جاذبه های تاریخی در پهناورترین استان کشور

استان کرمان به عنوان پهناورترین استان کشور از شهرهایی تشکیل شده است که هر یک دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی قابل توجهی هستند. تنوع فرهنگی و اقلیمی عامل مهمی بوده تا در هر گوشه ای از استان کرمان نمودهای این گوناگونی قابل مشاهده باشد. ۱۵ شهرستان با ۵۷ شهر و ۱۴۲ دهستان هر یک در خود بخشی از تاریخ این مرز و بوم را جای داده اند که می تواند برای هر بیننده ای قابل توجه باشد.
● شهرستان بافت
بافت با ۱۳ هزار و ۱۸۶ کیلومتر مربع وسعت در دامنه کوه های لاله زار واقع شده است . این شهرستان در میان رشته کوه های هزار و بلندی های جبال بارز محصور است و با داشتن ۲ قسمت گرمسیر و سردسیر محل ییلاق و قشلاق عشایر کرمان است. آثار تاریخی آن عبارتند از: تپه یحیی در روستای صوغان که به دوران پیش از تاریخ تعلق دارد، تل تخت قیصر در روستای سید مرتضی، قلعه شاهماران در بخش ارزوئیه، امامزاده سید علی در بافت که بنای آن متعلق به دوران صوفیه است، امامزاده یحیی در بخش ارزوئیه که بنای آن نیز متعلق به دوران صفویه است و تل کوشک در رابر.
● شهرستان بردسیر
این شهرستان با مساحت ۶ هزار و ۳۸ کیلومتر مربع با آب و هوایی سرد و معتدل در منطقه ای کوهستانی در مرکز جغرافیایی استان کرمان واقع شده است . تولید قابل توجه چغندر قند به عنوان محصول عمده این شهرستان موجب ایجاد کارخانه قند در این شهرستان شده است . آســـیاب آبی متعلق به دوران قاجاریه، بقعه پیر برحق از دوران ایلخانـــــیان، مسجد جامع گلزار متلعق به دوره سلجوقیان، برج و ارگ بردسیر و تل ابلیس در روستای سلطان آباد که متعلق به دوران پیش از تــاریخ است از آثار تاریخی این منطقه محسوب می شوند.
● شهرستان بم
بم با مساحت بیش از ۲۱ هزار کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان کرمان قرار گرفته است . پس از زلزله دی ماه ۱۳۸۲ شهر بم به عنوان مرکز این شهرستان چهره ای دگرگون از گذشته پیدا کرده است و تنها نخلستان های این منطقه به همان صورت گذشته باقی مانده اند. مجموعه تاریخی ارگ بم که بنای اولیه آن متعلق به دوران ساسانی است، قلعه تاریخی فهرج متعلق به دوران ساسانی، امامزاده خواجه عسکر و میل نادری در نرماشیر که متعلق یه دوران سلجوقی است از آثار تاریخی آن به شمار می روند. صنایع دستی شهرستان بم حصیربافی، گلیم بافی، جاجیم، قالیچه های طرح بلوچ و چادر شب هستند. مناطق دهبکری، مرغک، آب سید، آب گرم ابارق و آب گرم چهل تن نیز از جمله مناطق خوش و آب و هوا و دیدنی بم است .
● شهرستان جیرفت
جیرفت با مساحت ۸۵۹۰ کیلومتر مربع به دلیل ۲موقعیت خاص جغرافیایی به «هند ایران » معروف است.
ساخت سد ۴۳۵ میلیون مترمکعبی بر روی رودخانه هلیل وضع این شهر را متحول کرده است . بافت قالی، گلیم، جاجیم و چادر شب از گذشته در این شهرستان رایج بوده است.شهر جیــــرفت که در تاریخ به «گدروزیا »یا «کمادین » معروف است براساس کاوش های باستان شناسی بیش از ۷ هزار سال قدمت دارد و دشت دقیانوس در این شهر واقع است . قلعه گنج در روستای کهوروئیه جیرفت متعلق به دوره ساسانیان و مقبره میرحیدر روستای اسفندقه که متعلق به دوره صفویه است از دیگر آثار تاریخی این شهرستان هستند.
