خود باوری علمی و توجه جدی به جنبش نرم افزاری و تولید علم جهت بومی نمودن فناوری های نوین

دانش ودیعه ایست الهی به انسانی که جانشین خداوند تبارک و تعالی در زمین است، علم عنصر اساسی تعالی انسان، پیشرفت، توسعه، رفاه و سعادتمندی بشر و در عین حال سبب قدرت و تولید سرمایه و تجارت است. آری در عصر علوم و فنون دانش مدار به سر می بریم . دانش ثبت می گردد و اختراعات به فروش می رسند. عرصه ثبت کشفیات علمی به حوزه های علوم انسانی و طبیعی نیز رسیده است. دانش قدرت است و ثروت حال که دانش مایه قدرت و استیلاست، حال که علم تجارت شده است و رونق تجارت نیز با علم است حال که ذخایر طبیعی رو به کاهش اند و جمعیت جهان رو به فزون، حال که الودگی محیط زیست به جو و فضا کشیده است و تعداد موجودات در خطر انقراض روز بروز افزایش می یایبن، حال که خطر بحران های زیستی و کاهش منابع انرژی، اب سالم، افزایش دمای زمین و احتمال به زیر آب رفتن ده ها شهر و کشور هر روز مطرح می گردد، حال که دانش بشر جهت تولید انواع فراورده های غذایی دستکاری شده و داروهای نوترکیب و تجهیزات نانویی و روبوتیک سبب سیطره علم به زندگی بشر گردیده و مخابرات و اینترنت ماهواره ای در کف دست و درون اتومبیل شماست، همه اینها حاصل سرمایه گذاری های کلان در تحقیقات و توسعه در علوم و فناوی های نوین است.
● فناوری های نوین :
زمانی علوم پایه تجربی اساسی شامل شیمی، فیزیک، زیست شناسی و ریاضیات و نجوم بود. هرچند این علوم هنوز نیز مادر علوم تجربی امروز می باشند ولیکن کشف پدیده ها و رازهای هستی در ابعاد اتمی و مولکولی سبب تحولی جدی و رشد گسترده در علوم و فناوری ها در ابعاد کشفیات و پاسخ به سئوالات و مجهولات علوم مادی شده و از طرف دیگر تحقیق و توسعه جهت کاربردی نمودن این کشفیات سبب بروز و ظهور علوم و فنون بیشتری شده است. بشر با شناخت رازهای هستی و پدیده ای حیاتی ارتباط بسیار گسترده ای را بین موجودات جاندار و غیر جاندار کشف نموده و در عین حال کشف فرایند های بسیار پیچیده و هوشمند موجودات زنده از کوچکترین ذرات حیاتی مانند ژن ها و پروتئین ها تا بزرگترین موجودات زنده تحول عمده ای را در ارتباط علوم مواد غیر حیاتی مانند شیمی و فیزیک و ریاضیات با پدیده های حیاتی برقرار نموده به نحوی که از ترکیب علوم زیست شناسی و شیمی، علوم زیست شیمی ( بیوشیمی)، از ترکیب زیست با فیزیک زیست فیزیک ( بیوفیزیک) گردید. انواع علوم پایه زیستی شامل میکرب شناسی، ایمنی شناسی، همه گیر شناسی، بافت شناسی و فیزیولوژی و صدها رشته دیگر نظری و کاربردی ابداع گردید. و همچنین کاربرد های گسترده ریاضیات و الکترونیک و مواد منجر به ابداع انواع علوم مهندسی و در نهایت رایانه و علومی چون امار و احتمالات گردید. حال تلفیق مهندسی با علوم پایه سبب ایجاد انواع رشته های کاربردی چون مهندسی شیمی، مهندسی پزشکی و غیره گردید .
