گوش دردهای دوران کودکی

بعد از سرماخوردگی عفونت گوش میانی شایع ترین بیماری کودکان می باشد. از هر ۴ کودک سه نفر تا سن سه سالگی یکبار دچار گوش درد می شوند. گوش از سه قسمت تشکیل شده است:
۱) گوش خارجی،
۲) گوش میانی
۳) گوش داخلی.
هر سه قسمت گوش می تواند دچار التهاب و عفونت شود اما وقتی پزشکان در مورد گوش درد صحبت می کنند بیشتر منظور عفونت حاد گوش میانی می باشد.
● چگونه عفونت گوش میانی اتفاق می افتد؟
علائم با ورود ویروس یا باکتری با داخل حفره گوش میانی شروع می شوند و بیشتر بیماری هایی مثل سرماخوردگی اتفاق می افتد و علائم بیماری معمولا همراه با علائم عفونت تنفسی فوقانی مثل سرفه، گرفتگی بینی و آبریزش از بینی می باشد. اگرچه گوش درد به دنبال عفونت های ویروسی واگیردار و سرماخوردگی ایجاد می شود اما گوش درد مسری نمی باشد.
پس از ورود عامل بیماری زا به حفره گوش میانی، عفونت در گوش ایجاد می شود در بچه هایی که قادر به صحبت نمی باشند و نمی توانند درد را بیان نمایند علائم به صورت بیقراری و یا کشیدن گوش یا ناراحتی در هنگام مکیدن یا جویدن غذا یا درد هنگام خوابیدن بروز می کند. لذا کودکان شاید کمتر از حد معمول غذا بخورند یا در خوابیدن مشکل داشته باشند. این علائم معمولا با تب همراه می باشد.
در اثر عفونت در گوش میانی و به علت التهاب، مایع و چرک تجمع پیدا می کند. اگر این مایع زیاد باشد می تواند پرده را سوراخ کند و از طریق مجرای گوش خارجی به طرف بیرون راه یابد در این حالت معمولا شدت درد گوش کاهش می یابد و والدین متوجه خروج مایع از گوش کودک می شوند. اگر مایع تجمع یابد و به بیرون راه پیدا نکند، جمع شدن مایع سبب می شود که عبور صدا به گوش داخلی بلوکه شود و بچه ها به صورت موقت دچار کاهش شنوایی می شوند. در این زمان معمولا کودک به صداهای آهسته پاسخ نمی دهد، صدای رادیو یا تلویزیون را بلند می کند، بلندتر از قبل صحبت می کند و اگر در سنین مدرسه باشد به نظر می رسد در مدرسه توجه کافی به درس ندارد. سایر علائم می تواند شامل تب، تهوع، استفراغ و سرگیجه باشد.
● عواملی که باعث گوش درد می شود
عوامل مختلفی در ایجاد گوش درد در سنین کودکی مؤثر می باشد، به طور کلی سطح ایمنی کودکان در مقابل ویروس ها و میکروب ها کمتر از بزرگسالان می باشد. تغذیه با شیشه شیر و همچنین قرار گرفتن در معرض دود سیگار می تواند عوامل زمینه ساز بروز عفونت گوش باشد. به طور کلی پسرها بیش از دخترها دچار گوش درد می شوند. مشخص شده استعداد به گوش درد در بعضی خانواده ها بیشتر است و نیز کودکانی که در مهدکودک ها نگهداری می شوند بیشتر دچار بیماری می شوند. از طرفی به علت افزایش موارد عفونت های ویروسی در فصل زمستان، احتمال بروز بیماری در فصول سرد سال بیشتر از سایر فصول می باشد.
طول دوره علامتدار بیماری معمولا کوتاه می باشد و بعد از ۳-۲ روز از شدت تب و بی قراری کودک کاسته می شود اما بیماری می تواند سیر دیگری را طی کند به طوری که علائم تشدید یابد و عفونت از حفره گوش میانی پیشرفت پیدا کرده و به سایر ساختمان های مجاور در استخوان جمجمه دست اندازی کند. بنابراین کودکانی که علائم عفونت گوش را دارند (بخصوص اگر با تب همراه باشد) حتماً لازم است توسط پزشک ویزیت شوند.