● شهرستان راور
راور با ۱۳ هزار و ۸۰۸ کیلومتر مربع در شمال استان کرمان و در محور کرمان - خراسان واقع شده است که قالی آن شهرتی جهانی دارد . مقبره حاجیه معصومه از دوران صفویه، یخدان راور متعلق به دوران قاجاریه، قلعه قهقهه با قدمتی ۳ هزار ساله و سروهای تاریخی طرز از جمله آثار تاریخی این شهرستان هستند. ییلاق فیض آباد، طرز و خورند نیز از مناطق خوش آب و هوای آن به شمار می روند .
● شهرستان رفسنجان
رفسنجان با مساحت ۱۰ هزار و ۶۳۵ کیلومتر مربع با «پسته» شناخته می شود، در عین حال فرش، گلیم و پته نیز از صنایع دستی آن به شمار می روند. روستاهای اطراف «سرچشمه » که معادن آن سرشار از مس است به عنوان منطقه ای کوهستانی و خوش آب و هوا در این شهرستان شناخته می شود. قیصریه بازار رفسنجان که متعلق به دوره آل مظفر است . یخدان کبوتر خان از دوران صفویه و موزه مـــردم شناسی که متعلق به دوره قاجار است از آثار تاریخی آن به شمار می رود.
● شهرستان رودبار جنوب
رودبار با وسعت ۶۸۸۹ کیلومتر مربع در جنوب شرق استان کرمان واقع شده و به نوشته مورخان ناحیه ای نیمه مستقل در جنوب شرقی ایران بوده است که تمدن آن از نخستین تمدن های بشری است که همزمان با تمدن های بین النهرین و جیرفت به وجودآمده است.
● شهرستان زرند
با مساحت ۴ هزار و ۴۹۱ کیلومتر مربع در شمال غربی کرمان واقع شده است. از آنچه که در آثار و کتب تاریخی به جامانده است اینگونه استنباط می شود که بنای این شهر مربوط به دوران ساسانیان است . از نظر اقتصادی بیشتر فعالیت مردم منطقه در معادن زغال سنگ متمرکز است و کشاورزی منطقه نیز بر پایه کشت پسته، پنبه و غلات پایه گذاری شده است . قلعه دشتخاک با قدمت ۵۰۰ سال و زیارتگاه شیخ احمد در روستای «حصن» از جمله آثار تاریخی این شهرستان هستند . قالی، گلیم و پته نیز از صنایع دستی زرند محسوب می شوند به دلیل شرایط جغرافیایی منطقه اکثر روستاهای زرند و خصوصاً سرتخت باغ اسفند از شرایط آب و هوایی مناسبی برای گردشگری برخوردارند .
● شهرستان سیرجان
سیرجان با مساحت ۱۶ هزار و ۱۱۵ کیلومتر مربع از شهرهای مهم استان کرمان است که بر سر راه ترانزیت کشورهای آسیای میانه به بندرعباس قراردارد و روزگاری نیز مرکز استان کرمان بوده است. قلعه سنگ که متعلق به دوران ساسانی است، شهر قریه، کاروانسرای خانه سرخ، بــــادگیر چپقی و باغ سنگی از جمله آثار دیدنی آن محسوب می شوند . سفالگری، گلیم شیرکی پیچ، مسگری وقالی از جمله صنایع دستی این شهرستان است و پاریز، سلطان پیرغیب و گــدار خان سرخ به عنوان نقاط خوش آب و هوای آن شناخته می شوند .
● شهرستان شهربابک
این شهرستان با مساحت ۱۰ هزار و ۵۱۵ کیلومتر مربع در شمال غربی کرمان قرار گرفته که منطقه ای جلگه ای و کوهستانی است. وجود روستای تاریخی میمند که بناهای آن در دل کوه کنده شده اند دلیلی بر قدمت و تلاش بسیار مردم این خطه است. از دیگر آثار تاریخی و دیدنی شهر بابک می توان به مسجد و حسینیه شهر کهنه متعلق به دوران صفویه، عمارت موسی خانی و غار ایوب در روستای دهج اشاره کرد . گلیم، قالی، نمد، مشبک کاری و منبت کاری از صنایع دستی شهر بابک به شمار می روند .
● شهرستان عنبرآباد
عنبرآباد با مساحت ۴ هزار و ۴۷۲ کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان کرمان واقع شده است . کشف تپه های باستانی کنار صندل در ایــن شهر موجب شد تا نظریات مربوط به نخستین تمدن ها مورد تردید قرار گیرد .