با گذشت زمان و کشفیات بیشتر و افرایش دانایی انسان در علوم تجربی ارتباط و تلفیق بین علوم بیشتر شد به نحوی که با همکاری سه یا چند علم، علوم و فناوری های نوینی ابداع گردید که کاربرد های بسیار مفید و در عین حال گسترده ای داشتند. به عنوان مثال از تلفیق زیست شناسی، میکرب شناسی، ایمنی شناسی، رایانه، مهندسی پزشکی و مهندسی شیمی فناوری نوینی به نام فناوری زیست ( بیوتکنولوژی) ابداع گردید. به این نوع علوم و فنون به دلیل گستره کاربردهای ان در بهداشت و درمان، کشاورزی و دامپروری و تغذیه، صنایع مختلف و محیط زیست به فناوری های نوین گفته می شود. مهمترین فناوری های نوینی که واجد اهمیت بسیار زیادی هستند و تقریبا تمام کشورهای جهان انها را در برنامه راهبردی توسعه همه جانبه خود قرار داده اند شامل:
۱) فناوری زیستی ( بیوتکنولوژی)،
۲) ریزفناوری یا نانوتکنولوژی،
۳) فناوی اطلاعات،
۴) هوافضا،
۵) میکروالکترونیک،
۶) موادجدید، هسته ای،
۷) لیزر،
۸) روبوتیک،
۹) پزشکی مولکولی،
۱۰) سلول های بنیادین و شبیه سازی هستند .
اهمیت و توانمندی این فناوری و کاربرد های گسترده ان در ابعاد مختلف تحول بزرگی را در علوم و فناوری های جهان ایجاد نموده و همچنان که ذکر شد در تمام ابعاد سلامت، تغذیه و نیازمندی های اساسی بشر و محیط زیست دخیل شده و در امنیت اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی کشورها موثر می باشد.
ارزش افزوده بسیار زیاد ، کیفیت بالا و سهولت خدمات رسانی فراورده ها و خدمات این فناوری ها در ابعاد غیر نظامی و دفاعی و حضور محصولات مفید این فناوری ها در بازارهای جهانی رقابت شدیدی را در بین کشورهای پیشرفته واجد این فناوری ها و کشورهای درحال توسعه که اکثرا مصرف کننده محصولات این فناوری ها که به high tech معروف هستند ایجاد نموده است.
این فناوری ها به شدت دانش محور می باشند و به همین دلیل با تعداد اندکی متخصص مجرب و فنی امکان ایجاد واحدی تولیدی محصولات بسیار ارزشمند وجود دارد. هرچند این فناوری ها به دلیل بهره برداری از فناوری های پیشرفته گران می باشند و راه اندازی ان ها نیازمند داشتن دانش عمیق پایه، مهندسی و همکاری بین رشته های مختلف علمی است ولی راه اندازی صنایع مرتب با ان سبب توسعه اقتصادی و استقلال در عرصه های مختلف می گردد.
کسب این فناوری ها نیازمند تحقیق و توسعه در علوم پایه و کاربردی و ارتباط بین محققین مختلف است بنابراین برنامه ریزی تحقیقات هدفمند جهت کسب و توسعه این فناوری ها و بومی نمودن ان بسیار ضروری است. به همین دلیل کشورهای پیشرفته واجد این فناوری ها به دلیل درامد های چند صد میلیاردی فروش محصولات ان به کشورهای درحال توسعه به هیچ وجه علاقمند از دست دادن این بازار نیست بنابر این با روشهای مختلف مانع توسعه این فناوری ها به کشورهای مستقل می گردد که از ان جمله می توان به اعمال محدودیت در عرصه تحقیقات علمی در علوم و فنون نوین مانند هسته ای مبادرت می کند.
سخن از محدودیت تحقیقات گفتن ریشه ای بسیار مشکوک و از طرف دیگر بوی استعمار و تبعیض علمی می دهد. ایا جهان کنونی جای سخن گفتن در مورد محدودیت تحقیقات صلح امیز است داستان استعمار جدیدی است جهت عقب نگاه داشتن کشورهای در حال توسعه تا در عرصه رقابت اقتصادی قصد خارج شدن از بازار بردگی محصولات پیشرفته تولیدی صنایع غرب را نداشته باشید. زیرا جنگ عصر کنونی مبارزه درعرصه فناوری های نوین و اقتصاد است.
