رسانه های ژاپنی; قانونمند بدون قانون رسانه یی

ژاپن در دنیا به نظام مدیریت مشهور شده بگونه یی که رهبران بسیاری از ممالک در تلاشند تا از ان به عنوان الگویی برای توسعه بهره بگیرند. مدیریت ژاپنی نه فقط در عرصه اقتصاد سایه افکنده است بلکه ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور افتاب تابان را نیز در بر گرفته است.جامعه ژاپن نخبه پرور نیست اما برآیند کار که حاصل برنامه ریزی گروهی است برای کسانی که بدون در نظر گرفتن فرایند به نتیجه می نگرند، جالب است و مطبوعات هم از این مقوله اند.ژاپنی ها در زمره روزنامه خوان ترین مردم جهانند و بندرت یک گروه ۵نفره را می توان دید که دست کم دو نفر از انان سرگرم مطالعه نباشند. آمارهای رسمی بیانگر ان است که ژاپنی ها روزانه به طور میانگین ۴۰دقیقه روزنامه می خوانند و این بصورت یک عادت در امده است.طبق گزارشی که انجمن دبیران و ناشران روزنامه های ژاپن پیشتر منتشر کرد۱۲۲ روزنامه در ژاپن منتشر می شود که ۵ مورد ان سراسری است و بقیه بصورت منطقه یی یا استانی چاپ می شود.
چاپ افزون بر ۷۲ میلیون نسخه در روز رقمی است که ژاپن را از نظرشمارگان روزنامه در صدر کشورهای جهان قرار داده است بگونه یی که به ازای هر یکهزار نفر ۵۸۰ نسخه روزنامه وجود دارد.یومیوری شیمبون با شمارگان بیش از ۱۴/۵ میلیون نسخه سالها است که پیشتاز روزنامه های پر مشتری دنیا است و " آساهی شیمبون "نیز با ۱۲ میلیون تیراژ در جایگاه دوم قرار دارد.نخستین روزنامه ژاپنی فقط ۱۴۵سال پیش شروع به چاپ کرده است اما درهمین مدت، تنوع و شمار روزنامه ها بصورت شتابان رشد کرده است.روزنامه های ژاپنی دوران پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته اند بگونه یی که حاکمیت امپراتوری پس از انکه در سال ۱۹۳۶ منطقه منچوری در شرق چین را به تصرف دراورد به بهانه وضعیت نظامی در کشور اقدام به تشکیل هیاتی برای کنترل مطبوعات کرد.
دوران رشد و شکوفایی شتابان روزنامه ها در ژاپن همگام با سایر بخشهای این کشور به دوران پس از پایان جنک جهانی دوم بر می گردد که اندیشه های نظامی گرایانه مبتنی بر کشور گشایی شکست خورد. قانون اساسی ژاپن که پس از جنک نوشته شده است، ازادی اندیشه و گفتاررا مورد تایید قرار داده و این تضمین کننده حرکت مطبوعات است.روزنامه ها در ژاپن ۶۶ هزار خبرنگار و کارمند دارند که خبرنگاران در قالب ۴۰۰ تا ۵۰۰ کلوپ خبرنگار در سراسر کشور سازماندهی شده اند.روزنامه های ژاپنی از نفوذ بالایی در کشور برخوردار هستند بگونه یی که برخی اوقات ژاپن را کشوری می دانند که روزنامه ها در ان آقایی می کنند
● شبکه قدرت رسانه یی
پنج روزنامه سراسری ژاپن هر کدام با یک شبکه تلویزونی به هم پیوسته هستند که " یومیوری " با تلویزیون " نیپون "، سانکی با " فوجی " ماینیچی با " تی بی اس "، اساهی با شبکه تلویزیون "آساهی" و " نیهون کیزای " با توکیو از ان جمله اند که این سبب قدرت فوق العاده انان شده است.
● حیطه ازادی
ساختار حکومتی ژاپن از ان رو که بر سه پایه سیاستمداران، دیوان سالاران و صاحبان صنایع استوار است و سیاستمداران نیز در لایه رویین حکومت قرار دارند بنابر این بدون ملاحظه خط مشی و حتی رفتار و کردار انان مورد نقادی قرار می گیرد.روزنامه ها بخاطر نوشتن مطالب مورد مواخذه قرار نمی گیرند مگراینکه فردی مدعی شود که بخاطر چاپ یک مطلب به حیثیت اجتماعی اش لطمه وارد شده که ان موضوع در دادگاه عمومی مورد بررسی قرار می گیرد. سنگین ترین حکمی که برای اینگونه اتهامات صادر شده است پرداخت جریمه تا ۳۰۰ هزار ین(۲۶۰۰ دلار) بوده است.
