خانه‌داری

در سال‌های اخیر اقدام‌هایی برای ارتقای منزلت زنان در قالب مباحث فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و قوانین مرتبط با آنان به عمل آمده است.
اینکه آیا این اقدام‌ها به عنوان یک بستر مورد توجه نهادهای قانونگذار و مسوولان نظام است؟ به منظور تبیین جایگاه واقعی زن در خانواده و جامعه و بررسی راه‌های ارتقای جایگاه و منزلت زنان گفت‌وگویی با فاطمه آجورلو نماینده مردم کرج در مجلس شورای اسلامی انجام دادیم.
آجورلو از چهره‌های شاخص و فعال در حوزه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. وی فعالیت سیاسی خود را از دوران انقلاب آغاز کرد و بعد از دوران دفاع مقدس هم با حضور در بسیج دانشجویی فعالیت‌های خود را ادامه داد. مدتی هم مسوول بسیج دانشجویی واحد خواهران استان تهران شد. آجورلو از جمله پایه‌گذاران بسیج علمی در کشور بود.
وی دارای مدرک فوق‌لیسانس روانشناسی و استاد دانشگاه آزاد اسلامی کرج است. گفت‌وگوی ما را با او می‌خوانید.
▪ خانم آجورلوآیا شرایط و فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی امروز جامعه را برای حضور زنان مناسب می‌دانید؟
ـ من معتقدم ما زن‌ها خودمان باید به یک خودباوری برسیم و شرایط فعال شدن در حوزه‌های مختلف را ایجاد کنیم. قرار نیست کسی فضا و امکانات را برای ما فراهم کند ما باید خودمان فعال شویم. توانمندی‌های خود را شناسایی و بارور کنیم چرا که اگر ما خودمان به یک خودباوری برسیم آنگاه می‌توانیم پیشرفت کنیم.
از مجموع ۲۹۰ نماینده مجلس فقط ۱۳ نماینده زن داریم. با توجه به اینکه زنان بیش از نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند این تعداد نماینده می‌توانند پیگیر مطالبات این قشر عظیم جامعه باشند؟
به نماینده نباید جنسیتی نگاه کرد. نماینده شهری، تنها متعلق به یک قشر و گروه خاص نیست بلکه نماینده تمام مردم هست و در مقابل همه کشور مسوول است. البته زنان مجلس در کنار سایر کارهایی که انجام می‌دهند برای رفع مشکلات زنان جامعه که یکی از وظایف ویژه آنهاست اهتمام جدی دارند. به نظر می‌رسد وظایف خانم‌ها در مجلس نسبت به آقایان سنگین‌تر هم باشد چون هم عهده‌دار کل وظایفی هستند که یک نماینده باید انجام دهد و هم اینکه باید مشکلات همجنسان خود را به صورت ویژه بررسی و پیگیری کنند. به همین خاطر هم ما معتقدیم هر چه تعداد خانم‌ها بیشتر باشد میزان تاثیرگذاری‌شان هم بیشتر خواهد شد.
▪ فضای علمی آموزشی جامعه امروز نسبت به سال‌های گذشته به‌خصوص قبل از انقلاب تا چه اندازه برای حضور زنان مناسب‌تر شده است؟
ـ فضای آموزشی همیشه بهترین فضا برای حضور خانم‌ها بوده است. چرا که جایگاه، جایگاه انسان‌پروری، تعلیم و تربیت و انتقال علم است و خانم‌ها به خاطر توانمندی‌های خاص و ویژه‌ای که دارند می‌توانند در این فضا نقش بسیار موثری ایفا کنند. امروز هم با توجه به چالش‌هایی که با آن روبه‌رو هستیم نیازمند زنان فعال و پویا در عرصه‌های مختلف از جمله فضای آموزشی و علمی کشور هستیم. من فکر می‌کنم با توجه به آن چشم‌اندازی که تدوین کرده‌ایم و برنامه چهارم و پنجم توسعه که طراحی شده است اگر از تمام پتانسیل‌ها و توانمندی‌های زنان جامعه استفاده نشود ما بازنده خواهیم بود.
