این ۵ نفر

امروز ۴ رئیس جمهور کشورهای حاشیه دریای خزر میهمان رئیس جمهور کشورمان، دکتر محمود احمدی نژاد هستند. ولادیمیر پوتین، الهام علی اف، قربانقلی بردی محمداف و نورسلطان نظربایف به تهران آمده اند تا در مورد مسائل دریای خزر و منطقه و امور بین الملل رایزنی کرده و برای نخستین بار بیانیه مشترک سران کشورهای ساحلی دریای خزر که به ۵ زبان منتشر خواهد شد را امضا کنند، تا سند و سنگ بنای مهمی برای تعیین و تکمیل رژیم نهایی حقوقی دریای خزر که بنابر قواعد بین المللی باید مورد توافق هر ۵ کشور ساحلی دریای بزرگ و بسته خزر باشد را پایه گذاری کنند. اما سران کشورهای حوزه دریای خزر و میهمانان ضیافت سیاسی تازه تهران، خود کیستند؟ دلمشغولی ها و علایق آنها چیست؟ و هرکدام چه مسیری را در زندگی برای رسیدن به این مسند طی کرده اند؟ اینها سؤالاتی است که در مطالب اجمالی زیر به آنها پاسخ داده ایم، تا سران کشورهای ساحلی خزر و حاضران نام آشنای اجلاس تهران و این ۵ نفر که با هم سرنوشت بزرگترین دریاچه دنیا را رقم می زنند ، از منظر و نگاهی تازه به تماشا بنشینیم.
● محمود احمدی نژاد، دلبسته مهر و عدالت
دکتر محمود احمدی نژاد، نهمین رئیس جمهور ایران، سال ۱۳۳۵ در آرادان گرمسار به دنیا آمد. او چهارمین فرزند خانواده ای بود که در آن پدر خانواده مردی آهنگر، زحمتکش و باایمان بود. از همان ایام کودکی، محمود احمدی نژاد کوچک همراه پدرش که برای ادای فریضه نماز به مسجد کنار خانه شان می رفت با فضای مسجد و روحانیت انس گرفت. او که در یک سالگی همراه خانواده خود از شهرستان به تهران آمده و در «پامنار» سکنی گزیده بود، در ایام نوجوانی برای کمک به خانواده کمر همت به کار نیز بست. در کنار تحصیل در سال ۱۳۵۴ با رتبه ای درخور در رشته مهندسی عمران وارد دانشگاه علم و صنعت شد. محمود احمدی نژاد از همان نخستین سال دانشجویی با شرکت در مجالس مذهبی ـ سیاسی دانشگاه وارد فضای سیاسی جامعه شده و با مشارکت در تهیه و توزیع اعلامیه انقلابی اعتراض خود را به وضع موجود جامعه ابراز داشت. او در مقطع انقلاب و پس از آن نیز یکی از پایه گذاران انجمن اسلامی دانشجویان شد.
دکتر محمود احمدی نژاد اندکی بعد، زمانی که به عنوان نماینده دانشجویان دانشگاه علم و صنعت به محضر امام (ره) می رسید، در شکل گیری شورای اولیه انجمن های اسلامی دانشگاه ها نقش ایفا کرد و پس از آن در سال ۱۳۶۵ داوطلبانه در دفاع مقدس در برابر تجاوز به سرزمین ایران حضور مستقیم یافت و البته فعالیت های سیاسی و اعتقادی خود را نیز پی گرفت و در دهه ۶۰ ، ۴ سال به عنوان معاون و فرماندار ماکو، خوی و همچنین ۲ سال به عنوان مشاور استاندار استان کردستان خدمت کرد. احمدی نژاد پس از کار در استان های آذربایجان و کردستان در سال ۱۳۷۲ به عنوان نخستین استاندار استان اردبیل انتخاب شد و ۳ سال پیاپی عنوان استاندار نمونه را دریافت کرد. او ۱۰ سال پس از آن یعنی در سال ۱۳۸۲ به عنوان شهردار تهران انتخاب شد.