● نحوه تعامل دولت با درخواست کنندگان اطلاعات
مجلس نمایندگان ژاپن ۷سال پیش " آزادی اطلاعات " را به صورت قانون دراورد که براساس ان هر فردی حق کسب اطلاعات را در زمینه تصمیم های سازمانهای دولتی دارد. این قانون به مردم ژاپن یا سایر ملیتها حق می دهد در صورت خودداری یک مقام دولتی ژاپن از دادن اطلاعات، از او به مقامهای قضایی شکایت کنند." گردش ازادانه اطلاعات "پیش از ان در برخی از استانهای ۴۷ گانه ژاپن اجرا می شد اما این برای نخستین بار است که دولت مرکزی نیز مجبور به اجرای ان شد.
● مواضع رسمی
یک دبیر با مسئولیت سخنگویی در هیات وزیران ژاپن وجود دارد که مقامش پس از نخست وزیر می باشد. وی که از میان سیاستمداران کهنه کار و نزدیکترین همفکران نخست وزیر برگزیده می شود روزانه تاپنج بار هم با خبرنگاران گفت وگو می کند.رسانه های ژاپنی هر کدام خبرنگارانی را برای پوشش اخبارحوزه های مجلس دادگستری، وزارتخانه ها، پلیس و سایرکانونهای خبری گمارده اند اما حوزه نخست وزیری از اهمیت ویژه یی برای انان برخوردار است.نخست وزیر که بالاترین مقام اجرایی ژاپن است هر روز کاری خود را با احوالپرسی از خبرنگارانی که در اقامتگاه رسمی نخست وزیر مستقرند شروع و با خداحافظی از انان به پایان می برد. برنامه کاری نخست وزیر ژاپن شامل دیدارها، نشست ها و سفرها همه روزه در اختیار خبرنگاران قرار می گیرد وهرگونه تغییر نیز بلافاصله به اطلاع انان می رسد. واژه ژاپنی" سوری بان " به معنای " نگهبان نخست وزیر" که به خبرنگاران مستقر در نخست وزیری اطلاق می شود اندک اندک در حال فراگیر شدن است.گسترش این اندیشه به اعتقاد بسیاری ازدست اندرکاران رسانه ها،آغازی برای فرو ریختن دیوار خبرهای رسمی و تشریفاتی با واقعیت های درونی سیاستمداران است.این شیوه البته موجب می شود تا فضای حاکم بگونه یی باشد که گرچه در شیوه و تاکتیک اطلاع رسانی تفاوت هایی وجود دارد اما همگان از یک راهبرد پیروی کنند.
● تلاش حزب حاکم برای کنترل رسانه ها
حزب حاکم لیبرال دمکرات پس از انکه سال ۷۸ در انتخابات مجلس مشاوران شکست خورد، رسانه ها را عامل ان قلمداد کرد و برای مقابله با ان طرح ایجاد "اتاق نظارت بر رسانه ها" را پیشنهاد کرد که این طرح با فشار رسانه ها مسکوت ماند." کاتسوجی ابی ساوا" رئیس وقت شبکه رادیو و تلویزیون دولتی ژاپن نخستین کسی بود که بصورت رسمی از طرح کنترل رسانه ها ابراز نگرانی کرد. حزب لیبرال دمکرات که طی نیم قرن گذشته به جز یک مدت محدود کمتر از یک سال همواره شیرازه قدرت را در دست داشته است برخی از برنامه های تلویزیونی را علت شکستش در انتخابات مجلس مشاوران دانسته است.
● پوشش خبری
سرعت در رسانه های ژاپنی برای پوشش رویدادها بسیار زیاد است بگونه یی که اغلب خبرهای درجه یک و دو در شبکه های تلویزیونی بصورت مستقیم پوشش داده می شود و روزنامه ها نیز از مکان وقوع رویداد اقدام به ارسال گزارشها با استفاده از رایانه می کنند.رویدادهای خبری که تا ۱۲ ظهر اتفاق افتد در شماره های عصر روزنامه به چاپ می رسد و برخورداری رسانه ها از هلیکوپتر سبب شده تا رویدادها در دورترین مناطق نیز با سرعت زیاد پوشش داده شود.
