آموزش ؛ اتفاقی برای درک جدید مفاهیم

آیا سیر آموزش و آموزش رسانه و روزنامه نگاری در ایران از بایدها و نبایدهای لازم برخوردار هست؟ بایدها و نبایدهای آموزش رسانه چیست؟
آیا دانشکده ها و مراکز آموزش رسانه و روزنامه نگاری از شرایط مطلوبی برای آموزش موثر رسانه برخوردار هستند؟ پرسشهایی که مطرح شد، قرار نیست در این مکتوب پاسخ داده شوند. بلکه درآمد و مقدمه ای هستند برای هم اندیشی درباره آموزش رسانه و روزنامه نگاری در ایران.
از سال ۱۳۴۳ تا امروز که فعالیت دانشگاهی در زمینه روزنامه نگاری در ایران آغاز شد، تاریخی قابل اعتنا از آموزش ، روزنامه نگاری و متون آموزشی گردهم آمده است.
با تکیه بر این تاریخ اگر به پرسشهایی که مطرح شد نگاه کنیم ، باید بتوانیم نقاط مثبت فراوانی را بیابیم.
اما همواره از فاصله دانشگاه و بازار کار و فعالیت حرفه ای در این حوزه حرف زده می شود.گله های بسیاری در ذهن و زبان دانشجویان در مقاطع مختلف وجود دارد و اساتید نیز نقدهایی جدی را در نظام آموزشی رسانه در ایران مطرح می کنند. این در حالی است که روند رو به گسترش تاسیس و توسعه رشته های رسانه و روزنامه نگاری به لحاظ کمی و حتی کیفی نشان می دهد که «ارتباطات» به رشته ای مهم و موثر تبدیل شده است.
در حال حاضر، علاوه بر دانشگاه های علامه طباطبایی و تهران در دانشگاه آزاد، دانشگاه امام صادق (ع) ، دانشگاه سوره ، دانشکده خبر و صداوسیما نیز دانشجویان ارتباطات در مقاطع مختلف مشغول تحصیل هستند. جالب تر این که در دانشگاه های علامه طباطبایی ، تهران و امام صادق (ع) به نوعی یکی از گرایش ها به عنوان تاکید مطالعات علمی مورد توجه است و هر یک با رویکردهای تخصصی و متفاوتی به مقوله رسانه و ارتباطات می پردازند.در چند سال اخیر، با همین نگاه چند موسسه و مراکز مطالعاتی نیز در حاشیه فضاهای آموزشی فوق وابسته یا مستقل تاسیس شده اند. آنها نیز به صورت تخصصی تر دوره ها یا سمینارهای آموزشی برگزار می کنند. دوره ها و سمینارهایی که شاید در روند آموزش رسمی ارتباطات جای آنها خالی باشد.به زعم نگارنده ، دلیل استقبال از بعضی سمینارها و دوره های آموزشی که ظاهرا در حاشیه آموزش رسمی و دانشگاهی ارتباطات در ایران انجام می شود، این است که نیازهای امروزی آموزش در این حوزه کمی نادیده گرفته می شود. بسیاری از دانشجویان به دنبال یافتن روشها ، تجربه ها و فهم ظرایف ترجیح می دهند در حاشیه آموزش رسمی به این دوره ها روی آورند.متاسفانه استفاده نکردن از شیوه های تعاملی و دوسویه در فرآیند آموزش ارتباطات ، از دیگر مسائل قابل ذکر در این حوزه است.
زمان ارائه مفاهیم آموزشی بسته بندی شده و یک سویه به دانشجو ، بویژه در رشته هایی اینچنین به سر آمده است.
به طور قطع ، نمی توان با روندی یک سویه و عدم تحریک تفکر، خلاقیت و ذهنیت تحلیلی ، دانشجویانی موثر و کارآمد تربیت کرد. آموزش ، اتفاقی برای تغییر و درک عمیق مسائل و مفاهیم جدید است و این جز با تعامل و عهده داری بخشی از مسوولیت کلاس و مفاهیم از سوی دانشجویان حاصل نخواهد شد.آیا آنچه آموزش داده می شود و شیوه ارائه آموزش از ظرایف و دقتهای لازم که مناسب رسانه و دانشجوی آن است ، برخوردار است؟ آنچه در حال حاضر وجود دارد، کاملا وابسته به ویژگی های فردی اساتید و رویکرد خاص آنهاست که در قالب یک نظام آموزشی الزاما قابل بررسی و توسعه نیست.
با ظهور جامعه اطلاعاتی و تازه شدن بحث ارتباطات و توسعه توجه به آموزش ، بویژه در این حوزه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
به طور قطع ، نمی توان با روشهای سنتی در شرایط جدید قدم زد و موفق بود. به عبارت دیگر، ظرفیت ها و شیوه های سنتی آموزش نمی تواند پاسخگوی نیازهای امروزی آموزش در ارتباطات باشد. براساس نتایج تحقیقی ای که در سال ۱۳۶۸ از سوی دکتر محسنیان راد انجام شده است ، تنها ۶ درصد روزنامه نگاران ایران دارای تحصیلات مرتبط (روابط عمومی یا روزنامه نگاری) هستند و ۹۴درصد دانش آموخته رشته های دیگرند. بنابر همین تحقیق ، ۹۰ درصد فارغ التحصیلان دوره اول ارتباطات در حرفه ای کاملا نامرتبط با علم ارتباطات مشغول فعالیت هستند. باید به این نکته ظریف و بسیار مهم نیز توجه داشت که رسانه ، ارتباطات و رشته های مرتبط با آنها باید با توجه به مسائل خاص ایران به لحاظ فرهنگی تاریخی آموزش داده و برنامه ریزی شود. اگر بخواهیم تخصصی تر نگاه کنیم ، رشته هایی غیر از ارتباطات که این درس به عنوان واحد درسی گنجانیده شده است ، باید متناسب با رشته هایشان باشد. برای نمونه درس اصول و مبانی ارتباطات برای رشته های تئاتر یا سینما باید تفاوت های قابل ملاحظه ای با همین درس در رشته ارتباطات داشته باشد.
نیازها و استفاده ها کاملا متفاوت است و هریک باید با توجه به برنامه ریزی خاص از مفاهیم ارتباطات بهره مند شود. در این باره حرف بسیار است و حتما اساتید و دانشجویان هریک به تناسب تجربه و درکی که دارند، می توانند برای بررسی مسائل آموزشی ارتباطات در ایران راه گشا باشند. صفحه رسانه های روزنامه جام جم ضمن انجام گفتگوهای مختلف در آینده ، از اساتید و دانشجویان رشته های ارتباطات دعوت می کند تا با مطالب و نکته هایشان به درک عمیق تر این مسائل و یافتن راهی موثر و روشن در این زمینه کمک کنند. در این زمینه تقاضا می کنیم اساتید این رشته با ارسال تجربه های خاص آموزشی ای که داشته اند، در ارائه الگوهای خاص و موفق ما را یاری کنند.

سعید غفاری

منبع : روزنامه جام‌جم