دکتر محمود احمدی نژاد ۲ سال در شهرداری تهران فعالیت کرد و در این مدت موفق شد همچون استانداری اش در اردبیل کارنامه درخشانی از خود به جای بگذارد. در طول این مدت طرح های عمرانی بسیاری در شهرداری تهران به اجرا درآمد و شهردار تهران همچنین از جوانان و نیازمندان این شهر غافل نشد و با اختصاص مبالغی برای این دسته از افراد جامعه برنامه هایی برای حل مشکلات اجتماعی تهران نیز اجرا کرد.
او در طول دوران ریاست اش بر شهرداری تهران ثابت کرد علاقه مند به برقراری ارتباط نزدیک با مردم است و خود را عنصری جدا از آنان نمی داند. او که خود دستی در روزنامه نگاری و نگارش مطالب متعدد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد پس از شروع کار در شهرداری، به عنوان مدیرمسئول همشهری نسبت به راه اندازی نشریات جانبی متعدد در زمینه های شهری، جوانان، دیپلماتیک و اندیشه همت گماشت.
دکتر محمود احمدی نژاد سال ۸۴ با شعار انتخاباتی «می شود و می توانیم» وارد عرصه مبارزات انتخاباتی برای کسب سمت ریاست جمهوری شد، وی خویش را تنها وامدار مردم و نه هیچ حزب و گروه خاص معرفی کرد. در مروری اجمالی اهم برنامه هایی که وی در سخنرانی های تبلیغاتی اش بر آنها انگشت گذارد عبارت بودند از: دولت کارآمد، سلامت مدیران، تشکیل دولت اسلامی، خدمت بی منت به مردم، پیشگیری از گسترش شکاف میان دولت و ملت و رفع کامل آن، اولویت به تولید داخلی، عدالت و مهرورزی با بندگان خدا در داخل و خارج و عدالتخواهی در عرصه بین الملل و تأمین هرچه بیشتر حقوق و منافع ملی ایران در عرصه خارجی از طریق ارتباط توأم با احترام و از موضع برابر با کشورها و مجامع جهانی ، که این برنامه ها با اقبال گسترده مردم ایران مواجه شد.
دکتر احمدی نژاد در دور اول انتخابات با کسب ۱۹ درصد آرا با اختلاف اندکی در حد ۵۰۰ هزار رأی در جایگاه دوم قرار گرفت، اما در دور دوم انتخابات با فاصله ای ۷ میلیونی نسبت به نفر بعد به عنوان نهمین رئیس جمهور ایران اسلامی انتخاب شد.
بزرگترین چالش دولت محمود احمدی نژاد در عرصه سیاست خارجی موضوع انرژی هسته ای است که تاکنون با وجود واکنش منفی برخی کشورهای غربی دولت وی نتایج قابل توجهی در پیشرفت فناوری صلح آمیز هسته ای و اقناع بخش عمده ای از جامعه جهانی در مسالمت آمیز بودن این فعالیت ها به دست آورده است. هرچند برنامه ها و اقدام های دولت تحت هدایت احمدی نژاد در این مقال نمی گنجد، اما او برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار و نشان دادن دولت طراز انقلاب اسلامی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دست یاری به سوی مردم ایران و همه کشورها و ملت های منطقه وجهان دراز کرده است. بنابر نظرسنجی های صورت گرفته به وسیله منابع مختلف، احمدی نژاد علاوه بر مردم ایران در میان ملت های منطقه و حتی در سطح افکار عمومی جهان یکی از رهبران دارای ایده و نظر، فعال و محبوب محسوب می شود.
● پوتین، مردی برای تمام فصول
ولادیمیر پوتین، مردی که یکشنبه هفته پیش (۷ اکتبر) ۵۵ ساله شد را باید رئیس جمهوری برای تمام فصول نامید. او تاکنون در طول ۷ سال دوران ریاست جمهوری اش با مسائل بسیاری دست و پنجه نرم کرده است. آخرین آنها طرح سپر موشکی آمریکا در اروپاست که پوتین آن را تهدیدی علیه منافع روسیه دانسته و قصد مقابله و بی اثر ساختن آن را دارد.