● محدودیتهای نانوشته
خاندان امپراتوری در زمره موضوعهایی است که رسانه های ژاپنی کمتر به ان می پردازند. امپراتور در ژاپن فاقد قدرت اجرایی است اماسمبل وحدت و نماد ملی کشور می باشد. انتقاد از خاندان امپراتور به ظاهر منع قانونی ندارد اما وجود گروههای راستگرای تندرو " اویوکو" که اقدام به تهدید و دربرخی ازاوقات خبرنگاران را مضروب کرده اند موجب بروز خودسانسوری تقریبا مشهودی در این زمینه شده است.این گروهها حدود ۱۰سال پیش وارد ساختمان روزنامه " آساهی شیمبون " شدند و مدت ۶ ساعت دو تن از مقامهای این روزنامه را به گروگان گرفتند. یکی از خبرنگاران روزنامه " آساهی " که از دیر باز با فعالیتهای " راستگرایان تندرو " مخالف بود درسال ۱۹۸۷ هدف گلوله یک فرد نقابدار قرار گرفت.
● خبرنگاران خارجی
۲۸۰ نهاد خبری خارجی با برخورداری از ۸۳۲ خبرنگار در ژاپن فعالیت دارند که ۳۳۴ نفر انان آمریکایی،۱۵۹ نفرانگلیسی،۵۲ نفر کره جنوبی، ۴۶ فرانسوی، ۴۰ المانی و ۲۷ نفر چینی از ان جمله اند.خبرنگاران خارجی پس از دریافت کارت خبرنگاران به عضویت کلوپ خبرنگاران خارجی در می ایند که علاوه بر انکه بصورت خودکار بیانیه های دولت، وزارت خارجه و سایر نهادها از طریق پست، نمابر و پست الکترونیکی برای انان ارسال می شود، از انان برای شرکت در مصاحبه ها و مسافرتهای خبری نیز دعوت می شود.سخنگوی وزارت خارجه هفته یی دو بار با خبرنگاران خارجی گفت وگو می کند و به پرسشهای انان پاسخ می دهد. کارت خبرنگاری مجوز برای ورود به وزارت خانه ها و دستگاههای دولتی است و پلیس اغلب همانند یک مقام رسمی با خبرنگاران همکاری می کنند
● پای بندی به قانون
روزنامه های ژاپنی با انکه با محدودیت قانونی ویژه یی مواجه نیستند اما به شدت به چارچوب قوانین مدنی پای بند می باشند. براساس قانون مدنی انتشار هویت تبهکاران زیر ۲۰ سال ممنوع است و لذا در حادثه جنجالی که ۹سال پیش که یک جوان ۱۴ ساله سر یک همکلاسی ۱۳ ساله اش را بریده بود با انکه صدهها خبر و گزارش در رسانه های نوشتاری، دیداری و شنیداری منتشر شد اماهرگز نام او در رسانه ها فاش نشد گرچه کاملا روشن بود.شرکت توزیع کنندگان مطبوعات ژاپن نیز حاضر به توزیع مجله جنجالی " فوکوس" که عکسی از او را چاپ کرده بود نشدند و دولت نیز از این مجله خواست تا شماره های ویژه ان هفته را جمع آوری کند.
● رسانه های ژاپنی ناظران بی طرف
پژوهشگران، رسانه ها در دنیا را با رسالت " دریچه یی برای بیان دیدگاههای دولت "،" بازرس کارکرد حاکمان " و " ناظر بی طرف " تقسیم بندی می کنندکه سیاری بر این باورند که نقش مطبوعات در ژاپن به " ناظر بی طرف " بسیار نزدیکتر است.روزنامه ها گرچه دیدگاههایشان را در قالب سرمقاله بیان می کنند امامعمولا دیدگاه همه احزاب موافق و مخالف منتشر می شود. حزب کمونیست ژاپن از نظر اندیشه یی با نظام سرمایه داری که بر ژاپن حاکم است از دیرباز مخالف بوده گرچه امروز تفاوتهایی در نگرش آنان پدید امده اما تمامی اظهار نظرهای این حزب نیز همانند سایر احزاب پوشش داده می شود.

ir.persiandlog.adebini۸۵

منبع : آتیه