با توجه به اهمیت تحقیقات و توسعه ((Research and Development، در تمام قراردادها و معاهدات بین المللی بخشی به موضوع حفظ حق کشورها در زمینه تحقیقات ، توسعه و کاربردهای صلح امیز علم و دانش و عدم ایجاد هیچگونه محدودیتی جهت بهره برداری از علوم و فنون در زمینه های زیر می پردازد:
▪ پیشگیری از هر گونه تفسیری که سبب محدودیت در تحقیق و توسعه صلح آمیز گردد.
▪ معاهدات و پیمان های بین المللی به نحوی نوشته می شوند که اهداف آن روشن باشد تا سبب محدودیت های احتمالی در تحقیق و توسعه نگردد ولیکن گاه ابهامات موجود در این معاهدات سبب تفسیر های مختلف و دوگانه ای می گردد.
▪ حمایت از تحقیق و توسعه در ان لحاظ می شود.
▪ به ضرورت همکاری کامل کشورهای عضو در ارائه امکانات، تجهیزات، مواد و دانش فنی در عرصه های علمی تاکید می شود.
▪ معاهدات و مقررات بین المللی علاوه بر اینکه تحقیقات و توسعه در عرصه های علوم و فناوری ها را حق طبیعی کشورها دانسته و علاوه بر ان تحقیق و توسعه در زمینه های دفاعی را جزو تحقیقات صلح آمیز وحق طبیعی و مشروع کشورها می دانند تا جهت مقابله با تهدیدات مختلف به تحقیقات و توسعه در بهره گیری از علوم و فناوری های مختلف جهت تقویت بنیه دفاعی خود اقدام نمایند.
تردیدی در این نیست که جهت حفظ امنیت و رفاه جامعه، ارتقائ سطح زندگی مردم و همچنین بر اوردن نیاز های اساسی جامعه، نه تنها تحقیق و توسعه در علوم و فناوری های نوین باید بطور جدی و با برنامه و عزمی ملی ادامه یابد بلکه تحولی اساسی و بنیادین در زمینه نهادینه نمودن فرهنگ توجه جدی به علوم و فناوری ها ضروری است.
با توجه به همین ضرورت رهبر معظم انقلاب موضوع جنبش نرم افزاری و تولید علم را مطرح و خواستار تحولی جدی در ازاد اندیشی، عدالت خواهی و نهضتی فرهنگی و علمی را در ابعاد مختلف نرم افرازی و تولید علم در حوزه و دانشگاه شده اند.
تردیدی در این نیست که دید فراگیر مقام معظم رهبری نسبت به مشکلات جهان اسلام و اهمیت توجه جدی به علوم و فنون نوین جهت پیشگیری از استیلای مداوم جهان استکبار و همچنین دفاع از استقلال و امنیت نظام اسلامی بر خواسته از واقعیات اوضاع فعلی جهان است که با اواع روشهای تبعیض امیز و بهره گیری از معهدات و سازمان های بین المللی قصد عقب نگاه داشتن کشورهای در حال توسعه بویژه کشورهای مستقل اسلامی را از دستیابی به این فناوری های کلیدی دارند
جنبش نرم افزاری و تولید علم باید بطور جدی مورد توجه دولت، مسئولین، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و در نتیجه جزو تلاش های اصلی محققین کشور باشند.
کشورهای سلطه گر با اگاهی از اهمیت فناوری های نوین در کسب استقلال اقتصادی و دفاعی و جهت حفظ منافع خود و نظام سلطه جهانی به روش های مختلف قصد ممانعت از دسترسی کشورهای در حال توسعه مستقل را به این فناوری ها و وابستگس دائمی انها به خود را دارد. برای این کار لازم است چند چیز صورت گیرد تا کشورهای مستقل همواره در حلقه استعمار انان باشند
۱) شتاب بخشیدن به تحقیقات و پژوهش های علمی کشورهای پیشرفته تا شما هرگز به گرد پای آنان نرسید.