ولادیمیر ولادیمیرویچ پوتین در لنینگراد که حالا «سنت پترزپورگ» نامیده می شود، درست ۶ ماه قبل از مرگ استالین به دنیا آمد. زندگی برای پوتین کوچک که او را «پوتکا» می نامیدند با سختی شروع شد. پدرش ولادیمیر اسپیریدونوویچ سرکارگر و مادرش «ماریا ایونوونا» خانه دار بود. او تنها فرزند خانواده ای بود که پیشتر دو فرزند پسر خود را از دست داده بودند. ولادیمیر اگرچه زندگی سختی داشت اما از تحصیلات خوبی برخوردار شد. او سال ۱۹۷۵ موفق شد در رشته حقوق دانشگاه لنینگراد فارغ التحصیل شود و اندکی بعد به سازمان اطلاعات و امنیت شوروی سابق بپیوندد.
او پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به سنت پترزبورگ بازگشت و وارد تشکیلات شهرداری این شهر شد و اندک اندک راه به سوی کرملین گشود. در ۲۵ جولای ۱۹۹۸ بوریس یلتسین، پوتین را که حالا به واسطه محبوبیت خاصی که یافته بود، «پسر طلایی کرملین» شناخته می شد، به عنوان ریاست جدید سازمان اطلاعات و امنیت روسیه برگزید. او یک سال در این سمت فعالیت کرد و سپس گام بعدی ترقی را با کسب کرسی نخست وزیری برداشت. در همان نخستین روزهای نخست وزیری اش بود که یلتسین خبر داد تمایل دارد جانشین اش «ولادیمیر پوتین» باشد. یلتسین که اواخر آوریل امسال درگذشت، نظری بسیار مثبت نسبت به پوتین داشت. او در مورد پوتین به مردم روسیه گفت: «پوتین کسی است که هم اکنون قادر است روس ها را متحد کند و حتی در قرن بیست و یکم روسیه کبیر را احیا کند». آنچه که یلتسین در نخستین روزهای نخست وزیری پوتین خواسته بود، خیلی زود محقق شد و پوتین چند ماه بعد پس از استعفای ناگهانی یلتسین بر جای او نشست و چندماه پس از آن نیز به طور رسمی و در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به عنوان رئیس جمهوری روسیه انتخاب شد، پوتین که عاشق جودو است و در این ورزش صاحب مدال ها و مقام هایی نیز هست، در میان جوانان و همچنین روشنفکران روسیه از محبوبیت برخوردار است. «میخائیل گورباچف» درباره پوتین می گوید: «او قطعاً هیچ تهدیدی برای دموکراسی روسیه نیست.» این نظر که از سوی گورباچف و نیز افراد زیادی از درون روسیه ارائه شده کاملاً در تضاد با نظر مخالفان متمایل به آمریکای پوتین است که می گویند: «چرچیل روسیه را کشوری رمزآلود و سرشار از رمز و راز توصیف می کرد. اما حالا این توصیف کاملاً برازنده دوران ریاست جمهوری پوتین است.» پوتین در زمینه سیاست خارجی در قبال ایران، همواره سعی کرده است روابط خود را با ایران حفظ کند. او از جمله سرانی است که اعتقاد دارد ایران در پی به دست آوردن انرژی هسته ای صلح آمیز است. سیاست های ایران و روسیه در حال حاضر در یک جهت قرار دارد و هر دو یک دشمن و رقیب مشترک به نام آمریکا دارند و مناسبات اقتصادی و روابط سیاسی خوبی در سطح منطقه و بین الملل میان دو کشور برقرار است.