▪ در سال‌های اخیر شاهد گرایش روزافزون و بیش‌ازاندازه دختران به سمت دانشگاه‌ها هستیم. دلیل این مساله را در چه چیزی می‌بینید؟ آیا به نظر شما این مساله ناشی از آن نیست که زمینه برای حضور در عرصه‌های دیگر به خوبی فراهم نشده است و دختران بالاجبار به سمت دانشگاه‌ها هجوم آورده‌اند؟
ـ من با این نگاه موافق نیستم. من این را یک نوع رشد می‌دانم که خانم‌های جامعه ما که تعلیم و تربیت و اقتصاد خانواده در دست‌های توانمند آنهاست به این تصمیم رسیده‌اند که باید از لحاظ علمی هم رشد کنند. چه بسا که خیلی از این زنان و دختران نتوانند یا نخواهند که وارد اجتماع شوند اما دوست دارند که یک مادر و همسر فرهیخته باشند. به عقیده من خانه‌داری از سخت‌ترین و تاثیرگذارترین شغل‌هاست چرا که باید با جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، اقتصاد، پزشکی و خیلی دیگر از علوم آشنا باشد. قبلا این دیدگاه وجود داشت که دلیلی برای درس خواندن زنان خانه‌دار نیست اما امروز می‌گویند اتفاقا چون خانه‌دار است و چون یک مادر و همسر است باید درس بخواند و این یک نگاه خیلی قشنگ است.
البته هنوز هم یکسری موانع برای حضور فعال خانم‌ها در اجتماع مخصوصا عرصه شغلی وجود دارد و هنوز هم شاهد آن هستیم که جامعه ما توانمندی‌های خانم‌ها را باور نکرده است و هنوز هم علامت سوال‌هایی به توانمندی‌های زنان هست که پاک کردن این علامت سوال‌ها نیازمند فرهنگ‌سازی عمیق و ریشه‌ای است.
▪ از جمله مسائلی که نقدهای زیادی نیز بر آن وارد است عدم حضور زنان در پست‌های مدیریتی است که به نوعی نشان‌دهنده آن است که جامعه برخلاف ادعاهایی که مطرح می‌کند هنوز هم جایگاه و نقش زن را نپذیرفته است، ارزیابی شما از این مساله چیست؟
ـ ما بعضی وقت‌ها شعار می‌دهیم که امام را قبول داریم ولی در عمل پایمان می‌لنگد. امام(ره) زمانی که آن نامه تاریخی را برای گورباچف فرستاد یک مرد دانشمند و یک زن توانمند را همراه نامه کرد. این کار امام یک پیام برای همه مسوولان نظام بود. وقتی امام در زمان انقلاب می‌گوید مرد و زن بپا خیزند و مبارزه کنند یعنی اینکه در عرصه سرنوشت زن و مرد تفاوتی با یکدیگر ندارند. الان هم عرصه سرنوشت است چگونه می‌توان قشر عظیمی که نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند را نادیده بگیریم؟ من نگرانم که مبادا نگاه اومانیستی به زن در ایران هم حاکمیت پیدا کند. نگاهی که در آن زن را یک ابزار و وسیله می‌دانند. در حالی که اسلام به زن اینگونه نگاه نمی‌کند و برای زن جایگاه و شخصیت والایی قائل است ولی متاسفانه باور این توانمندی‌ها و جایگاه برای برخی از آقایان سخت است. مثلا در حوزه مدیریت‌های کلان، معاونان وزیر کابینه دولت و... ما چند زن توانمند داریم؟
▪ عملکرد فراکسیون زنان مجلس هفتم را چگونه می‌بینید؟
ـ من تنها یک جمله از رهبر معظم انقلاب عنوان می‌کنم که ایشان وقتی با فراکسیون زنان مجلس هفتم دیدار کردند، فرمودند: این گروه از بانوان مجلس یکی از قوی‌ترین گروه‌های مجلس بود که من تاکنون با آنها جلسه داشته‌ام و این نگاه واقع‌بینانه ایشان به خوبی بیانگر عملکرد زنان مجلس هفتم است.