● شهرستان قلعه گنج
قلعه گنج با مساحت ۱۴ هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع در جنوبی ترین نقطه استان کرمان قراردارد . این شهرستان دارای معادن تیتانیوم، مس، کرم و طلا است که البته هنوز به بهره برداری نرسیده اند. تنگ گرشیک، سد گلدشت و دریاچه های هامون جازموریان به عنوان گردشگاه های این منطقه شناخته می شوند و خورجین، دست دان، سیک لچک، حصیر، چیلک، کپر و پلاس نیز از صنایع دستی مردم این شهرستان است.
● شهرستان کرمان
کرمان بامساحت ۴۴ هزار و ۱۹۳ کیلومترمربع دردشتی به ارتفاع ۲ هزار و ۴۰۰ متر در حاشیه کویرلوت واقع شده است. از مشخصات اقلیمی شهرکرمان اختلاف شدید درجه حرارت درفصول سرد و گرم وحتی در شب وروز است که براثر جابه جا شدن هــــوا از سمت کوهستان های اطراف به دشت کرمان ایجاد می شود. از آثار تاریخـی و دیدنـی کـرمان می توان به مجموعه (حمام بازار ومدرسه) گنجعلیخان واقع در مرکز شهر متعلق به دوران صفویه، مسجد ملک متعلق به دوران سلجوقیان، مسجد جامع که درقرن هشتم بنا شده است، گنبد مشتاقیه، یخدان ها، قلعه دختر و قلعه اردشیر متعلق به دوران اشکانی و ساسانی، گنبـد جبلیـه، ارگ رایـن، باغ شاهــزاده، آستــانه شاه نعمت الله متعــلق به قـــرن نهم هجری، امامزاده زید شهداد متعلق به دوره صفویه وتخت درگاه قلی بیگ متعلق به دوران زندیه اشاره کرد. قالی وفرش وقالیچه، مس چکشی و پته نیز به عنوان صنایع دستی این شهر از اهمیت بسزایی برخوردارند. سیرچ، جوپار، کوهپایه، شهداد و ماهان نیز به عنوان گردشگاه های طبیعی این شهرستان به شمار می روند.
● شهرستان کوهبنان
این شهرستان با مساحت ۳ هزار و ۱۹۰ کیلومتر مربع در شمال غربی استان کرمان واقع شده است.
معادن زغال سنگ پابدانا در این شهرستان از اهمیت زیادی بر خوردار است.
خانقاه ابوسعید ابوالخیر در کوهبنان واقع شده است. علاوه بر آن برج سنگی بی بی عصمت در روستایی به همین نام با قدمتی ۵۰۰ سالـه از اهمیت زیادی برخوردار است. قالی از صنایع دستی کوهبنان است. هشونی،گردو کج، پارک طبیعی برهان الدین، پارک حیات وحش داودان و پارک آخوند نیز گردشگاه هـای این شهرستان به شمار می روند.
● شهرستان کهنوج
کهنوج با مساحت ۲۱ هزار و ۳۱۵ کیلومتر مربع در جنوب استان کرمان واقع شده است.
خاک حاصلخیز این منطقه در صورت بارندگی مناسب می تواند رونق خاصی به کشاورزی این منطقه بدهد. حصیر، زری دوزی و بلوچ دوزی از صنایع دستی بومی کهنوج است. قلعه گنج، سنگ نوشته های زهمکان، باغ ناز دشت، زیارت علی، دیوان مرید و باغ روضه ارم نیز از گردشگاه های این شهرستان است.
● شهرستان منوجان
منوجان با ۴ هزار و ۸۷ کیلومترمربع وسعت در جنوب غربی استان کرمان قرار دارد و در متون و اسناد قدیمی از آن به نام های مینوجان ومینوقان نام برده شده است. صنایع دستی این منطقه حصیر بافی وخوس بافی است. ۹۸ درصد مردم منوجان به کشاورزی و دامداری می پردازند و غیر از زبان فارسی، نوعی گویش محلی منوجانی وبلوچی و گویشی به لهجه بندرعباسی در منطقه رایج است. قلعه منوجان، سد بتنی دستـگرد، شاه اشرف و بی بی طیبه نیز ازگردشگاه های این شهرستان هستند.

مجید نعمت اللهی

منبع : روزنامه ایران