مجسمه منزجرکننده دوست داشتنی

رابرت ردفورد زمانی گفته است همیشه اسکار را به کسی می دهند که یا قبل از آن کار بهتری داشته، یا بعداً کار بهتری انجام می دهد. مهم نیست که این جمله - که افرادی دیگر هم بارها تکرار کرده اند- چقدر صحت داشته است یا دارد، فقط نباید چندان جدی اش گرفت همین.
امسال نزدیک به ۶۰ فیلم غیرانگلیسی زبان برای کسب اسکار بهترین فیلم با هم رقابت خواهند کرد و تنها یک مجسمه طلایی در کار است. به هر حال نمی توان مطمئن بود که مثلاً حق به حق دار می رسد آن هم در مراسمی که به تازگی و تحت تاثیر فستیوالی چون کن قصد دارد فیلم های نه چندان سرشناس را برنده اعلام کند و خود را به نوعی معرفی کننده این آثار جا بزند. امسال تعداد نام های سرشناس و فیلم های ستایش شده و بر سر زبان افتاده حسابی زیاد است و فیلم برگزیده بی شک فقط برنده اسکار است و نمی توان آن را بهترین فیلم دانست. اما بد نیست مروری بر آثار امسال داشته باشیم.
▪ دارندگان اسکار؛ جوزپه تورناتوره، نیکیتا میخالکف، دنی آرکان و یرژی منزل چهار فیلمسازی هستند که در سال های گذشته موفق به دریافت اسکار شده اند. تورناتوره که در سال ۱۹۸۹ و به خاطر فیلم سینما پارادیزو اسکار گرفته، امسال و بعد از گذشت هفده سال، با فیلم «ناشناس» به استقبال اسکار آمده است؛ فیلمی سرشار از احساس و تعلیق که حتماً به خاطر نام سازنده اش و حضور موریکونه آهنگساز، اعتبار ویژه یی خواهد داشت. میخالکف امسال با فیلم «۱۲» به اسکار آمده است. این فیلم به نوعی باز سازی فیلم «دوازده مرد خشمگین» اثر سیدنی لومت است. میخالکف در سال ۱۹۹۵ و به خاطر فیلم «سوخته از آفتاب» اسکار را از آن خود کرد. جالب اینکه تورناتوره و میخالکف هر دو به نوعی تحت تاثیر فلینی هستند.
اما دنی آرکان کانادایی هم فیلم «عصر تاریکی» را در فهرست آثار معرفی شده به اسکار دارد؛ فیلمی که در اختتامیه کن به نمایش درآمد و اصلاً هم تحویل گرفته نشد. فیلم از طنز تلخ و سیاهی بهره می برد و زندگی یک کارمند در آستانه فروپاشی اخلاقی را به تصویر می کشد. آرکان در سال ۲۰۰۴ و با فیلم «تهاجم بربرها» اسکار را تصاحب کرد. یرژی منزل با فیلم «من به پادشاه انگلستان خدمت کردم» در این رقابت شرکت خواهد کرد. فیلم «قطارهای به شدت مراقبت شده» او در سال ۱۹۶۸ اسکار را به خود اختصاص داد. این فیلمساز چک نیز این بخت را دارد تا دومین اسکار را به نام خود کند و جالب است بدانید ایشتوان ژابو کارگردان معروف مجار هم در فیلم او ایفای نقش کرده است.
▪ سرشناس تر ها؛ مهم ترین فیلمی که در اینجا می توان معرفی کرد، ساخته به شدت ستایش شده کریستین مونگیوی رومانیایی است. درام اجتماعی و انتقادی مونگیو با نام «۴ ماه،۳ هفته و ۲ روز» در بین فیلم های حاضر از اعتبار خاصی برخوردار است به خصوص که نخل طلای کن را هم از آن خود کرده و همین موضوع می تواند دلیل اصلی حضور این فیلم در اسکار باشد. البته در فیلم های امسال کشور رومانی، فیلم «رویای کالیفرنیا» به کارگردانی مرحوم کریستین نمسکو فیلمی نبود که بتوان به راحتی از آن چشم پوشی کرد به ویژه که موضوع بسیار جذاب و به روزی را مطرح می کند. به هرحال سابقه جشنواره کن باعث شده «۴ ماه،۳ هفته و ۲ روز» بخت بیشتری داشته باشد، گرچه از سال ۱۹۷۹ به بعد هیچ فیلمی نتوانسته بعد از کسب نخل طلای کن، اسکار را هم تصاحب کند. «طبل حلبی» شلندرف (۱۹۷۹) و «یک مرد یک زن» للوش (۱۹۶۶) دو فیلمی هستند که هر دو جایزه را کسب کرده اند. آندره وایدا با فیلم «کاتین» به اسکار آمده است. او در سال ۲۰۰۰ یک اسکار افتخاری را برای مجموعه آثار سینمایی اش از آکادمی اسکار دریافت کرده و بارها نامزد این مجسمه طلایی بوده است. این فیلمساز ۸۱ ساله و صاحب نام بار دیگر جنگ جهانی دوم و مسائل مربوط به آن را درونمایه اصلی فیلم خود قرار داده و نقد اجتماعی خود را در قالبی مستندگونه به تصویر درآورده. تنها بازمانده سینمای دوران صامت یعنی مانوئل دی الیویرای پرتغالی هم به اسکار آمده است. فیلمساز ۹۹ ساله و پرکار با فیلم «کریستوفر کلمبوس؛یک معما» در این رقابت شرکت خواهد کرد و جالب اینکه این اولین حضور او در این مراسم است و نکته مهم اینکه این کشور و فیلمسازانش تاکنون حتی یک بار هم نامزدی دریافت اسکار را به دست نیاورده اند. میلکو مانچفسکی هم بار دیگر به عنوان نماینده مقدونیه در اسکار حضور دارد. «سایه ها» داستان