شنبه, ۱ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 20 April, 2024
مجله ویستا
اختلالات بویایی
برای این که تحریک بویایی صورت گیرد، باید ماده‌ای‌بودار وارد حفره بینی شود و به سطح گیرنده اپی‌تلیوم‌بویایی برسد که در ناحیه فوقانی حفره بینی در امتدادشاخک فوقانی، صفحه غربالی و قسمت فوقانی تیغه بینی‌قرار دارد. این اپی‌تلیوم چهار نوع سلول اصلی دارد. گیرنده‌های مژک‌دار بویایی، نورون‌هایی دو قطبی با برآمدگی‌چماقی شکل هستند که مژک‌ها را در بر می‌گیرند. در این‌جاست که هدایت واقعی از میان گیرنده پروتئینی متصل‌شده به غشاء صورت می‌گیرد. سلول‌های حاوی میکروویلی، نوع دیگری از گیرنده‌های بویایی هستند.
سلول‌های محافظ یا پشتیبان، سلول‌های گیرنده را احاطه می‌کنند و عملکردتغذیه‌ای و ترشحی دارند. سلول‌های بازال نزدیک غشای‌پایه هستند و به منزله سلول‌های بنیادی در تجدیدسلول‌های پیر گیرنده و پشتیبان ایفای نقش می‌کنند. هنگامی که سلول گیرنده تحریک شد، اطلاعات بویایی ازطریق عصب بویایی (عصب مغزی اول) به پیاز بویایی که درآنجا اطلاعات پردازش و اصلاح می‌شوند، انتقال می‌یابند. سپس اطلاعات از طریق مسیر بویایی به طرف آمیگدال وقشر پرپیریفرم که به نظر می‌آید مکان‌هایی در جهت درک‌ارادی بو هستند، به مغز می‌رسند. اگر ماده بودار بوی تندی‌داشته باشد (موادی مانند سرکه یا محلول آمونیاک)، توسط پایانه‌های عصب تری‌ژمینال در حفره بینی دریافت میشود.
اختلال عملکرد بویایی را میتوان به ۴ دسته تقسیم‌کرد. آنوسمی، از دست دادن کامل‌حس بویایی است یا ناتوانی در شناسایی هر گونه حس کیفی بو. پاروسمی آسیب یا سوء تعبیر حس بویایی است، احساس بوی‌ناخوشایند در صورت نبود بوی بد یا در صورت وجود بوی به‌طور طبیعی خوشایند. هیپوسمی کاهش حس بویایی‌است. هیپروسمی حساسیت افزایش یافته نسبت به همه بوهاست.
اختلالات بویایی ممکن است هدایتی یا حسی ـ عصبی باشد. اختلالات بویایی هدایتی در اثر هر روندی که‌سبب انسداد بینی شود ـ تا حدی که مولکول‌های ماده بودارنتوانند به اپی‌تلیوم بویایی برسند ـ ایجاد میشود. این‌انسداد می‌تواند نتیجه التهاب، ضربه، آنومالی‌های تکاملی‌یا نئوپلازی باشد. علل شایع شامل عفونت‌های دستگاه‌تنفسی فوقانی، رینیت، پولیپ‌های بینی و بیماری‌های‌سینوس‌های پارانازال هستند که همه اینها موجب ادم‌مخاطی، التهاب و تغییر خواص طبیعی مخاط و جریان آن‌می‌شوند. انحراف سپتوم، ضربه‌های وارده به بینی وتغییرات ساختاری پس از جراحی می‌توانند سبب اختلال‌هدایتی شوند. تومورهای خوش‌خیم و بدخیم سینوس‌ها یا نازوفارنکس (پاپیلوم وارونه، اسکواموس سل کارسینوما استزیونوروبلاستوما) می‌توانند سبب تخریب مستقیم‌اپی‌تلیوم عصبی یا انسداد بینی شوند.
ضایعات حسی ـ عصبی بویایی در اثر روندهایی به وجودمی‌آیند که مستقیما روی اپی‌تلیوم عصبی بویایی یامسیرهای مرکزی بویایی اثر می‌گذارند و در آنها اختلال‌ایجاد می‌کنند.