همان طور که گفته شد روسیه و بویژه شخص پوتین به حق ایران در بهره مندی از انرژی هسته ای صلح آمیز باور دارد. اما روابط این کشور با ایران در زمینه مسائل هسته ای به پیش از دوران پوتین بازمی گردد. در اوایل دهه ۹۰ روسیه از انعقاد قراردادی ۸۰۰ میلیون دلاری خبر داد که در آن در ساخت نیروگاه هسته ای به ایران کمک می کرد. مشترکات و علایق دو کشور البته فراتر از همکاری های اقتصادی دوجانبه بوده و ابعادسیاسی منطقه ای وبین المللی آن بسیار گسترده است، پوتین برای مناسبات خود با ایران به عنوان همسایه قدرتمند جنوبی اهمیت ویژه قائل بوده و ایران را وزنه ای در تأمین ثبات در منطقه و مرزهای جنوبی خود می داند.
● الهام علی اف، واقعگرا در عرصه سیاست
الهام علی اف تنها رئیس جمهور شیعه در جمع ۴ رئیس جمهور میهمان جمهوری اسلامی در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر است. الهام علی اف ۲۴ دسامبر ۱۹۶۱ در باکو به دنیا آمد، پدرش رئیس سازمان امنیت واطلاعات شوروی سابق در جمهوری آذربایجان بود که بعدها پس از فروپاشی شوروی، رئیس جمهور آذربایجان شد.
نسبت علی اف از سمت و سوی مادر نیز شناخته شده است. مادر او «ظریفه علی اف» است که خود یک پزشک است و دختر «عزیز علی اف» از سیاستمداران بنام دوره اتحاد جماهیر شوروی سابق است. الهام علی اف پس از پایان دوره تحصیل در مدرسه به مسکو رفت و در مؤسسه مطالعات بین الملل مسکو مشغول به تحصیل و به درجه دکترا نایل شد.
در همین ایام بود که او با «مهربان علی اف» ازدواج کرد و صاحب سه فرزند به نام های لیلا، آرزو و حیدر شد.
بعد از فروپاشی شوروی در ۱۹۹۱ الهام علی اف به تجارت بین مسکو و استانبول روی آورد و تا سال ۱۹۹۴ به این کار ادامه داد. تا این که در این سال از سوی پدرش که حالا رئیس جمهور آذربایجان شده بود، به عنوان معاون رئیس جمهور در کمپانی دولتی نفت آذربایجان مشغول به کار شد. سمت های بعدی او نمایندگی مجلس، رئیس کمیته ملی المپیک آذربایجان و نمایندگی آذربایجان در شورای اروپا بود. الهام علی اف در آگوست ۲۰۰۳ اندکی مانده به انتخابات ریاست جمهوری به عنوان نخست وزیر انتخاب شد. در ماه اکتبر حیدرعلی اف به دلیل بیماری و وخامت حال حکومت را به طور موقت به پسرش سپرد که اندکی بعد یعنی در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۳ با ۷۶‎/۸۴ درصد آرا به عنوان رئیس جمهور جدید آذربایجان انتخاب شد.
الهام علی اف بلافاصله پس از رسیدن به مقام ریاست سیاست های واقعگرایانه ای در خصوص مسائل منطقه در پیش گرفت. وی به تحکیم مناسبات دوستانه کشورش با ایران نیز پرداخت و تلاش کرد مناسباتی اقتصادی و سیاسی در منطقه با ایران برقرار کند که از جمله آنها قرارداد دالان شمال - جنوب، طرح اتصال خطوط راه آهن ایران به جمهوری آذربایجان و روسیه بود. اختلاف های دو کشور بر سر حوزه نفتی البرز نیز که در سال های پیش از ریاست جمهوری الهام علی اف سایه بر روابط دو کشور انداخته بود، اکنون با توافق هایی که میان دو طرف صورت گرفته در حال محو شدن است. الهام علی اف اعتقاد دارد، اگرچه ایران و آذربایجان از سطح مناسبات دوجانبه خوبی برخوردارند اما این همکاری ها نیازمند توسعه بیشتری است و برگسترش همکاری ها در زمینه های عمرانی، انرژی و حمل و نقل تأکید فراوان دارد.
