جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


نقش اجتماعی انتظار


نقش اجتماعی انتظار
واقعیت این است که از میان گفتمان های موجود در آموزه های دینی، رویش ها و ره آورد های «انتظار»از همه بیشتر بوده و در مقاطع آرامش و رفاه و نیز هنگامه های سختی، مددکار باورمندان بوده است؛ به عبارت دیگر، کارکردن از همه عناصر دیگر، برتر و بیشتر بود و خواهد بود. این کارکرد ها همه عرصه‌های فردی و اجتماعی انسان منتظر را پوشش می دهد: خودسازی، تعلیم و تربیت، سیاست ورزی، برنامه ریزی های کلان اجتماعی، سیاسی، با نظر داشتن به «انتظار» معنا و مفهوم تازه ای می گیرد و به حیات و زندگی طراوت و تازگی می بخشد.
بی شک انتظار، هنگامی دارای رویش و ره آورد است که با «اندیشه» و «عمل» هم آغوش گردد و در مقابل ستم های فردی و اجتماعی و حاکمان جور و سلطه گران، ساکت نباشد و به مدد خردورزی و دانشوری، زنجیرهای جهل و نادانی و تحجر را بگسلد و با نابخردی ها و ناحقی ها ستیز کند. در بیان کارکرد های انتظار، تنبیه و بیدارسازی منتظران به دست آورد های باور خویش و نیز مبارزه با قرائت های اغراضی بوده که خواسته یا ناخواسته این باور پویا و نقش آفرین را عملا از خاصیت انداخته و گاه به ابزاری در دست نااهلان، تبدیل کرده اند.
انسان ها معمولا در امید و انتظار روزی بهتر و زندگانی صرفه ترند، روزگاری که در آن جور و ستم، فقر و گرسنگی، رنج و بیماری و ناامنی و نابسامانی نباشد، روزگاری که همه چیز به کام مراد گردد. امید به بهروزی و انتظار فردایی نکو تر حدیث نفس انسان هاست و خواست مشترک همه بشر ها، که زمان و مکان نمی شناسد و به هیچ قوم و گروهی اختصاص ندارد و آن را همه وقت، در همه جا و در میان تمام اقوام و ملل می توان شناخت.
مفهوم امید و انتظار با مفهوم آرزو متفاوت است.
امید و آرزو از ویژگی های انسان است و بس، چون او است که می تواند آینده نگر باشد و امید و آرزو بر پایه آینده نگری قرار دارد.امید (انتظار) و آرزو هر دو نمایان گر خواسته های بشر بوده و هر دو پیک سعادت انسان و نوید خوش بختی او می باشند.
تفاوتی که میان این دو وجود دارد این است که انتظار با عقل انسان همراه است و خواسته اش امکان پذیر و خردمندانه بوده و به چیزی محال تعلق نمی گیرد: بیمار، انتظار بهبود، ناتوان امید توانا شدن، دانش پژوه انتظار دانشوری، ستمدیده امید و انتظار قطع دست ستم گر را دارد، ولی آرزو چنین نیست، گاه با عقل هماهنگی ندارد و خواسته اش عقلانی و خردمندانه نبوده و امکان پذیر نخواهد بود. آرزو به محال ها تعلق می گیرد و تقاضای هست شدن نشدنی ها را دارد. پیر، آرزومند جوانی است، کوسه آرزوی ریش دارد و چاه کن آرزوی رسیدن به گنج و هرکسی در دم مرگ آرزوی حیات دارد. ا زاین تفاوت میان انتظار و آرزو تفاوت دیگر زاییده می شود و آن عبارت است از آن که آرزومند می نشیند و انتظار رسیدن به آرزو را دارد و هرگز گامی به سوی مقصد بر نمی دارد، از آسمان انتظار دارد که آرزویش را محقق سازد و ... ولی امید منتظر چنین نیست. در پی امید خود می رود و هر گامی که برمی دارد به امید می رسد ، چون امید اصلی، امید های فرعی می زاید و هر یک از این امید ها انتظار ها که محقق می شود پایه ای می گردد تا به سوی انتظار بالاتر گام بردارد. هنگامی که انتظار شدت یافت و نیرومند گردید هدف و آرمان می شود، زیرا آرمان عقلانی است و امید به انتظار خردمندانه و هر دو با یک دیگر همراه می شود.
رابطه انتظار با دین این است که کار دین و دیانت تعمق و توسعه آن چیزی است که انسان ها در زندگی دارند؛ به این معنا که دین کمتر چیزی را که در زندگی انسان ها نیست ایجاد می کند و شاید اصلا نتوانیم چیزی را پیدا کنیم که خلاف این باشد. در سایه انتظار هم دین، چنین کاری کرده است. انسان ها با انتظار زندگی می کنند. دین، این انتظار را که جوهره زندگی آدمی است وسعت می بخشد و سپس آن را تعمیق می دهد و چیزی را که انسان دارد، کامل تر می کند.
