وسترن آسیایی

تبعیدی، روایت آشفته بازاری است که تشنگان قدرت و ثروت را به جان هم انداخته و آنها را به ورطه‌ای می‌کشاند که ارزش‌های انسانی و اخلاقی را زیرپا می‌گذارند.
این فیلم تازه‌ترین اثر جانی‌توکی فونگ، تهیه‌کننده و کارگردان هنگ‌کنگی است که علاوه بر شهرت محلی، در عرصه سینمای جهان هم طرفداران زیادی دارد. او کارش را با دستیاری کارگردانی‌فیلم‌های تلویزیونی آغاز کرد.
در سال ۱۹۸۹ با اکران موفق سومین فیلمش All About Ah Long رکود گیشه را در آن سال شکست و نامش بر سر زبان‌ها افتاد. اگر چه بسیاری محبوبیت او را مرهون کمدی‌های جنجالی‌اش چون« پای من عدالت»، »تو را می‌خواهم» و« عشق در پرهیز» می‌دانند اما تو آثار جدی‌تری چون «مأموریت» و «گذری از کامرا» را هم در کارنامه دارد که هم در خور توجه و تحسین اندوهم در موفقیت او سهم بسزایی داشته‌اند.
سال ۱۹۹۸ – ماکائو، مستعمره پرتغال در آستانه تغییر و تحولی سرنوشت‌ساز است و قرار است که تا سال آینده به چین باز گردانده شود. اما در این بلوا و بلاتکلیفی،‌۲آدمکش حرفه‌ای از گروه ضربتی زیرزمینی به این جزیره آمده‌اند تا یکی از اعضای شورشی را به نام آقای وو به قتل برسانند؛ مردی که چنان شرور و جنایتکار توصیف شده که بسیاری حتی خانواده او را هم در خطر می‌بینند.
اما مأموریت این افراد زمانی به مخاطره می‌افتد که ۲ نفر از همکاران سابق ایشان پا به قصه می‌گذارند تا کارشکنی کنند و نقشه آنها را خنثی سازند. همه به طمع رسیدن به پول‌های بادآورده و آرزوی آینده‌ای روشن‌تر قدم در راهی نهاده‌اند که سرنوشت پیش‌ پایشان گذاشته است:
راجرابرت منتقد شیکاگو سان تایمز درباره تبعیدی چنین می‌نویسد: اولین صحنه تبعیدی تنها موسیقی کارهای انیوموریکونه را کم دارد تا یک فیلم وسترن ایتالیایی تمام عیار شود. مشتی به در می‌کوبد. هیچ پاسخی شنیده نمی‌شود. دوباره و دوباره در می‌زند. در باز می‌شود ۲ مرد غریبه اصرار دارند که آقای وو را ببینند، اما زن می‌گوید آدرس را اشتباه آمده‌اید و...»
با این وجود این ۲ نفر مدام در خیابان‌های اطراف پرسه می‌زنند و لحظه‌ای چشم از این خانه برنمی‌دارند، چون اطمینان دارند که آن خانه منزل وو (نیک‌چونگ) و آن زن جین (جوسی‌هو) همسر اوست با وجود آنکه همه کاراکترهای فیلم آسیایی هستند و خیابان‌ها و ساختمان‌های شهر به سبک معماری پرتغالی ساخته شده‌اند.
جلوه‌های تصویری و لوکیشن‌های آن به همان اندازه که چینی‌است، مکزیکی هم به نظر می‌رسد و مایه‌های داستانی و اکشن آن بیشتر به فیلم‌های وسترن شباهت دارد تا فیلم‌های اندیشمندانه شرقی. تعقیب و گریزهای وو و افرادی که در پی اویند خیلی کند پیش می‌رود و به جرأت می‌توان گفت که همه سکانس‌های فیلم به نوعی مخاطب را در حالت تعلیق نگه می‌دارند و از همین طریق برهیجان تماشاگر می‌افزایند و او را به برزخی می‌کشاند که هر آن در انتظار وقوع اتفاقی جدید است.