شایعترین عامل در این دسته اختلالات‌عملکردی پس از ورود ویروس است. از دست رفتن کامل‌یا نسبی سلول‌های گیرنده ممکن است به دنبال‌عفونت‌های ویروسی که به نورون‌های بویایی حمله‌می‌کنند، نظیر ویروس آنفلوانزا پدیدار شود. ضربه‌های وارده‌به سر دومین علت شایع اختلالات عملکردی حسی ـ عصبی است (با بروز ۵-۷ درصدآنوسمی پس از وارد آمدن‌ضربه به سر). مکانیسم آسیب، قطع رشته‌های بویایی درطول صفحه غربالی، به همراه دژنراسیون عصبی رتروگراداست. تومورهای لوب فرونتال می‌توانند آنوسمی وآتروفی عصب اپتیک همان طرف به همراه ادم پاپی سمت‌مقابل را ایجاد کنند که به سندرم فوستر ـ کندی معروف است. داروها و موادی که می‌توانند روی بویایی اثر گذارند شامل داروهای ضد نئوپلاسم (متوتروکسات)، مواد مخدر، سایمتیدین، لوودوپا، کورتیکواستروئیدها، متی‌مازول وآنتی‌بیوتیک‌ها (ماکرولیدها، تتراسایکلین‌ها وآمینوگلیکوزیدها) هستند.
● تشخیص
ارزیابی بالینی اختلال عملکرد بویایی شامل۴ مؤلفه‌اصلی است.
۱) در شرح حال بیمار باید در مورد طبیعت ودرجه ضایعه، طرز شروع، علایم همراه، مصرف هر گونه‌دارو، اعمال جراحی پیشین، وقایع گذشته نظیر عفونت‌های‌ویروسی، ضربه‌های سر یا سابقه تماس با مواد شیمیایی‌پرسش شود.
۲) باید معاینه کامل سر و گردن با تأکید روی‌معاینه اعصاب مغزی و معاینه اندوسکوپی حفره بینی‌انجام شود.
۳) عملکرد بویایی با استفاده از محلول‌های مایع‌رقیق شده مواد بودار که در بطری‌های بدون نام قرار دارند، ارزیابی شود. معمولاافراد متمارض حتی تحریک پایانه‌های عصبی زوج پنجم‌توسط آمونیاک را نیز انکار می‌کنند.
۴) آخرین گام درارزیابی تشخیصی، استفاده از روش‌های تصویربرداری‌مناسب است. سی‌تی‌اسکن با مقاطع آگزیال و کرونال ازسر و سینوس‌ها، جزئیاتی در رابطه با بیماری مخاطی،نقص‌های ساختمانی و وجود سینوزیت یا روندهای‌نئوپلاستیک را در اختیار ما قرار می‌دهد. ام.آر.آی با افزودن‌گادولینیوم، در ارزیابی محتویات داخل جمجمه برتری داردو جهت مشخص کردن بولب و استریای بویایی کمک‌می‌کند.
● درمان
درمان اختلالات بویایی کاملا به تشخیص دقیق علت‌وابسته است. وجود اختلال هدایتی فرصتی مناسب برای‌اصلاح بویایی را نوید می‌دهد. رینیت آلرژیک و رینوسینوزیت حاد با داروهای مناسب‌درمان می‌شوند. مداخله جراحی می‌تواند در موارد انحراف‌تیغه بینی، پولیپوز یا تومورهای بینی مفید باشد.
درمان اختلالات عملکردی حسی ـ عصبی بویایی، نسبت به درمان اختلالات هدایتی بسیار مشکل‌تر است. ممکن است کورتیکواستروئیدها در درمان التهاب حاد ساختمان‌های عصبی که در آنوسمی پس از ضربه یا حمله‌ویروسی ایجاد میشود، مفید باشند. سولفات روی، ویتامین Aو بتاکاروتن، تنها در درمان بیمارانی که دریافت ناکافی دارند، مؤثر است.
دکتر محسن نراقی
منبع : سایت دکتر محسن نراقی
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
اسرائیل ایران اصفهان ایران و اسرائیل انفجار استان اصفهان حمله ایران به اسرائیل گشت ارشاد حجاب ارتش جمهوری اسلامی ایران وعده صادق جنگ ایران و اسرائیل
فراجا طرح نور سیل تهران زلزله هواشناسی قتل فضای مجازی قوه قضاییه سیلاب شهرداری تهران سازمان هواشناسی
بانک مرکزی قیمت خودرو قیمت طلا فرودگاه دولت بازار خودرو خودرو قیمت دلار ایران خودرو حقوق بازنشستگان قیمت سکه تورم
تلویزیون سینمای ایران احسان علیخانی کتاب دفاع مقدس موسیقی تئاتر
اینترنت
رژیم صهیونیستی فلسطین غزه آمریکا جنگ غزه سازمان ملل روسیه امیرعبداللهیان شورای امنیت حماس چین اسراییل
استقلال فوتبال شمس آذر قزوین پرسپولیس باشگاه استقلال لیگ برتر لیگ قهرمانان اروپا صنعت نفت آبادان رئال مادرید بازی بارسلونا لیگ برتر فوتبال ایران
هوش مصنوعی گوگل تلگرام ناسا فناوری سامسونگ ایلان ماسک اپل وزیر ارتباطات عیسی زارع پور
خواب گیاهان دارویی