▪ یکی از موضوعات مطرح در فراکسیون زنان مجلس هفتم اصلاح و پیگیری قوانین مرتبط با زنان است. تا چه اندازه در عملیاتی‌کردن این هدف موفق بوده‌اید؟
ـ یکی از بحث‌های مهم در فراکسیون زنان اصلاح قانون مدنی بود و یکی از موارد آن، الزام دولت به آوردن لایحه دادرسی ویژه خانواده که این مسأله خوشبختانه اتفاق افتاد. آیین دادرسی ویژه خانواده کمک می‌کند که حوزه رسیدگی به شکایات خانواده‌ها از حوزه‌های دیگر متفاوت شود و مشکلاتی که خانواده‌ها مثلا در زمان طلاق داشتند به حداقل برسد. یکی دیگر از مصوبات مهمی که فراکسیون زنان در تصویب آن نقش مهمی داشت، بحث قانون تابعیت بود. براساس آن خانم‌هایی که همسر خارجی اختیار می‌کنند، بچه آنها می تواند شناسنامه ایرانی داشته باشد. اینها تنها نمونه‌هایی از موفقیت‌های فراکسیون زنان مجلس هفتم بود.
نظر شما در مورد لایحه حمایت از خانواده که بحث‌ها و مخالفت‌های زیادی هم پیرامون آن شد، چیست؟
متاسفانه ما گاهی بحث‌های تخصصی را وارد بحث‌های جنجالی و سیاسی می‌کنیم، به‌گونه‌ای که دیگر نمی‌توان به درستی تصمیم‌گیری کرد. در بحث‌های تخصصی ما نباید به دنبال بهره‌وری سیاسی باشیم. لایحه حمایت از خانواده به تنهایی یکی از لوایح قوی و دارای محاسن زیادی است ولی مشکل اصلی در ماده ۲۳ این لایحه است که یکسری از مسائل در آن نادیده گرفته شده است و نیازمند اطلاعات جدی است. بعضی بر این اعتقادند که این ماده حذف شود ولی به عقیده من حذف این ماده یعنی اینکه ما چشمانمان را ببندیم و بگوییم مثلا ما اصلاً چیزی به عنوان ازدواج مجدد یا ازدواج موقت نداریم ولی آیا واقعا ما چیزی به عنوان ازدواج موقت و پنهانی در این جامعه نداریم؟ آیا طیف عظیمی که از این ازدواج‌های مجدد و پنهانی ضربه می‌خورند، آقایان هستند یا خانم‌ها؟ خانم‌هایی که فردا با یک بچه بدون هیچ حضانت و سرپرستی در جامعه رها می‌شوند.
من بر این اعتقادم که باید با یک نگاه کارشناسانه و تخصصی لایحه حمایت از خانواده را بررسی و اصلاح کنیم.
▪ به عقیده شما زنان جامعه ما تا چه اندازه با قوانین مربوط با خودشان آشنایی دارند تا در مواقع لازم از آن استفاده کنند؟
ـ این یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ماست. به‌طور مثال دخترهای جامعه ما حتی دانشجویان و متخصصان، وقتی پای سفره عقد می‌نشینند و عقدنامه را امضا می‌کنند، تا چه اندازه با مفاد عقدنامه آشنا هستند؟ چه تعداد از زنان ما با شرایط ضمن عقد آشنایی دارند؟ این تنها یک نمونه کوچک است از اینکه زنان ما متاسفانه با قوانین مربوط با خودشان آشنا نیستند و از کنار آن به راحتی می‌گذرند.
▪ در یکی از مصاحبه‌هایتان به «نگاه جزیره‌ای» به زنان اشاره کرده‌اید. منظور شما از این نوع نگاه چیست؟
ـ متاسفانه این نگاه جزیره‌ای به ما به عنوان یک نماینده زن هم وجود دارد. هنوز هم این تصور وجود دارد که نماینده زن باید فقط از حقوق زنان دفاع کند در حالی که این یک نگاه نادرست و غلط است چرا که زنان ما آنقدر توانمند هستند که بتوانند در تمام حوزه‌ها فعالیت کنند و حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. باید این نگاه جزیره‌ای را شکست و کسی که باید این کار را انجام دهد، خود زنان جامعه ما هستند. وقتی من در حوزه تحقیق و تفحص از قوه قضائیه ورود می‌کنم و شاید جزو نادر نماینده‌هایی باشم که تا آخر باقی می‌مانم و حاضر می‌شوم هر هزینه‌ای را هم در این حوزه بپردازم. یعنی این نگاه را می‌شکنم. گاهی تصمیم‌سازان تصمیم می‌گیرند ولی زمانی هم ما باید آنها را به تصمیم برسانیم و خود را ثابت کنیم.
