پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

در آمدی بر شناخت موسیقی قرآن


در آمدی بر شناخت موسیقی قرآن
یکی از مهم ترین جنبه های اعجاز بیانی قرآن ، نظم آهنگ و موسیقی آن است. از آن جا که موسیقی و صوت زیبا، تاثیری شگرف در تحول و دگرگونی روح انسان دارد، خداوند آیات کتاب خود را با موسیقی خارق العاده و اعجازآمیزی درهم آمیخته است. هنر مقوله ای است که از آغاز آفرینش انسان تاکنون پا به پای آدمی پیش رفته است. برای حوزه معرفت بشری ، هم چون فلسفه ، ریاضیات و علوم تجربی می توان سرآغاز و سرگذشتی بیان کرد. اما هنر، حیاتی بی آغاز و سرگذشتی نانوشتنی دارد. در تعریف هنر، نظریات مختلفی از سوی صاحب نظران ارایه شده است ، به عنوان مثال: فیلیسین شاله ، فیلسوف فرانسوی ، گفته است: «هنر، کوشش برای ایجاد زیبایی ، یا ایجاد ایده آل باشد» در باب هنر و نقش آن در زندگی بشر نیز گفته ها و نوشته های فراوانی وجود دارد، اما همه آن ها در حقیقت ، تاریخی از تجلیات هنر آدمی است و از حقیقت حضور هنر در زوایای بشری چندان که باید پرده برنگرفته است.
این حضور پنهان و بی بدیل را تنها در یک جا می توان سراغ گرفت و آن حوزه دین و معرفت تعالی بخش روح آدمی است. دین از گذشته های تاریخ تاکنون همگام با هنر و حتی بسی ژرف تر، هزار توی حیات و هستی بشر را در نوردیده است در طول تاریخ ، این دو مقوله ، یعنی هنر و دین ، آن چنان در هم تنیده اند که بازشناسی و جداسازی آن ها از یک دیگر ناممکن می نماید. شاید این پیوند و پیوستگی از آن روست که دین و هنر هر دو ریشه در پنهان جان و مایه در عمق هستی انسان و جهان دارند و با گوش جان می توان «فطرت الله التی فطر الناس علیها» را از آن ها باز شنید. از این رو هم چنان که دین ، مقدس و متعالی است ، هنر نیز ریشه در قداست ها و تعالی جویی های انسان دارد و همان طور که دیانت بدون دستگیری پیامبران ، به کژی و کاستی می گراید، هنرمندی نیز بدون رهنمود خدای هنر و هستی به بیراهه می رود.
از سوی دیگر، خداوند بزرگ و خالق انسان ها و زیبایی ها، برای هدایت و سعادت انسان و گسترش کمالات و زیبایی های انسانی ، قرآن را نازل فرمود. قرآن کتابی است که باطنی عمیق ، ظاهری زیبا و بیانی شیرین دارد. قرآن معجزه بی پایانی است که از جنبه های گوناگون ، دارای اعجاز و خارق العادگی است. نموده انداعجاز بیانی قرآن از جمله جلوه های خارق العاده قرآن است .
● گزینش کلمات:
سخن دانان عرب از نظر ادبی ، اعجاز قرآن را در گرو فصاحت و بلاغت والای آن دانسته اند. رسا بودن بیان ، روان بودن عبارات گزینش دقیق کلمات و نظم آن ها، چنان ترکیبی در آیات قرآن به وجود آورده که از لحاظ تعبیر و آوای الفاظ و کلمات ، بافتی به هم پیوسته و گره خورده فراهم آورده است ، به گونه ای که گویی سراسر هر آیه و سوره ، واحد منسجمی را تشکیل داده که غیرقابل تفکیک است. تمامی این ها بر این مطلب دلالت دارد که قرآن سخن خداست. گزینش واژه های قرآنی به گونه ای انجام گرفته که
▪ اولا: تناسب آوای حروف کلمات هم ردیف آن رعایت گردیده است ، به صورتی که آخرین حرف از هر کلمه پیشین با اولین حرف از کلمه بعدی هم آوا و هم آهنگ شده است.
▪ ثانیا: تناسب معنوی کلمات با یک دیگر رعایت شده است ، تا از لحاظ مفهومی نیز بافت منسجمی به وجود آید.
▪ ثالثا: فصاحت کلمات طبق شرایطی که در علم معانی و بیان قید شده ، کاملا لحاظ گردیده است ، و در مجموع ، هر یک از واژه ها به گونه ای در جایگاه مخصوص خود قرار گرفته است که قابل تغییر و تبدیل نمی باشد.
● سبک و شیوه بیان:
اسلوب و شیوه بیان قرآنی ، در عین این که موجب جذب و کشش عرب گردیده است ، با هیچ یک از اسلوب و شیوه های متداول آن زمان شباهت و قرابتی ندارد. قرآن سبکی نو و روشی تازه در بیان ، ارایه داد که برای عرب بی سابقه بود و بعد از آن هم نتوانستند در چنین سبکی سخنی بسرایند. با این که نظم و تالیف قرآن کاملا تازگی داشت ولی از چارچوب اسلوب های کلامی عرب بیرون نبود. این از شگفتی های سخنوری است که سخنور سبکی بیافریند که مورد پذیرش و پسند شنوندگان قرار گیرد، با آن که از شیوه های متعارف سخن گفتن آنان خارج است و شگفت آورتر آن که از تمامی محاسن شیوه های کلامی متعارف بهره گرفته باشد بی آن که از معایب آن ها چیزی در آن یافت شود.
● نظم آهنگ یا موسیقی قرآن:
یکی از مهم ترین جنبه های اعجاز بیانی قرآن ، نظم آهنگ و موسیقی آن است. از آن جا که موسیقی و صورت زیبا، تاثیر شگرفی در تحول و دگرگونی روح انسان دارد، خداوند سبحان ، آیات کتاب خود را با موسیقی خارق العاده و اعجازآمیزی درهم تنیده است. آهنگ کلمات و موسیقی ترکیبات قرآنی ، آن چنان هماهنگ و متناسب با معانی و مقاصد آیات است و آن چنان فضایی از قداست و طهارت و شور و حرارت و جذابیت در روح آدمی می آفریند که بی اختیار، روح در قبضه قرآن قرار گرفته ، مستانه به سیر و سلوک در فضای ملکوتی آیات می پردازد. نظم آهنگ واژگان قرآن ، دارای نغمه ای دلکش و نوایی دلپذیر است که احساسات آدمی را برانگیخته و دل ها را شیفته خود می کند.
منبع : روزنامه ابتکار


همچنین مشاهده کنید