۲) انحصاری نمودن برخی علوم و فنون استراتژیک و عدم ارائه و اشاعه ان به کشورهای در حال توسعه.
۳) ایجاد بحران هایی با طرح موضوع تهدیدات سلاح های کشتار جمعی، تروریسم و احتمال کاربرد های دوگانه ( غیر صلح امیز) علوم و فنون استراتژیک قرن جهت تولید سلاح های کشتار جمعی ( جالب است اینها همان علوم و فنونی هستند که بعنوان علوم برتر قرن قرار است بازار تجاری صدها میلیارد دلاری اینده جهان در عرصه بهداشت و درمان، کشاورزی و صنایع غذایی، محیط زیست و غیره را در اختیار داشته باشند و کشورهای در حال توسعه به شدت به انها نیازمند هستند)
۴) بهره گیری از معاهدات و پیمان نامه ها و یا ایجاد معاهدات جدید و بهره گیری از نهاد های بین المللی جهت اعمال فشار و محدودیت های مختلف مانند بازرسی های مکرر،
۵) بعنوان پیشگیری از تهدیدات سلاح های کشتار جمعی و ... و ممانعت از توسعه و تحقیقات.
۶) کشتن زمان و گرفتن وقت با تعلیق فعالیت های علمی در عرصه های علوم و فنون ذکر شده بعنوان راستی آزمایی، جلب اعتماد ، شفاف سازی و مذاکره برای مذاکره و خلاصه افزایش فاصله علمی در طول این دوران های توقف های اجباری و تحمیلی و بدتر و جانسوز تر از همه داوطلبانه به قصد انکه صداقت و راستی کار خود را نشان دهیم هر چند چون هدف آنها چیز دیگری است
در واقع موضوع سلاح های کشتار جمعی و تروریسم بهانه ای ساختگی بیشتر نیست زیرا که انبارهای مدعیان مبارزه با سلاح های کشتار جمعی انباشته از اینگونه تسلیحات است و تروریست ها در دامان انان پناه گرفته یا ازطریق انان تغذیه می شوند. صدام سلاح های کشتار جمعی خود را از طریق همین مدعیان مبارزه با سلاح های کشتار جمعی تهیه کرد. که اخیرا فقط یکی از کوچکترین انها در هلند به ۱۵ سال زندان محکوم شد و صدها متهم اصلی دیگر در حال مبارزه با تروریسم و سلاح های کشتار جمعی هستند و نمایش حقوق بشر و دمکراسی محاکمه صدام را برگزار می کنند !! مگر ۴۰ هزار جوان مبارز و شهروند و زن و کودک ایران، سردشتی و حلبچه ای که داغ سلاح های شیمیایی صدام را بر جان خود دارند در بازی حقوق بشر و دمکراسی غربی جایی ندارند.
بنابر این جنگ های فعلی جهت سلطه بر منابع و بازارهای جهانی است و این کار از طریق انحصاری نمودن علوم و فناوری های نوین صورتمی گیرد. غلبه اقتصادی قرن ۲۱ در دست اقتصاد دانایی محور است.
جهت گیری جهان در هزاره سوم به این فناوری ها سوق پیدا کرده و ما نیز باید به این سمت برویم درغیر این صورت نخواهیم توانست کشور را به سمت رشد و توسعه سوق دهیم و از غافله علم و فناوری عقب خواهیم ماند. با شتابی که توسعه علم و فناوری پیدا کرده است برای اینکه بتوانیم به این سمت برویم نیازمند توجه جدی و عملیاتی نمودن نهضت نرم افزاری و تولید علم هستیم.
در کلیه فعالیتها باید به سوی دانش و فنون متحول گرا و بنیادین که مهمترین انها همان فناوری های نوین ذکر شده در فوق است برویم تمدن اسلامی و کشور ما از پیشینه عظیم علمی برخوردار است ولی از نظر آمار از سایر کشورهای پیشرفته عقب هستیم. برای جمهوری اسلامی ایران شایسته نیست که از نظر علمی مصرف کننده کشورهای دیگر باشد. در چند سال اخیر پیشرفتهای خوبی در علوم و فناوری های نوینی چون فناوری زیستی، سلول های بنیادین، فناوری صلح آمیز هسته ای و نانو تکنولوژی داشته ایم ولی برای رسیدن به جایگاه واقعی ایران در جهان راه زیادی در پیش داریم.
