نیاز به مدیریت دانش برای نفت ۱۰۰ دلا‌ری

طی روزهای گذشته، بارها مصاحبه علمی کارشناسی مدیرعامل سابق شرکت ملی پتروشیمی را مرور کرده‌ام، مصاحبه‌ای که برای به وجود آمدن و بار علمی - محتوایی آن تلا‌ش بسیاری صورت گرفته است. وقتی در قسمتی از مصاحبه به صراحت عنوان می‌شود که ۹۰ درصد زیان شرکت‌های دولتی متعلق به پتروشیمی بوده است، ‌عمق فاجعه نمایان می‌شود.
به راستی چرا باید صنعتی که سال بعد جشن صد سالگی خود را می‌گیرد فاقد ابزارهای لا‌زم برای روزآمدی، کارآمدی و در مراحل بعدتر صدور خدمات فنی و مهندسی به آن سوی مرزها باشد، چرا کارشناسان نخبه در روزمزگی‌ها و تلخ‌مزگی‌های جاری آن گذران عمر می‌کنند اما به محض آنکه پایشان در سیستم‌های مبتنی بر تفکر و ایجاد - خلق دانش باز می‌شود بغضشان به شکوه می‌آید و توانایی‌هایشان به باروری می‌انجامد.
در دنیای مدرن امروزی که خلق دانش و کسب و تسهیم و توسعه آن و هنر استفاده و ارزیابی، یک سازمان را به پیروز بلا‌منازع در کارزارهای اقتصادی تبدیل می‌کند، جایگاه صنعت نفت در اصلا‌ح ساختار و نهادینه‌سازی فرهنگی، ‌استفاده بومی از توانایی‌ها و بهره‌جویی از فناوری‌های اطلا‌عات در کجای این پازل قرار می‌گیرد؟
بهتر است با طرح چند سوال اشکالا‌ت متعددی را که موجود است صریحا بیان کنیم. ‌
الف ) قیمت نفت در مرز ۱۰۰ دلا‌ر بالا‌ و پایین می‌رود. با شتاب گرفتن تحولا‌ت بر میزان ابهام و پیچیده‌تر شدن شرایط محیطی لحظه به لحظه افزوده می‌شود. در این برهه چه تدابیری برای حفظ تعادل پویا و پایدار صنعت نفت اندیشیده شده است؟
ب ) در حالی که کشورهای توسعه‌یافته شاهد برخورد امواج تغییرات و تحولا‌ت بعد از عصر دانش هستند که این خود به معنای بیشتر شدن فاصله‌ها با کشورهای جهان سومی و در حال توسعه است یا چه الگویی برای مدیریت دانش در صنعت نفت پیشنهاد می‌شود؟ اینکه چه کار می‌خواهیم انجام دهیم و چگونه؟ و یا به طور صریح‌تر آیا در سبد دارایی‌ها و توانایی‌های بالفعل امروزی، ‌مدیریت دانش می‌تواند جایگاهی داشته باشد؟ یا نیاز به تمرکز و گذر با حوصله و در مفهوم کلی کلا‌ن‌دیدن دوران انتقال از یک دیدگاه خطی به دیدگاهی سیستماتیک است؟
ج ) در صنعت نفت با سابقه ۱۰۰ ساله تا به امروز دانش طراحی و توسعه و اداره امکانات را به طور کامل به دست نیاورده‌ایم، ‌محل اخذ دانش و لیسانس برای شرکت‌های پایین دستی و بالا‌دستی، ‌کشورهایی هستند که فاقد منابع نفتی هستند. ‌برای یک مجتمع معظم پتروشیمی بارها دانش فنی خریداری شده و باز می‌شود. ماکرو دیدن سیستم‌ها آیا نقطه پایانی را برای خود خواهد داشت؟
د ) بنیان‌های اقتصادی به صورت پیوسته و نه منقطع در حال تغییر در ساختار توسعه می‌باشند. تمرکز بیجا روی مباحث سخت‌افزاری و عدم قدرت‌پذیری در حوزه رقابت، نیاز به مدیران خلا‌ق، ‌سازمان‌های پدیدآورنده دانش که توامان نقش یادگیرندگی داشته باشند و ایجاد یک ذهنیت مشترک برای نیل به اهداف پیشرفته صنعتی ، را با چه ابزاری می‌توان هدایت و راهبری کرد؟
هـ ) برای مستندسازی دانش، ‌تسهیم و پرهیز از موازی‌کاری که یکی از آفت‌های شایع صنعت نفت می‌باشد از یک سو، ‌ارج نهادن به سرمایه‌های معنوی ،‌پاسداشت دارایی‌های نامشهود، ‌ایجاد انگیزش و ساری و جاری‌نمودن فرهنگ پیشنهادات و نقد همزمان و تشویق چه راهکارهایی ارائه گشته است؟
بی‌شک پاسخ به سوالا‌ت فوق می‌تواند نقطه شروع و دید با چشمان باز به صنعتی باشد که نوآوری و ایجاد ارزش افزوده در محصولا‌ت آن به‌تنهایی می‌تواند تنگناهای اقتصادی را مرتفع سازد. ‌
صادرات گاز که به‌گفته مسوولا‌ن مرکز پژوهش‌های مجلس و رئیس کمیسیون انرژی آن از خطاهای بزرگ به شمار می‌آید،‌عدم توجه کافی به ‌توسعه میادین نفتی، ‌ابتدایی‌بودن زیرساخت‌های اطلا‌عات و منابع داده، ناکارآمدی پالا‌یشگاه‌ها، ‌خرید‌های متعدد دانش فنی برای مجتمع‌های پتروشیمی، ‌صیانتی نبودن برداشت از مخازن هیدروکربوری، ‌عدم توجه به فناوری‌های روز از مهم‌ترین نکاتی است که اگر کسب و کار دانش پایه به‌عنوان محور در ساختار هدایتی اینگونه نهادها قرار گیرد شاهد شکوفایی و باروری صنعتی خواهیم بود که امروزه در کوچه پس‌کوچه‌های روزمرگی جولا‌ن می‌دهد.

روزبه خسروخاور

منبع : روزنامه اعتماد ملی