در اینجا یکباره داستان جهت تازه‌ای می‌گیرد و همه چیز لو می‌رود. وو به خانه می‌آید، تیراندازی‌ها شروع می‌شود و درگیری مسلحانه‌ای صورت می‌گیرد که از جذاب‌ترین سکانس‌های فیلم به شمار می‌رود؛ تجلی هنرمندانه صحنه‌های گانگستری که در حوزه نقد فیلم به میزانسن هنرهای جنگی معروف است.
میزانسن کارگردانی توانمند که با ظرافت خاص تکنیکی هنرپیشگان جسور و چابک اثری به یادماندنی را خلق می‌کند. اما سر و کله پلیسی هم پیدا می‌شود که وقتی با این آدمکش‌ها روبه‌رو می‌شود حسابی جا می‌خورد و از ترس به خود می‌لرزد .به این ترتیب جو بی قانونی بر فیلم حاکم می‌‌شود.
کرک هانی کات منتقد هالیوود ریپورتر با تحسین از جانی‌تو درباره آخرین فیلمش تبعیدی چنین می‌نویسد: این کارگردان یکی از استادان چیره‌دست ژانر گانگستری آسیایی است که در این عرصه فعالیت چشمگیری داشته و ثابت قدم بوده است.
مأموریت و گذری بر کامرا از نمونه‌های بارز این ادعا هستند. به نظر می‌رسد که کارگردان با آسودگی خاطر و آرامش منحصر به فردش بیشتر روی طرح و زیرساخت این پروژه کار کرده و استادانه اثری خوش ساخت و عالی را می‌آفریند. این اثر اکشن و تعلیقی به گونه‌ای ماهرانه به بسط مضامین اخلاقی و مفاهیم مطلقی چون برادری، تبعید، عشق و شرف می‌پردازد.
نه کارگردان و نه نویسندگان اجازه نمی‌دهند حتی برای یک لحظه از تنش و رفتار روحی که از دقایق نخستین فیلم برای تماشاگر ایجاد کرده‌اند کاسته شود تبعیدی قصه رویارویی گانگسترهای بد و بدتر و عواقب ناشی از آن است. آثار استیصال و درماندگی مردم در برابر قانون کمونیست به طرز وحشت‌آوری در اعمال همگان مشهود است.
«وقتی که قهرمانان داستان برای تسویه حساب‌های شخصی، تقسیم سودهای نامشروع و وصول طلب‌ها و پرداخت‌ بدهی‌ها به جان هم می‌افتند.» هانی کات معتقد است که این فیلم در بازارهای آسیایی قطعاً فروش خوبی خواهد داشت و این به این دلیل است که تو فیلمسازی است که آثارش همیشه در گیشه رکورد زده‌اند.
هیچ سکانسی بهتر از۲۰ دقیقه ابتدای فیلم نمی‌تواند مخاطب را در حالت تردید و بلاتکلیفی نگه دارد. سرجیولئونه این شیوه بدیع کارگردان را در به کارگیری حقه قدیمی قهرمانان برای به دام انداختن گروه رقیب تحسین می‌کند. بیایید آن را انتظار برای یافتن وو بنامیم.
او چند سال قبل در صدد کشتن رئیس باند تبهکاران برآمده اما بعد از ناکامی در آن، به عنوان عضو شورشی شناخته و تبعید شده است. اما در سال ۱۹۸۹ بعد از سال‌ها رنج تبعید به اتفاق جین همسر و فرزند تازه متولد شده‌شان به زادگاهش ماکائو باز می‌گردد، غافل از آنکه در این جزیره چند نفر به کمین آنها نشسته‌اند....
فیلم از این شروع قوی به تقابل نژاد و زمانه می‌رسد. اشرار متنبه می‌شوندو در صدد برمی‌آیند تا اشتباهات گذشته‌شان را جبران کنند؛ رقابت رئیس باند گانگسترهای هنگ‌کنگی که تنها آرزوی گسترش قلمرواش را درسر می‌پروراند و رئیس باند گانگسترهای محلی اوج می‌گیرد و...