در سه سال گذشته تلاش های بسیاری در مجامع علمی، دانشگاه و حوزه و مراکز تصمیم گیری کشور جهت اجرایی نمودن نهضت نرم افزاری و تولید علم در کشور صورت گرفته است. تشکیل هیأت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی ، نقد و مناظره (ویژه علوم انسانی ومعارف اسلامی )، برگزاری همایش ها و سمینار ها و راه اندازی کانون جنبش نرم افزاری در دانشگاه ها ، راه اندازی دبیرخانه های جنبش نرم افزاری، و تشکیل جلسات متعدد جهت ترویجی و نهادینه کردن موضوع نهضت نرم افزاری و تولید علم .
خوشبختانه بحث نهضت تولید علم و جنبش نرم افزاری هم اکنون در تمامی محافل علمی به صورت ادبیات آشنایی درآمده و برگزاری سخنرانی ها، سمینارها ، نشست ها و تشکیل کانون های دانشجویی جنبش نرم افزاری فضای مناسبی در سطح دانشگاه ها ایجاد کرده است. البته مجریان و مدیران برنامه های علوم و فناوری در کشور شامل ستاد انقلاب فرهنگی و وزارتخانه های علوم و بهداشت و درمان و سایر وزارتخانه ها و سازمان های دخیل در این امر باید توجه جئدی به ان معطوف نمایند.
زمان آن فرا رسیده است که فضاهای علمی از هرگونه اقتباس، ترجمه و بازخوانی اندیشه به سمت نوآوری، ابتکار، بومی کردن خلاقیت، پاسخ گفتن به نیازها، ارائه طرح ها و ایده های نو سوق پیدا کند.
رهبر انقلاب با ابراز خرسندی از استقبال جامعه علمی کشور از مقوله جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، می فرمایند عده‌ای با یاس ‌پراکنی در محیطهای علمی، توانایی عظیم این ملت را زیر سوال می‌برند اما تاریخ و تمدن این سرزمین و پیشرفت‌های ۲۵ سال اخیر ثابت می‌کند که ملت بزرگ ایران، قادر است در تولید و نوآوری علمی نیز، به مرزهای تازه‌ای دست یابد. بنده وقتی جنبش نرم افزاری یا تولید علم را که معنایش خارج شدن علم از حالت تقلیدی و ترجمه یی است مطرح کردم، مسأله به این صورت زنده نبود. الان هرجا که به محیطهای دانشجویی و دانشگاهی می روم، می بینم استاد، دانشجو، محقق و پژوهشگر از جنبش نرم افزاری حرف می زند؛ این خوب است. وقتی در یک مجموعه باور به وجود آمد، این باور پشتوانه ی حرکت ماندگار و پایدار خواهد بود؛ ما این را می خواهیم. من می گویم در این قضیه شماها باید جدی باشید؛ نباید مسائل کشور و آینده را به بازیچه گرفت.
حال سئوال اینست که دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، انجمن های علمی ، فرهنگستان های علوم و نهاد های برنامه ریزی و تدوین و اجرای راهبرد های کلان علم و پژوهش و فناوری کشور درزمینه عملیاتی نمودن نهضت نرم افزاری و تولید علم در عرصه علوم و فناوری های نوین ذکر شده چه کارهایی صورت داده اند؟"
تردیدی نیست که جهت اجرای چنین برنامه ای ابتدا یک خود باوری عمیق در بین مسئولین و تصمیم گیرندگان کشور کشور ایجاد شود و موضوع جهت محققین و نخبگان و سپس عموم احاد ملت بعنوان یک ضرورت جدی و انکار ناپذیر پذیرفته گردد. به نحوی که مردم انرا مطالبه نمایند. به نظر می رسد حتی در برخی مراکز دانشگاهی و تحصیل کردگان نیز تعریف و برداشت درستی از نهضت نرم افزاری و تولید علم وجود ندارد.