به عبارت دیگر، دین با فطرت انسان مخالفت نمی کند بلکه آن را می پروراند و آن را در مسیر تکامل قرار می دهد. زندگی منتظرانه، پیشینه ای دراز در تاریخ وافقی ناپیدا در آینده روزگار دارد. باور انتظار، نه تنها به پایان عصر حضور که به دوران آغازین دین باز می گردد، زیرا تاریخ اسلام، این سلوک را در زندگی دینی آن روزگار نشان می دهد.
عشق به تکامل، شعله جاویدانی است که سراسر وجود انسان را در بر گفته و انسان می خواهد بیشتر بداند، بیشتر از زیبایی ها ببیند، از نیک ها بهره بگیرد و آنچه مایه پیشرفت و تکامل، به دانایی و زیبایی نیکی و عدالت، علاقه ای اصیل، همیشگی و جاودانی و انتظار ظهور مصلح بزرگ جهانی، نقطه اوج این علاقه است.
انتظار، باوری است بارور به علم، که در زندگی انسان منتظر، در قالب کرداری خاص تجسم می یابد. دست روی دست گذاردن و بی هیچ واکنشی منتظرانه، خود را منتظر داشتن، تفسیری وارونه و منافقانه از انتظار است. انتظار، اعتقادی است در گرو عمل، عمل کردن به آنچه که فرهنگ انتظار را ایجاب می کند.
انتظار، چشم داشتن به حاکمیتی است که در آن، ناپاکان، ظالمان ، متظاهران، بی اعتقادان و معتقدان بی کردار، به شمشیر عدالت و دیانت سپرده می شوند. دین، از بدعت ها و کجی ها و نفاق ها و ناروایی های بشری پیراسته می گردد. نادرستی ها و ناراستی ها کنار می رود، کاخ های به ظلم افراشته تاریخ سقوط می کنند، زنجیرهای جهل و اسارت گسسته می شوند، نابخردی ها و ناحقی ها پایان می یابند، دنیای ناراستان به فرجام می رسد.
انتظار یا آینده نگری به حال کسی گفته می شود که از وضع موجود ناراحت است و برای ایجاد وضع بهتری تلاش می کند. انتظار یعنی آماده باش کامل.
انتظار به مفهوم مذهبی اش، امید به آینده است؛ آینده ای که در آن مردم جهان از زور و فشار و استبداد و تسلط نظام های غلط، نجات پیدا کنند و رژیم های ضد انسانی از میان بروند و زندگی پرنشیب و فراز انسان ها که از آغاز با نبرد و کشتار های فجیع همراه بوده است، پر از صلح و صفا و آرامش و امنیت گردد و حق پرستان پیروز و باطل گرایان نابود شوند.
آنچه از مجموع آیات و روایات اسلامی و مفهوم خود کلمه «انتظار» استفاده می شود این است که انتظار، در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، عامل رشد و اصلاح، مقاومت و پیشرفت، بیداری و بقای جامعه و بالاخره عامل حرکت و جنبش و قیام و از عقاید تاریخ ساز و انقلاب آفرین اسلامی و بذر اصلی قیام جهانی حضرت مهدی (عج) است.ممکن است بعضی از کوته فکران از مساله انتظار این طور استفاده کنند که بشر امروزی با مشکلات بسیاری که با آن دست به گریبان است چگونه می تواند درباره فردا بیاندیشد و خود را برای ظهوری پر از عدل و حقیقت آماده سازد؟
باکمی تامل و تفکر می توان به این جواب واضح رسید که شاید آنان نمی دانند اعتقاد به چنین ظهوری ریشه فکری در همه نهادهای آدمی دارد و در اعماق احساسات و عواطف آنان خانه کرده است، چرا که همه انسان ها به نوعی از ستم و ظلم گریزانند و می خواهند منجی ای بیاید تا راه استبداد و استعمار را بسته و ندای حق و عدالت را سر دهد هر چند اعتقاد آنان نشات گرفته از اندیشه اسلامی نباشد. اما به طور مسلم انتظار یک ریشه اصلی و عمیق در فرهنگ اسلامی دارد که می تواند تحولی شگرف در اندیشه و روح منتظر واقعی ایجاد کند.
آمادگی همیشگی، جوهر اصلی انتظارات و وظیفه قطعی منتظران، انتظار قیام و ظهور مهدی (عج) را داشتن است. چنین انتظاری آمادگی پیشین می خواهد،از جمله پیراستگی و پاک زیستن ، صداقت در عقیده و عمل، دارا بودن توان روحی برای جهاد و مبارزه در رکاب امام مهدی (عج). کتاب در نقش اجتماعی انتظار تالیف حسن عبدی پور، توسط موسسه بوستان کتاب منتشر شده است و با قیمت ۱۳۵۰ تومان در دسترس علاقه مندان می باشد.
فاطمه دمیرچی
منبع : روزنامه جوان


همچنین مشاهده کنید