این تأکیدات علی اف بر گسترش مناسبات موجب شد دکتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری کشورمان در سفر خود به این کشور که هفته آخر مرداد سال جاری انجام شد، مبادلات تجاری دو کشور را تا سطح یک میلیارد دلار در سال تعریف و ارتقا دهد.
علی اف از جمله حامیان برنامه صلح آمیز هسته ای ایران است و معتقد است همه کشورها از جمله ایران از حق استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای برخوردار هستند و تنها راه حل موضوع هسته ای ایران را مذاکره و روش های مسالمت آمیز می داند.
● قربانقلی بردی محمداف، گرایش به اصلاحات و نوگرایی
او در ۱۰ماهی که در پست ریاست جمهوری ترکمنستان قرار دارد، این نکته را به اثبات رسانده که با حفظ احترام به نیازاف رئیس جمهور فقید ترکمنستان، قصد ایجاد اصلاحاتی تازه در جامعه ترکمنستان و روابط خارجی آن خصوصاً در منطقه را دارد. قربانقلی بردی محمداف ۲۹ ژوئن ۱۹۵۷ دریکی از روستاهای عشق آباد به دنیا آمد. آن گونه که خود گفته: پدر و مادرش مردمانی میهمان نواز و عاشق ارتباطات اجتماعی وسیع بوده اند و تاجایی که توان داشتند در رفع مشکلات دوستان و همسایگان می کوشیدند. قربانقلی محمداف با پا گرفتن درچنین خانواده ای بود که برای تحصیلات، پزشکی را برگزید و تبدیل به دندانپزشکی ماهر شد .
خود او می گوید همواره در پزشکی سعی کرده است از ابوعلی سینا درس بگیرد. کسی که فیلسوف و متفکر بزرگی بود. بردی محمداف بسیاری از کتاب های ابن سینا را مطالعه کرده است.از دیگر علاقه مندی های بردی محمداف ادبیات است. اوعلاقه ای وافر به بزرگترین شاعر کشورش مختومقلی دارد که در ایران نیز چهره ای شناخته شده است.
ورود قربانقلی بردی محمداف به عالم سیاست از ۱۹۹۵ شروع شد. دراین سال او به عنوان رئیس دپارتمان دندانپزشکی وزارت بهداشت و درمان ترکمنستان تحت رهبری صفرمرادنیازاف انتخاب شد. او دو سال پس از آن خود به عنوان وزیر بهداشت و درمان برگزیده شد. در سال ۲۰۰۱ بردی محمداف با حفظ سمت بر جایگاه معاونت نخست وزیری نیز نشست.
پس از مرگ نیازاف براساس قانون اساسی رئیس پارلمان ترکمنستان باید کفالت ریاست جمهوری را به دست می گرفت، اما وی به اتهام فساد مالی بازداشت شد و این مقام به قربانقلی محمداف رسید. وی وعده داد تا انتخابات ریاست جمهوری کشور را به شکل دموکراتیک و البته براساس رهنمودهای رئیس جمهوری فقید ترکمنستان اداره کند. شورای مصلحتی خلق نیز که تمامی اعضای آن عضو یا وابسته به حزب دموکراتیک هستند با تصویب قانونی منع شرکت کفیل ریاست جمهوری در انتخابات را لغو و راه را برای انتخاب محمداف هموار ساخت. به این ترتیب بودکه بردی محمداف موفق شد با کسب ۸۹ درصد آرا به عنوان رئیس جمهوری ترکمنستان انتخاب شود. او پس از کسب این آرا نخستین سفر خارجی خود را به عربستان و به قصد انجام حج عمره انجام داد و در خلال آن با ملک عبدالله نیز دیدار کرد. دومین سفر خارجی او به روسیه برای دیدار با پوتین بود. او اواخر خردادماه نیز به ایران سفر کرد.