بنابر این موضوع در رسانه ها و نشریات بایبد بطور تفصیل بازشده و بطور مکرر مطرح و در سطوح تخصصی و عام جهت مخاطبین مختلف مطرح و ابعاد مختلف موضوع روشن شود.
ایجاد اطلاق فکر جهت بحث در زمینه عرصه های مختلف این موضوع در علوم و فناوری های نوین در انجمن های علمی ، مراکز اموزشی و پژوهشی، انجام پایان نامه ها و پروژه های تحقیقاتی جهت شناسایی ابعاد جزئی علوم و فناوری های نوینی که ضرورت توجه و بومی کردن انها در کشور وجود دارد جدی است.
● ایجاد تغییر بنیادین در عرصه آموزش ، پژوهش و توسعه علمی و فناوری :
یک نکته بسیار مهم و حیاتی در تفاوت بین شرایط حاکم فعلی بر نظام اموزش، تحقیقات و توسعه کشور و اکثر کشورهای در حال توسعه و اسلامی و اهداف مورد نظر در نهضت نرم افزاری و تولید علم اینست که در حال حاضر علاوه بر اینکه اغلب منابع و ماخذ اموزش و تحقیق و توسعه ما در فناوری های نوین ترجمه و کپی برداری و وارداتی است دردناک تر از ان تدریس و گسترش فرهنگ، تفکر و دانش وارداتی است بدون انکه استاد و یا مدرس در تهیه و تنظیم علوم و فنون مورد تدریس یا تحقیق نقش، خلاقیت و یانواوری داشته باشد.
علت این امر احساس فاصله بعیدی است که در زمینه بستر و تحقیقات علوم پایه دسترسی و به ان علوم و فناوری ها در کشورهای پیشرفته صورت گرفته است و محقق دانشگاهی ما احساس می کند در انها نقشی نداشته بنابر این چاره ای جز کپی برداری ، ترجمه و ارائه انها ندارد. در حالی که در کشور و جهان شاهد حضور استعداد های درخشان ایرانیانی هستیم که با ابداعات و ابتکارات خود در ابعاد بین المللی بعنوان نخبگان بزرگ صاحب علم و فناوری می باشند.
بنابر این توجه جدی بر نواوری و ابداع در علوم پایه موثر در فناوری های نوین بسیار اساسی است ودر عین حال توجه به کاربردهای انها و با توجه به رشد و توسعه علمی راهی جز انتخاب راه های میان بر و کوتاه جهت رسیدن به مرزهای دانش و عبور از ان بسیار حیاتی است.
همچنان که در علوم انسانی نظریه پردازی و و گسترش فرهنگ عظیم نطریات و فلسفه اسلامی در ابعاد مختلف نطری و عملی برتر از نظریات مطرح شده توسط نطریه پردازان غربی است و باید در سطح جهانی مطرح گردد در زمینه علوم تجربی نیز باید تلاش گسترده و هماهنگی صورت گیرد تا ابداعات و ابتکارات نو و متحول کنندهای در علوم و فناوری های نوین صورت گرفته و به با بستر سازی رشد و تعالی استعادادها و بهره گیری از نخبگان جمهوری اسلامی ایران به یکی از قطب های علم و فناوری در جهان تبدیل شود.
بنابر این تشکیل کرسی های نظریه پردازی و تحول در فناوری های نوین در انجمن ها ، فرهنگستان ها مراکز اموزشی و پژوهشی ، وزارتخانه ها و سایر نهاد های تصمیم گیری و اجرایی جهت دستیابی به اهداف نهضت ضروری است.

دکتر علی کرمی * (متخصص فناوری زیستی)
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی، پژوهشکده طب رزمی،
دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... (عج)
Alika۹۵@nrcgeb.ac.ir
http://www.korsi.ir/Show_news.asp?id=۳۰

منبع : بانک مقالات فارسی