌گیری از انرژی‌های نو و تجدید‌پذیر برای تولید برق علاوه بر انرژی باد، استفاده از انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی برای تولید برق است.
در همین زمینه به ایجاد و توسعه نیروگاههای برق- آبی نیز می‌توان اشاره کرد که افزایش سهم تامین انرژی الکتریکی از طریق انرژی برق ‌آبی در اولویت طرحها قرار دارد و در مرحله بعد به انرژی برق بادی می‌توان اشاره کرد که درسرمقاله‌های قبلی ماهنامه به نکاتی در این زمینه پرداخته شده است. از جمله طرح نیروگاههای بادی بینالود و دیزباد استان خراسان است که تعدادی از توربینهای آن به بهره‌برداری رسیده است و در مجموع شامل ۴۳ توربین بادی با ظرفیت ۳/۲۸ مگاوات است.
توسعه نیروگاه بادی منجیل که جزو مشهور‌ترین نیروگاههای بادی کشور است از ۶۰ مگاوات به ۹۰ مگاوات نیز در حال پیگیری است. علاوه بر آن بخش خصوصی در زمینه احداث نیروگاههای بادی پیشقدم شده که احداث ۵۰۰ مگاوات نیروگاه برق بادی به وسیله بخش خصوصی در کشور مدنظر است که تاکنون بیش از ۱۰۰ مگاوات آن به بهره‌برداری رسید.
به جز توسعه نیروگاه خورشیدی که امکان بهره‌گیری از انرژی خورشیدی برای تولید برق در ایران بسیار زیاد است، مساله بهره‌گیری از نیروگاه زمین‌گرمایی هم درایران مطرح است. بر اساس دیدگاه کارشناسی، انرژی زمین‌گرمایی از جمله انرژی‌های تجدید‌پذیر است و تنها منبع انرژی از این گروه است که محدودیت زمانی و فصلی ندارد و حتی در شرایط امروز ایران تولید این نوع انرژی مستمرتر از انرژی آبی است.
در کشور ما برای تولید برق از انرژی زمین‌گرمایی در منطقه مشکین‌شهر، اردبیل اقدام شده است که ۱۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند.
در پایان باید خاطرنشان کرد که به کارگیری همه زمینه‌ها و عرصه‌های تولید انرژی برق در جهت و سمتی که منجر به حفظ محیط‌زیست و توسعه پایدار و تامین برق مطمئن شود صددرصد ضروری است.

منبع : ماهنامه صنعت برق