نخستین اقدام قربانقلی بردی محمداف به عنوان ریاست جمهوری ترکمنستان اجرای اصلاحاتی همچون دستیابی نامحدود به اینترنت برای مردم کشور، تحصیلات و همچنین افزایش مقرری بازنشستگی بود. او به واسطه همین اقدام ها از محبوبیتی فوق العاده در کشور خود برخوردار شده است، بویژه که درعرصه سیاست خارجی نیز مؤثر عمل کرده و وعده داده است که ترکمنستان را از قید و بند قوانین دست و پاگیر گذشته رها کرده و این کشور را در فضای بازتری درجهان قرار دهد. از جمله اقدام هایی که او دراین زمینه انجام داد از سر گرفته شدن خطوط پرواز هوایی میان ترکمنستان و روسیه بود. همان طور که گفته شد بردی محمداف اواخر خردادماه سفری به ایران داشت. وی در آن سفر اذعان داشت علاقه مند است روابط ایران و ترکمنستان بیشتر از گذشته باشد. دراین سفر میان ایران و ترکمنستان چندین معاهده نامه اقتصادی بسته شد که بردی محمداف از انعقاد این قراردادها که در زمینه های کشاورزی و حمل و نقل بود ابراز رضایت فراوان کرد. وی تأکید کرد: امیدوار است معاهده نامه های بعدی میان دو کشور در زمینه نفت وگاز باشد.
● نورسلطان نظربایف، توسعه گرای قزاق
نورسلطان نظربایف ۶ جولای ۱۹۴۰ به دنیا آمد. پدرش چوپان بود. اطرافیانش گفته اند او همواره مصمم به ادامه تحصیل بوده است. او قصد ورود به دانشگاه قزاقستان در رشته شیمی را داشت که موفق نشد اما در عوض به اوکراین رفت و در آنجا ادامه تحصیل داد. همکلاسی های آن زمان وی گفته اند: زمانی که همه ما بعد از کلاس به دنبال تفریح می رفتیم اودر دانشگاه می ماند و مطالعه و آزمایش می کرد.
نظربایف سال ۱۹۶۷ نخستین فعالیت سیاسی جدی خود را با شرکت در انتخابات حزب کمونیست آغازکرد و بعدها در ۱۹۹۰ موفق شد به بالاترین مقام قزاقستان که آن زمان تحت اداره شوروی سابق بود برسد. یک سال پس از آن وقتی شوروی سقوط کرد و جمهوری های به جا مانده از آن سربرآوردند، نظربایف در انتخابات ریاست جمهوری قزاقستان باآرایی قابل توجه به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شد. او از آن زمان تا کنون رئیس جمهور این کشور باقی مانده است.
برخی گفته بودند مطابق قانون اساسی این کشور، نظربایف تنها تا سال ۲۰۱۲ که زمان این دوره از ریاست جمهوری اش به پایان می رسد، اجازه خواهد داشت درهیأت رئیس جمهور فعالیت کند و پس از آن وی از این سمت کنار گذارده خواهد شد، اما بعد پارلمان این کشور متممی را برای این قانون به تصویب رساندکه مطابق آن وی خواهد توانست به صورت مادام العمر سمت خود را حفظ کند.
نظربایف بیش از هرچیز اهتمام خود را برای ترفیع مقام کشور خود در دنیا به کار بسته است. اوسال گذشته به مردم کشورش و همچنین دنیا وعده داد در ۷ سال آینده قزاقستان را به یکی از ۵۰ کشور توسعه یافته و یکی از ۱۰ کشور بزرگ صادرکننده نفت درجهان تبدیل خواهد کرد.
قزاقستان یکی از بزرگ ترین کشورهایی است که منابع ناشناخته نفتی فراوانی دارد و به همین دلیل می توان گفت ادعایی که نظربایف مطرح کرده، می تواند چندان دور از دسترس نباشد.

بنفشه غلامی

منبع : روزنامه ایران