فیلم به طور کلی با طنز سیاهی پیش می‌رود. در پس رفتار و ویژگی‌های هر کدام از کاراکترها تفکری عمیق نهفته است که از نقاط قوت این کار به شمار می‌رود. فیلمنامه تبعیدی بسیار قوی است؛ شخصیت‌ها فقط در مواقع لزوم با هم صحبت می‌کنند و به جای استفاده از دیالوگ‌های بیهوده و بیجا فرصت را در اختیار کارگردان قرار می‌دهند تا با آفرینش صحنه‌های بسیار زیبا و مهیج برجذابیت‌های این کار بیفزاید.
با وجود آنکه فیلم ضرباهنگ خوبی دارد این کارگردان برای تنظیم و ترتیب رویدادهایی که قرار است از این پس در قصه اتفاق بیفتد تلنگرهایی را طراحی می‌کند که برای هیچ کس قابل پیش‌بینی نیست و کاملاً تصادفی روی می‌دهد. زد و خورد و تیراندازی‌ها با سلاح‌های آتشین فضای آشفته و ناآرامی را خلق می‌کند که از تیرگی و بوی دود ناشی از آن هیچ چیز و هیچ کس قابل شناسایی نیست. انگار که همه در میان دود و دم شیرجه می‌زنند.
گلن کنی در پریمیر می‌نویسد: با وجود آنکه از جانی تو به اندازه سینماگران بزرگ دیگری چون جان وو وتوسی هارک یاد نمی‌شود، او بدون شک یکی از استادان قدیمی فیلم‌های اکشن هنگ‌کنگی است که بیش از ۵۰ فیلم عالی و سرگرم کننده را در کارنامه‌اش دارد.«۳قهرمان» مشهورترین اثر او در سال ۱۹۹۳ است که قصه‌ای رااز ۳ قهرمان زن روایت می‌کند، اما قهرمانان تبعیدی او همه مرد هستند بدون آنکه هیچ ابرقدرتی در میان آنها باشد.
روی چونگ و فرانسیس‌نگ که برای نجات قهرمان ما خود را در این قائله گرفتار کرده‌اند به شدت با آدمکش‌ها درگیر می‌شوند، اما این درگیری به جز خرد شدن اسباب و وسایل منزل وو ، تلفات دیگری ندارد، بعد از این زد و خوردها همه شخصیت‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند و احساساتی می‌شوند. وانگ و لم‌سوئت هم که فقط و فقط برای پول کمر به قتل دوستشان بسته بودند، تصمیم می‌گیرند که از دستورات رئیس سرپیچی و از چونگ حمایت و محافظت کنند.
هر ۵ نفر که از دوستان دوران کودکی بوده‌اند در اینجا به همان صمیمت سابق کنار هم می‌نشینند و باز با هم هم‌پیمان می‌شوند. پیوستن دوباره آنها به هم زمینه‌ساز حرکت‌های بعدی می‌شود، که هر کدام از آنها نقطه اوجی برای فیلم به شمار می‌روند. این نوع پایان تا حد زیادی به آثار سرجیولئونه شباهت دارد و البته از شاخصه‌های بارز فیلم‌های گانگستری هنگ‌کنگی است. فیلم‌های جدی انتخابات از انتخابات سوم بازتاب روابط پست، ستیزه جو و بدبینانه کاراکترهای آنها بودند، اما به نوعی رویکردی آزمایشی و آزمونگرایانه داشته‌اند.
تبعیدی، جانی‌تو را در زمره معدود فیلمسازان موفق اکشن قرار می‌دهد و یکی از بهترین و دلگرم‌کننده ترین آثار اوست؛ فیلمی سرگرم کننده که با وجود داشتن مایه‌های طنز به موضوعات جدی می‌پردازد و فرصتی را برای نقش آفرینی عالی هنرپیشگان با استعداد در صحنه‌های اکشن فراهم می‌آورد.

شیکاگو سان تایمز
ترجمه-ناهید پیشور

منبع : روزنامه همشهری