رفتار تغذیه ای با کودک

در بسیاری از جوامع، تغذیه مترادف با مراقبت است. بی شک برای رشد و تکامل طبیعی شیرخوران و کودکان خردسال نه تنها باید نیازهای اساسی جسمی ( تغذیه، بهداشت، پوشاک، سرپناه، ایمنی) را تامین کرد بلکه نیازهای روانی، اجتماعی (عاطفی) آن ها نیز باید برآورده شوند. وجود مادر یا فردی که بتواند ارتباط حاکی از محبت و اعتماد با کودک برقرار کند، امری اساسی در تغذیه مناسب کودک و رشد و تکامل اوست.
● تکامل کودک و ارتباط آن با تغذیه
به دلیل این که غذا یکی از مهم ترین عوامل موثر و تقویت کننده های رفتاری است، لذا باید دادن غذا با ملاحظات خاصی انجام گیرد. باید کودکان از نظر جسمی، عاطفی و روانی آماده ی خوردن غذا باشند و این مسئله بستگی به توانایی کودک دارد:
نوزاد ۱۰ روز اول بعد از تولد دارای عکس العمل جست جو (Rooting Reflex ) و مکیدن (Sucking Reflex ) است و از قرار دادن دست یا انگشت شست در دهان لذت می برد.
▪ بین ۲ هفته الی ۲ ماه:
شرایط تغذیه را تشخیص داده و به هنگام قرار گرفتن در وضعیت مناسب شروع به مکیدن می کند.
▪ بین ۴-۳ ماهگی:
در صورت قرار گرفتن ماده ای جامد در دهان، آن را با زبان بیرون می اندازد یعنی در واقع وجود عکس العمل بیرون اندازی زبان به این امر کمک کرده و کودک، ماده جامد را در این سن نمی پذیرد. الگوی جویدن با شروع عکس العمل گرفتن(Palmar grasp ) سبب می شود که اشیا را به طرف دهان آورده و آن ها را گاز بگیرد.
▪ بین ۶ تا ۹ ماهگی:
هنگام مکیدن، فک کمتر حرکت می کند. شیشه یا پستان را در هنگام خوردن شیر با دست می گیرد و گرفتن وسایل با نوک انگشتان و خوردن از فنجان را شروع می کند.
▪ بین ۹ تا ۱۲ ماهگی:
می تواند مواد غذایی را گاز بگیرد و حرکت چرخشی جویدن قابل مشاهده است. در این سن قاشق را نیز می گیرد.
▪ بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی:
برای استفاده از فنجان و قاشق تلاش زیادی می کند.
▪ بین ۹ تا۱۸ ماهگی:
مرحله شروع استقلال است که می تواند مادر را خوشحال یا ناراحت کند. باید انتظار داشت که کودک قبل ازاین که چیزی را در دهان بگذارد اول آن را لمس کند.
▪ بین ۱۵ تا ۲۴ ماهگی:
در به دست گرفتن فنجان و با قاشق غذاخوردن مهارت بیشتری پیدا می کند، تمایلات غذایی را ابراز می کند و گاز گرفتن غذا را با دندان تجربه می کند.
اگر مادر در زمان تغذیه کودک سعی کند موارد زیر را عایت کند ، می تواند در تغذیه ی کودک خود موفق باشد.
- نیازهای غذایی کودک را تامین کند.
- احساس استقلال کودک را در خوردن غذا بر آورده سازد، یعنی کودک را در امر تهیه غذا حتی به میزان کم، شریک کند.
- عکس العمل مناسب و یکنواختی را در مقابل رفتارهای کودک ابراز کند.
- ذائقه او را به انواع مواد غذایی عادت دهد.
- محیطی سرشار از محبت و صمیمت و به دور از جنجال در زمان غذا خوردن فراهم کند.
- سفره غذا را در شرایط مناسبی که خاطره دلپذیری ایجاد کند، بچیند.
برای این که به چگونگی رفتار کودک، عکس العمل مادر و رفتارهای بعدی کودک پی ببریم، یک مثال می زنیم: کودک و مادر به مغازه ای وارد می شوند و کودک درخواست شکلات می کند. ولی مادر برای کودک توضیح می دهد واز خریدن امتناع می کند. او گریه می کند وجیغ می کشد، بنابراین مادر مجبور می شود شکلات را بخرد.
در این مثال عملی که از مادر، بعد از رفتار کودک سر می زند، تعیین کننده رفتارهای آتی کودک است. مادر با خرید شکلات، رفتار کودک را برای استفاده از گریه برای به دست آوردن چیزی تقویت می کند واحتمال این که این رفتار در دفعات بعد تکرار شود زیاد است.
دراین ارتباط دو جانبه اگر مادر نسبت به گریه کودک بی توجهی می کرد یا توجه او را به موضوع دیگری جلب می کرد، احتمال قطع گریه وجود داشت و پیامد نامطلوب فوق حاصل نمی شد. منطقی و معقول بودن رفتار والدین در مقابل درخواست های کودک باعث ایجاد رفتارهای یکنواخت می گردد و کودک دچار سردرگمی نمی شود. گاهی اوقات، والدین با توجه به شرایط روحی و روانی خود، هر بار در مقابل در خواست یکسان کودک، رفتاری را نشان می دهند که با رفتار قبلی متفاوت است. این رفتارهای مغایر، کودک را دچار سردرگمی می کند و ممکن است شیوه غذاخوردن او را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
● رفتارهای کودک در غذا خوردن
کودکان در حین صرف غذا می توانند رفتارهای زیر را داشته باشند:
لج کردن، غذانخوردن، شکایت کردن، گریه کردن، زدن به درو دیوار، همکاری نکردن، راه رفتن بی هدف، اذیت کردن، داد زدن، لب و لوچه آویزان کردن، ناله کردن، پاسخ سربالا دادن، پرت کردن قاشق و چنگال غذاخوری، تف کردن، آروغ زدن و رد کردن غذا.
برعکس موارد بالا خوردن غذا با دست، خوردن غذا با قاشق، آرام نشستن در کنار سفره، پذیرفتن بسیاری از انواع غذاها و دادن پاسخ به در خواست های مادر از انواع رفتارهای مناسب هستند.
● رفتارهای مادر
حکم کردن، درخواست کردن، پرسش، کمک کردن، قرار دادن کودک در وضعیت مناسب، دادن قاشق به دست کودک و خواهش کردن نیز مثال هایی از رفتارهای مادر هنگام غذا دادن به کودک است.

منبع : سایت سیمرغ