از مشکلات اساسی که معمولا زنان با آن روبه‌رو هستند، عدم هماهنگی بین کار بیرون و کار در منزل است. شما به‌عنوان یک زن که دارای شغل حساسی هم هستید، با چنین مشکلاتی روبه‌رو هستید؟
خوشبختانه من یک همسر بسیار فداکار دارم که خود ایشان زمینه رشد و ادامه تحصیل مرا فراهم کرده است و یکی از بارزترین خصوصیات ایشان این است که به هیچ عنوان در حوزه فعالیت من مداخله نمی‌کند و همیشه یک راهنما و دلسوز برای من بوده‌اند و این از قشنگی‌های وجود ایشان است. از طرفی من بچه‌های خوب و فهیمی دارم که همراه و همگام من هستند. هرچند حضور کم مادر در خانواده یکسری فقرها و خلأهای عاطفی را ایجاد می‌کند و این حقیقتی است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار کند، چراکه فرهنگ ما، یک فرهنگ خانواده‌محور و عاطفه‌محور است. خود من هم گاهی دچار خلأ عاطفی می‌شوم و احساس می‌کنم بیشتر به وجود همسر و فرزندانم نیاز دارم و این یک نیاز دوجانبه است ولی به‌هرحال خانواده شرایط مرا درک کرده است. همیشه به فرزندان و همسرم هم می‌گویم که شما در موفقیت‌های من نقش مهمی ایفا کرده‌اید چراکه آرامش روانی مرا فراهم می‌کنید برای اینکه من بتوانم به‌راحتی خدمتگزاری کنم.
▪ آیا تاکنون پیش آمده که فکر کنید دیگر دوست ندارید در این حوزه فعالیت کنید؟
ـ واقعا این اتفاق افتاده است. گاهی واقعا چنین حسی به من دست می‌دهد، مثلا مواقعی که تحت فشار سیاسی، اجتماعی و... هستم، یا یکسری حرف‌ها و خیانت‌هایی که از اطرافیانم می‌بینم البته من بر این اعتقادم که الان هم یک جور زمان جنگ است. در زمان جنگ یک جور از راحتی و آرامش گذشتیم و الان هم که کشتی انقلاب در حال حرکت است، همیشه باید آماده هزینه‌دادن باشیم.
▪ دوست دارید دخترتان هم همین راه شما را ادامه دهد؟ آیا عرصه را برای حضور او مناسب می‌بینید؟
ـ دخترهای من تاحدودی متفاوت از خود من هستند. دختر بزرگم بیشتر در حوزه هنری فعالیت می‌کند ولی دختر کوچکم علی‌رغم اینکه سیاست را دوست ندارد ولی احساس می‌کنم می‌تواند ادامه دهنده راه من باشد. گاهی آدم تکلیف‌مدار است و حتما آن راهی را که دوست دارد، دنبال نمی‌کند. بچه‌های من هم اگر تکلیف شود، مطمئنا همین راه را ادامه می‌دهند، هرچند که واقعا خیلی سختی کشیدند و یک بخشی از آن برمی‌گردد به بی‌انصافی‌هایی که یکسری از افراد می‌کنند. مثلا حرف‌هایی که در مسیر رفت و آمدشان یا در دانشگاه و مدرسه می‌شنوند خیلی برای آنها سنگین است چون از نزدیک با مشکلات من و کارم آشنا هستند. وقتی محدودیت‌های تحمیل‌شده به خانواده را می‌بینند، این قضاوت‌های نابجا برای آنها سنگین می‌آید و دیگر تحمل این بی‌انصافی‌ها را ندارند.
▪ از نظر شما نقطه شروع برای تغییر در وضعیت فعلی زنان ایرانی چیست؟
ـ برای تغییر وضعیت فعلی زنان اولا خانم‌ها خود باید به یک خودباوری برسند و با حضور در جایگاه‌ها و نقش‌های حساس و مهم بتوانند خود را به جامعه بقبولانند و ثابت کنند که توانمند هستند و دوم اینکه تصمیم‌گیران حاکمیت همچون رئیس‌جمهور و وزرا باید توانمندی‌ها و قابلیت‌های زنان ما را باور کنند و از حضور آنها بهترین استفاده را بکنند.

فاطمه استیری

منبع : روزنامه تهران امروز