یک پدر و پسر و دغدغه های زندگی نه چندان مرتبط این دو است. بازی ها و کارگردانی بسیار خوب مانچفسکی قابل توجه است و می توان این فیلم را مانند «پیش از باران» که در سال ۱۹۹۴ نامزد اسکار بود اثری مطرح دانست. مانچفسکی در خلق فضاهای غیرشهری و بومی و مربوط ساختن آن به فرم سینمایی مورد نظرش مهارت دارد. فاتح آکین کارگردان ترک با فیلم «آن سوی دیگر» (یا «لبه بهشت») به اسکار می آید ولی به عنوان نماینده آلمان. او با همین فیلم در شصتمین دوره جشنواره کن حضور داشت و جایزه بهترین فیلمنامه را هم گرفت. هرچه باشد از فیلم «زندگی دیگران» که سال گذشته اسکار را تصاحب کرد اثر بهتر و هوشمندانه تری است و از همه مهمتر اینکه هانا شیگولا بازیگر سرشناس آلمانی در فیلم ایفای نقش کرده که شیگولا را با فاسبیندر فقید همکاری می کرد. شیگولا از آکین به عنوان یک فاسبیندر جوان یاد کرده است. مهاجرت مشکل ارتباط برقرار کردن انسان امروز و رویای یک زندگی مطلوب و آرام چارچوب روایی فیلم را تشکیل می دهند. آکین در سال ۲۰۰۵ مستندی ساخت با نام «نوای استانبول» که درباره موسیقی است.شرایط زندگی و آدم هایی که او حین ساخت این مستند کم نظیر دیده، در واقع الهام بخش او برای ساخت این اثر شده است. خوان آنتونیو بایونا فیلمساز اسپانیایی هم اولین تجربه بلند سینمایی خود یعنی «یتیم خانه» را در اسکار دارد. فیلم در ژانر وحشت است و جرالدین چاپلین در آن بازی کرده است. «یتیم خانه» داستان زنی است که به خانه دوران کودکی خود بازمی گردد و متوجه اتفاقات عجیبی می شود.
▪ آسیا؛ سینمای قدرتمند و دوباره احیا شده آسیا هم در این دوره حضور پررنگی دارد و اکنون می تواند بدون دغدغه و با خیالی آسوده به معرفی دیدگاه های سینمایی و مفاهیم زیبایی شناسانه خود بپردازد. فیلم «خورشید پنهان» به کارگردانی
لی چانگ-دونگ از کره جنوبی برای شرکت در اسکار سال ۲۰۰۸ معرفی شده است. این فیلم که نامزد نخل طلای کن هم بوده و نمایش موفقی را در آن جشنواره پشت سر گذاشته، در کنار فیلم «نفس» ساخته کیم کی دوک از آثار برجسته این سال کره به حساب می آید. دلیل انتخاب این فیلم هم بی شک در آگاه ساختن مخاطب از حال و شرایط کره به آن صورت است که مسوولان کره یی بیشتر می خواهند به جهان نشان دهند والا ساخته کیم کی دوک چیزی از آن کم ندارد. سینمای کره جنوبی با فیلمسازانی چون پارک چان ووک (سازنده سه گانه انتقام)، بانگ یون هو (کارگردان «میزبان») و پارک چول سو (سازنده «صندلی سبز») جان تازه یی گرفته و هرکدام از اینها اکنون طرفداران خاص خودشان را دارند. پارک چان ووک از جمله فیلمسازانی است که در ایران هم کاملاً شناخته شده و فیلم «رفیق قدیمی» او توجه مخاطبان سینمایی را حسابی به خود جلب کرده است، از جمله کوئنتین تارانتینو که عاشق این فیلم است. مجموع این موارد می تواند تبلیغ خوبی برای سینمای جوان و سرحال کره جنوبی باشد و شکی نیست سینمای هر کشوری در آرزوی داشتن چنین موقعیتی است. ژاپن با فیلم «کار من نبود» به کارگردانی ماسایوکی سو به اسکار آمده است. این فیلمساز نه چندان پرکار ژاپنی پیشتر به خاطر فیلم «آیا می توانیم برقصیم؟» شهرت دارد.کشور چین هم بعد از کلی دردسر در نهایت فیلم «گره» به کارگردانی یین لی را به اسکار معرفی کرده است. «گره» یک درام تاریخی است که طی آن یک چینی- امریکایی به دنبال پیدا کردن عشق دوران جوانی اش سفری را آغاز می کند. این اولین فیلم یین لی به حساب می آید و جالب اینکه کشوری چون چین اکنون این موقعیت را دارد تا به نوعی دست به جوان گرایی بزند. تایوان که ابتدا قرار بود با فیلم آخر آنگ لی در اسکار شرکت کند، به خاطر بروز مشکلاتی در نهایت با فیلم «جزیره اتود» به کارگردانی چن هوای ان به اسکار آمده است. این نیز اولین فیلم سینمایی چن هوای ان به حساب می آید اما بد نیست بدانید او از مدیران فیلمبرداری پرکار کشورش است و فیلم «خداحافظ جنوب» هو شیائو شین را او فیلمبرداری کرده است. تایلند هم یک اثر جاه طلبانه و پرخرج تاریخی را به اسکار فرستاده است. «افسانه نارسوان ۲» به کارگردانی چاتریچالرم یاکول حکایت پادشاهی است که می خواهد هر طور شده به نیت خودش علیه ملتش دست یابد.هندوستان هم با درامی غیرموزیکال به اسکار خواهد رفت؛ «اکلاویا؛گارد سلطنتی» به کارگردانی ویدو وینود چوپرا. البته اول قرار بود فیلمی دیگر از سینمای هند برای اسکار انتخاب شود.