● درمان بیماری
پزشکان برای اینکه گوش درد را درمان کنند فاکتورهای متعددی را در نظر می گیرند مانند: نوع و شدت عفونت گوش، تعداد دفعاتی که تاکنون کودک دچار گوش درد شده است، سن کودک، آیا عفونت گوش روی شنوایی کودک تأثیر گذاشته است؟
لازم به ذکر است که همه موارد گوش درد نیاز به درمان آنتی بیوتیکی ندارد مثل عفونت گوش میانی به علت ویروس ها و برعکس گاهی کودکانی که مکرراً دچار عفونت می شوند با تجویز پزشک ممکن است برای دوره محدود زمانی مثل فصل زمستان به صورت پیشگیری کننده، روزانه آنتی بیوتیک دریافت کنند.
در هر صورت اگر آنتی بیوتیک برای کودک تجویز شود حدوداً ۱۰ روز باید آن را مصرف کند. چند روز پس از شروع درمان آنتی بیوتیکی علائم بهبود پیدا می کند اما این به آن معنی نیست که عفونت کاملا برطرف شده است و باید مصرف آنتی بیوتیک تجویز شده برای کل دوره درمانی ادامه یابد، در غیر این صورت علائم مجدداً برگشت می یابد.
● پیگیری بعد از درمان
حتی بعد از درمان مناسب آنتی بیوتیکی مختصری مایع در گوش میانی باقی می ماند که باید پزشک مجدداً بیمار را ویزیت کند و از بهبودی کامل اطمینان حاصل کند زیرا تجمع مایع می تواند علائم واضحی نداشته باشد و گاهی در بچه ها فقط به صورت احساس پری گوش یا صدای pop می باشد که می تواند باعث کاهش شنوایی کودک شود. اگر مایع تا ۳ ماه بعد از درمان عفونت پایدار باقی بماند پزشک متخصص گوش و حلق و بینی باگذاشتن لوله ظریف و کوچکی در پرده گوش می تواند مایع را خارج نماید.
چه کار کنیم که گوش درد نگیریم
اگرچه بعضی فاکتورهای مؤثر در ایجاد بیماری مثل استعداد خانوادگی قابل پیشگیری نمی باشند اما رعایت موارد زیر می تواند از بروز بیماری پیشگیری کند:
تغذیه با شیر مادر: ثابت شده تغذیه با شیر، در بیش از ۶ماه در پیشگیری از ابتلا به گوش درد نقش مؤثری دارد. اگر به هر دلیلی کودک با شیشه تغذیه می شود بهتر است زیر سر وی بلند باشد و اجازه ندهید در حالت خوابیده کودک با شیشه تغذیه شود.
▪ اجتناب از دود سیگار:
کودکانی که والدین آن ها سیگار می کشند و در معرض دود سیگار هستند بیشتر دچار عفونت می شوند لذا اجتناب از دود سیگار می تواند به پیشگیری از بیماری کمک کند.
▪ مهدکودک:
بچه هایی که در مهدکودک ها یا محل هایی که تجمع زیاد است نگهداری می شوند به دلیل اینکه مکرراً با عفونت های ویروس مواجه می شوند بیشتر دچار گوش درد می شوند.
▪ شستشوی دست:
یکی از راه های مهم برای جلوگیری از انتقال ویروس و ایجاد سرماخوردگی است و به همین جهت ابتلا به عارضه گوش درد را نیز کاهش می دهد.
سایر مواردی که می تواند با گوش درد همراه باشد ولی علت عفونت گوش میانی نیست عبارتند از:
۱) دندان درد،
۲) وجود جسم خارجی در مجرای گوش،
۳) انسداد مجرای گوش خارجی توسط ترشحات گوش (واکس)

دکتر شهناز آرمین

منبع : روزنامه کیهان