در جست وجوی درمانی برای اعتیاد به نفت

به نظر می رسد در دنیای جدید برای تامین برق باید به فناوری های جدید توجه کرد و در این راستا است که کشورهای صنعتی انرژی های تجدیدپذیر را با سرعت و شدت به خدمت می گیرند. البته چرخش کشورهای صنعتی و بزرگ به سوی سوخت های زیستی و انرژی های نو باعث ایجاد نگرانی هایی در بین کشورهای عضو اوپک نیز شده است.
□□□
در سال ۲۰۰۶ انرژی باد رکوردی از خود به جای گذارد. تقاضای جهانی برای انرژی باد تا ۳۲ درصد رشد داشت. البته این رقم در سال ۲۰۰۵ نیز حدود ۴۰ درصد بود. ارزش توربین های بادی فروش رفته در این سال بالغ بر ۱۸ میلیارد یورو بوده است.
در اروپا برای هفتمین سال پیاپی، انرژی باد از لحاظ ظرفیت های جدید بعد از انرژی گاز قرار داشته است، یعنی در سال ۲۰۰۶، ظرفیت های جدید توربین های بادی حدود ۷۵۸۸ مگاوات بوده است. این رقم برای انرژی گاز حدود ۸۵۰۰ مگاوات برآورد شد که این رقم ها بیانگر اولویت بندی اروپا برای تولید برق است. طبق آمار ارائه شده توسط اداره اطلاعات انرژی امریکا، در این کشور نیز طی سال ۲۰۰۵ ظرفیت توربین های بادی نصب شده جدید بعد از سیستم های گازی در مقام دوم قرار داشته است و برای سال ۲۰۰۶ نیز چنین روندی را پیش بینی کرده بودند. بین سال های ۲۰۰۵-۲۰۰۱ حدود ۳۰ درصد از کل ظرفیت های جدید نصب شده در کشورهای عضو اتحادیه اروپا متعلق به انرژی باد و حدود ۵۳ درصد از کل ظرفیت های جدید برق در این کشورها متعلق به گاز بوده است.
این خبر خوشی است که بیش از ۸۰ درصد از کل ظرفیت های جدید برق در اختیار گاز و باد بوده است. این دو تکنولوژی از لحاظ فنی و زیست محیطی یکدیگر را کامل می کنند. گاز یک منبع پاک نسبت به دیگر منابع انرژی است. بر این اساس توسعه انرژی باد و گاز در اروپا طی هفت سال گذشته به عنوان یک عملکرد مثبت ارزیابی شده است.
نیاز اروپا به گاز بسیار واضح و مبرهن است و در آینده نزدیک این اتحادیه به افزایش شدید واردات این محصول ادامه خواهد داد. در میان مدت نیز گاز بایستی جایگزین زغال سنگ شود، چون دستیابی به معیارهای پیمان کیوتو و نیز تغییر آب و هوا این الزام را می طلبد. بنابراین گاز نقش اساسی در آینده اروپا خواهد داشت ولی در بلندمدت این اتحادیه بایستی به سوی جایگزینی صد درصدی نیازهای خود با انرژی های نو حرکت کند. اکثر کشورهای واردکننده حامل های انرژی بایستی بین کاهش وابستگی به این حامل ها با هدف کاستن از تنش های ناشی از افزایش قیمت سوخت در کشورهای خود از یک سو و کاهش تولید گازهای گلخانه یی و آلاینده های ناشی از تولید برق از سوی دیگر، موازنه ایجاد کنند. شاید جهان فقط ۱۰ سال تا تخریب کامل ناشی از تغییر آب و هوا فاصله داشته باشد.
همانطور که ذکر شد ارزش بازار جهانی توربین های بادی در سال ۲۰۰۶ حدود ۱۸میلیارد یورو بوده است. کمیسیون اروپا محاسبه کرده است که با هر افزایش ۲۰ دلاری در قیمت نفت، هزینه سالانه واردات گاز اتحادیه اروپا نیز حدود ۱۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت، چون رابطه یی مستقیم بین قیمت نفت و گاز وجود دارد. ارزش توربین های بادی نصب شده در اروپا طی سال ۲۰۰۷ حدود ۹ میلیارد یورو ارزیابی شده است.
سه برابر شدن قیمت نفت از ۲۰ به ۶۰ دلار طی سال های گذشته باعث افزایش حدود ۳۰ میلیارد یورویی هزینه واردات گاز در اتحادیه اروپا شده است که این به معنی انتقال ثروت از اروپا به کشورهای صادرکننده گاز است.
