شوک و سنکوپ چیست؟

شوک حالتی است که در آن فعالیت‌های حیاتی بدن در نتیجه عوامل مختلف کاهش می‌یابند. شایع‌ترین علت بروز شوک، کاهش حجم خون به دلیل خونریزی، اسهال و استفراغ شدید است. دستگاه گردش خون وظیفه رساندن اکسیژن و موادغذایی به سلول‌ها و دفع مواد زاید را عهده‌دار است. اختلال در این وظیفه به اختلال در فعالیت‌های حیاتی بدن منجر می‌شود. شوک در بچه‌های کم سن و سال،‌ افراد سالمند، افراد حساس و مضطرب و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن شایعتر است. انواع مهم شوک عبارتند از:
▪ شوک ناشی از کاهش حجم خون (از دست رفتن مقادیر زیاد خون)
▪ شوک قلبی (نارسا بودن عمل قلب)
▪ شوک عفونی (در اثر عفونت شدید)
▪ شوک تنفسی (فلج عضلات تنفسی و ...)
▪ شوک روحی روانی (حمله غشی)
▪ شوک عصبی (به دلیل درد شدید)
▪ شوک در اثر حساسیت‌ (آلرژی)
علائم و نشانه‌های عمومی شوک عبارتند از:
رنگ پریدگی، کبودی و سردی پوست، عرق فراوان، تندی تنفس همراه با تلاش زیاد، تاری چشم‌ها، گشادی مردمک چشم‌ها، احساس تشنگی، تهوع و استفراغ، بی‌قراری و هیجان، نبض تند و ضعیف (نخی شکل)، افت فشار خون، احساس خفقان و چنگ زدن به یقه، از دست رفتن هوشیاری، بی‌حالی و گود رفتن چشم‌ها، کاهش دفع ادرار.
▪ شوک ناشی از کاهش حجم خون:
این شوک غالبا به دنبال خونریزی (خارجی یا داخلی) و یا خارج شدن مقادیر زیاد مایع از بدن (سوختگی، اسهال و استفراغ) ایجاد می‌شود. علت این شوک ناکافی بودن حجم خون در داخل عروق است.
▪ شوک قلبی
این شوک به دلیل اختلال در عضله قلب ثانوی به سکته قلبی یا بیماری‌های عضله قلب و یا بیماری‌های دریچه قلب ایجاد می‌شود. سکته قلبی شایع‌ترین علت شوک قلبی است.
▪ شوک عفونی
این شوک به دنبال ورود میکروب‌های جدی به داخل خون و آزاد شدن سموم آنها ایجاد می‌شود.
▪ شوک تنفسی
این شوک در نتیجه انسداد راه‌های هوایی ثانویه به جسم خارجی یا برخی بیماری‌ها و یا زخم مکنده در قفسه سینه و فلج عضلات تنفسی و ... ایجاد می‌شود.
▪ شوک عصبی
در نتیجه وارد شدن صدمه به نخاع (مرکز تنظیم کننده قطر عروق)، درد و هیجان شدید، فرد دچار گشادی عروق خونی و شوک می‌شود.
▪ شوک حساسیتی
این نوع شوک در اثر تماس با مواد حساسیت‌زا ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌‌های آن عبارتند از: برافروختگی، خارش و سوزش پوست خصوصا صورت، گرفتگی گلو، کهیر عمومی بدن، تورم صورت و لب‌ها، تنگی نفس و خس‌خس سینه، افت فشار خون، رنگ پریدگی، سیاهی رفتن چشم‌ها و حالت بیهوشی.
● نخستین اقدام‌های ضروری
▪ مصدوم را در وضعیت استراحت قرار دهید و از جابه‌جایی غیرضروری او خودداری کنید.
▪ راه هوایی مصدوم را باز نموده و اجسام خارجی را از دهان او خارج کنید.
▪ علل شوک را شناسایی کرده و برطرف نمایید.
▪ اکسیژن ۴ تا ۶ لیتر در دقیقه داده شود.
▪ در صورت نیاز تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی داده شود.
▪ لباس‌های تنگ مصدوم را آزاد کنید.
▪ زیر پاهای مصدوم متکا قرار دهید تا بالاتر از سطح قلب قرار گیرند. (به شرطی که شکستگی و آسیب‌ پاها وجود نداشته باشد)
▪ علائم حیاتی (نبض، فشار خون، تنفس و درجه حرارت) را در بدو مواجه با مصدوم ثبت کرده و به صورت دوره‌ای هر ۵ دقیقه تکرار کنید.
▪ مصدوم را گرم نگهدارید.
▪ شکستگی‌ها را ثابت کنید و در صورت درد شدید، مسکن تجویز نمایید.
▪ از راه خوراکی به مصدومین چیزی داده نشود، می‌توانید با پارچه خیس‌ دهان آنان را مرطوب کنید.
▪ در شکستگی جمجمه، سر مصدوم را بالاتر از سطح زمین قرار دهید تا آسیب کمتری به مغز وارد شود.
▪ نواحی خونریزی دهنده را با فشار و قرار دادن گاز استریل مهار کنید.
▪ در شوک قلبی بیمار را در وضعیت نشسته قرار دهید.
▪ در شوک حساسیتی، از داروهای ضد حساسیتی مثل آدرنالین و ضد هیستامین استفاده شود.
ا▪ ز ورود مواد استفراغی به درون مجاری تنفسی جلوگیری کنید.
▪ مصدومین را سریعا به مراکز درمانی انتقال دهید.
● سنکوپ
سنکوپ (غش) یک حالت نیمه‌ بیهوشی و ملایم‌تر از شوک است. در این حالت فرد دچار بی‌خبری کوتاه مدت از اطراف خود می‌شود. علت آن نرسیدن خون کافی درکوتاه مدت به مغز است.
در حالت سنکوپ دستگاه‌های قلب و ریه فعال هستند. از علل آن می‌توان شوک هیجانی (دیدن مناظر وحشتناک، شنیدن اخبار ناگوار، ایستادن طولانی همراه با ازدحام جمعیت و خستگی شدید، گرما و فقدان هوای تازه و ...)
علائم و نشانه‌های آن عبارتند از: رنگ پریدگی و سردی و تعریق فراوان پوست، نبض ضعیف، تنفس سطحی و تند و گشادی مردمک چشم‌ها.
● نخستین اقدام‌های ضروری
▪ مصدوم را به پشت بخوابانید و استراحت کامل بدهید.
▪ لباس‌های تنگ او را آزاد کنید.
▪ اکسیژن کافی در صورت دسترسی بدهید.
▪ پاهای او را بالا ببرید.
▪ در صورت نیاز تنفس مصنوعی و ماساژ قلب داده شود.
▪ از نظر احتمال ایجاد آسیب به دلیل سقوط بررسی لازم به عمل آید.

منبع : روزنامه رسالت