▪ سینمای سوم؛ آرژانتین فیلم XXY را به اسکار معرفی کرده است. فیلم اولین تجربه کارگردانی لوسیا پوئنزو به حساب می آید و داستان زندگی یک دوجنسی پانزده ساله را روایت می کند که به دنبال هویت و موقعیت اجتماعی خود می گردد. امسال ۱۸ فیلم برزیلی رقابت تنگاتنگی برای حضور در اسکار داشتند که در نهایت چائو همبرگر فیلمساز ۴۵ ساله و کم کار انتخاب شد. «سالی که والدینم به مرخصی رفتند» اولین فیلمی است که همبرگر بعد از هفت سال ساخته و داستان پسر بچه یی را تعریف می کند که در جریان جام جهانی فوتبال ۱۹۷۰ در محله یهودی نشین تنها می شود.
▪ سه ایرانی در اسکار؛ فیلم «میم مثل مادر» ساخته مرحوم ملاقلی پور قرار است به عنوان نماینده سینمای ما با ۶۲ فیلم دیگر به رقابت بپردازد. امسال انصافاً سینمای ما چندان جذاب و هنرمندانه ظاهر نشد و همین هم به نوعی انتخاب نهایی را مشکل کرد. فیلمی چون «خون بازی» می توانست به نوعی انتخاب بهتری باشد ولی در کل «میم مثل مادر» هم اثر و انتخاب قابل قبولی است. جمیل رستمی هم با فیلم «ژانی گه ال» و به عنوان نماینده عراق به اسکار رفته است. این فیلم یک درام تاریخی و کردی زبان است که در دهه های چهل و پنجاه می گذرد. مرجان ساتراپی و ونسان پارانو کارگردانان مشترک انیمیشن «پرسپولیس» هستند که به عنوان نماینده فرانسه در اسکار شرکت کرده است. «پرسپولیس» اثری سطحی و کم ارزش است که اول در متن همه انسان ها را جدا و در سطحی پایین تر از کاراکتر اصلی و خانواده مثلاً روشنفکرش نشان می دهد و بعد در خارج از متن از همه این انسان ها که اکنون مخاطب اثر هستند طلب همذات پنداری و همراهی با اثر را می کنند. اسکار امسال جذابیت های فراوانی دارد و ای کاش می شد مثل یک مسابقه فوتبال زنده شاهد این رقابت تنگاتنگ امسال می بودیم. فیلم ها و نام های دیگری هم در این لیست ۶۳ فیلمه وجود دارد که در این صفحه مجال پرداختن به آنها نیست.لوئیس بونوئل فقید زمانی در یک مصاحبه گفته بود امریکایی ها به من گفته اند اگر مبلغی را به حسابشان بریزم اسکار به من خواهند داد. موضوع به فیلم «جذابیت پنهان بورژوازی» مربوط می شود. در آن موقع این موضوع سروصدای فراوانی کرد طوری که سرژ سیلبرمن تهیه کننده مجبور شد از فرانسه به مکزیک برود و مساله را ختم به خیر کند و در نهایت خود بونوئل به شوخی بودن گفتارش اعتراف کرد. همان سال بونوئل برای همان فیلم برنده جایزه اسکار شد. البته او هنگام دریافت مجسمه اسکار تغییر چهره داده بود تا کسی او را نشناسد چون معتقد بود هیچ چیز مثل بردن اسکار او را از نظر اخلاقی منزجر نمی کند. البته بعد ها باز به شوخی گفت هالیوودی ها هر ایرادی داشته باشند سر قولشان هستند.

محمد باغبانی

منبع : روزنامه اعتماد