البته بایستی به کاهش ارزش دلار در مقابل یورو طی این مدت نیز توجه داشت. امروزه اروپا قادر است ۵۰ درصد از تقاضای گاز خود را در درون این اتحادیه تامین کند، ولی به نظر می رسد تا ۲۰ سال آینده این عدد نصف شود و این به معنی انتقال بیشتر ثروت از این اتحادیه به سمت کشورهای صادرکننده است و برای توقف این موضوع بایستی قیمت نفت و در نتیجه آن، قیمت گاز کاهش یابد که این موضوع به شدت نامحتمل به نظر می رسد.
اروپا یک مورد مجزا نیست، چون در آینده بسیاری از کشورهای صادرکننده دیگر قادر به صدور نفت و گاز نخواهند بود و منابع باقیمانده انرژی نیز طرفداران بسیار پیدا خواهد کرد و با افزایش تقاضا و افزایش قیمت، انتقال ثروت نیز بیشتر خواهد شد. واردکنندگان نفت و گاز نقش کمی در بازی تعیین قیمت خواهند داشت و موسسه های اوپک نفتی و اوپک گازی (در صورت تشکیل) قیمت ها را تعیین خواهند کرد.
مناطقی از قبیل اروپا، امریکای شمالی، ژاپن، هند، چین و تعداد زیادی از کشورهای واردکننده فقط در میان مدت می توانند چنین انتقال ثروتی را تحمل کنند و وضعیت اقتصادی و زیست محیطی آنها به سمتی خواهد رفت که راهی جز گرایش به سوی سوخت های تجدیدپذیر نخواهند داشت.
در اتحادیه اروپا طی شش سال گذشته انرژی باد بیش از ۳۰ درصد ظرفیت مورد نیاز تامین برق را برعهده گرفته است و اگر تصمیم گیرندگان به آن چراغ سبز نشان دهند، قادر است در آینده سهم بیشتری را نیز به خود اختصاص دهد. البته در دیگر نقاط جهان نیز می توان چنین طرح هایی را اجرا کرد. برای کشورهای واردکننده انرژی بهتر آن است که ثروت خود را به جای انتقال به کشورهای صادرکننده، در کشور خود صرف کرده و توربین های بادی بسازند. به علاوه، کاستن از تقاضا نیز باعث تثبیت قیمت نفت و گاز شده و از فشارهای تورمی این محصولات بر اقتصاد کشورهای صنعتی می کاهد.
باید توجه داشت که ساختار کنونی تامین انرژی نمی تواند پایدار باقی بماند. این هزینه های اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی برای بشریت غیرقابل تحمل خواهد بود. طی دو دهه آینده هزینه تولید برق به ارقام سرسام آوری بالغ خواهد شد، چون نیروگاه های کنونی مستهلک خواهد شد و واحدهای جدید نیز بایستی علاوه بر تامین ظرفیت های قبلی، پاسخگوی نیازهای جدید باشند. کشورهای صنعتی بایستی به این موضوع به عنوان یک فرصت برای تغییر ساختار تامین انرژی خود نگریسته و سهم بیشتری را به منابع بومی از انرژی های تجدیدپذیر اختصاص دهند تا بتوانند اقتصاد خود را بر پایه قیمت های قابل پیش بینی برای برق پایه ریزی کنند.
رئیس جمهور امریکا از وابستگی به نفت با عنوان «اعتیاد» یاد می کند. البته کشورهای دیگر نیز به سهم خود به این موضوع مبتلا هستند. باید به یاد داشت که هیچ یک از این کشورها قادر نخواهند بود به صادرکننده منابع انرژی تبدیل شوند، ولی می توانند با تغییر استراتژی های کنونی خود، در مبارزه برای منابع باقیمانده به یک برنده تبدیل شوند.
به نظر می رسد که با استراتژی های اثبات شده برای پیروزی در قرن بیستم (مثل تولید سوخت بیشتر یا اعمال کنترل بر منابع انرژی) نتوان در قرن جدید پیروز شد. در این بازی جدید کشورهایی برنده خواهند بود که از هم اکنون به فکر محافظت از اقتصادهای خود و نیز بحث تغییر آب و هوا باشند و بتوانند علاوه بر به خدمت گرفتن انرژی های تجدیدپذیر، فناوری های مربوطه را نیز صادر کنند.

ترجمه؛ عبدالله مصطفایی
RenewableEnergyWorld, Mar.۲۰۰۷

منبع : روزنامه اعتماد