بحران نیروی کار در صنایع بالادستی نفت جهان

کمتر از ۳۵ درصد کارمندان شرکت ملی نفت ایران در رشته های فنی بالادستی شامل اکتشافات، حفاری، زمین شناسی، مهندسی نفت و ژئو فیزیک تنها ۱۵ سال سابقه کار دارند.
مهندس سیدمهدی میرمعزی، مدیرعامل سابق شرکت ملی نفت ایران در یک مقاله تحلیلی که در آخرین شماره نشریه اکتشاف و تولید منتشر شده است آورده است: در سال های اخیر بیش از ۷۰درصد دانشجویان ورودی دانشگاه صنعت نفت دارای معدل دیپلمی بالاتر از ۱۸ بوده اند، بنا بر این می توان چنین استنباط کرد که تا کنون استقبال از تحصیل در رشته های بالادستی در ایران بر خلاف آمریکا و اروپا بسیار خوب بوده است.
به علاوه به نظر می رسد با توجه به سمت های خالی قابل توجه در بخش بالادستی و نیز تعداد قابل توجه فارغ التحصیلان در این رشته ها طی سال های آینده شاهد جوان تر شدن ترکیب سنی و نیروی انسانی در صنعت نفت کشورمان خواهیم بود.
در این مقاله با بررسی جهانی وضعیت بحران نیروی کار متخصص و ماهر در صنعت نفت که با استمرار افزایش تقاضای جهانی نفت و نگرانی از کاهش ذخایر روبرو است، آگاهی از ابعاد مختلف این بحران برای و راهکار های برای مقابله با آن معرفی شده است.
از دلایل ایجاد این بحران افزایش تقاضا برای نیروی کار در بخش بالادستی نسبت به دو دهه اخیر، عدم استقبال از تحصیل در رشه های مرتبط با صنعت نفت و در نتیجه کسری قابل توجه نیروی کار و بازنشستگی زود هنگام کارشناسان در بخش بالادستی بوده است.
در این مقاله آمده است: امروزه صنعت نفت جهان در بخش بالادستی با چالش های متعددی از جمله نیاز به افزایش تولید نفت در پی افزایش تولید ناخالص کشورها ،دسترسی به ذخایر جدید ،مدیریت روند نزولی ذخایر میدان های قدیمی، حفظ و ارتقای دانش فنی با توجه به موج باز نشستگی کارکنان با تجربه و عملیات در مناطقی به صورت روز افزون مشکل تر و در مکان های پرت تر واقع می شود.
یکی از بزرگ ترین چالش ها بحران نیروی انسانی در این صنعت است. نیروی کار مسن بویژه در مورد تخصص های زمین شناسی، ژئو فیزیک، مهندسی نفت و حفاری که ستون فقرات بخش اکتشاف است.
از طرف دیگر از آنجا که اکثر مخازن نفتی (حدود ۹۰ درصد) ایران در نیمه عمر خود به سر می برند و نیز پایین بودن ضریب باز یافت مخازن، حضور کارشناسان با تجربه که به تاریخ عملکرد این مخازن آشنا باشند امری مهم به شمار می آید به عنوان مثال در حال حاضر تنها حدود ۱۲۰کارشناس مهندسی نفت با گرایش مخزن هیدروکربوری در شرکت ملی نفت کشور مشغول به کار هستند که اکثر آنها تجربه ای کمتر از ۱۵ سال دارند.
● خلل در ستون فقرات صنعت نفت جهان
بنا بر این یکی از بزرگ ترین چالش ها در حال حاضر صنعت نفت جهان بحران نیروی انسانی در تخصص های زمین شناسی، ژئو فیزیک، مهندسی نفت و حفاری است که ستون فقرات صنعت نفت را تشکیل می دهند.
این موضوع به قدری جدی است که بسیاری از شرکت های نفتی بازنشستگان با صلاحیت خود را به صورت قراردادی و پاره وقت به کار گرفته اند و یا مشغول استخدام فارغ التحصیلان نخبه و کم تجربه و حتی بی تجربه از سراسر جهان هستند تا با برگزاری دوره های آموزشی طی فرآیندی کوتاه و سریع آنها را به سطحی ارتقاع دهند که بتواند مسئولیت های بالاتر را در مسیر پیشرفت اهدافشان پیش ببرند.
به نظر می رسد با افزایش بهره وری در بخش اکتشاف و تولید به لحاظ پیشرفت های فناوری، نیاز به مهندسین نفت، زمین شناس و ژئوفیزیست به ازای واحد تولید، کاهش یافته باشد. براساس بررسی های انجام شده تعداد پژوهش های که در حال حاضر تحت مسئولیت یک مهندس انجام می شود نسبت به سال ۱۹۹۰ ، حدود ۵۰ درصد و نسبت به سال ۱۹۷۰ حدود ۳۰۰ درصد افزایش داشته است. این افزایش بهره وری که به دنبال اجرای برنامه های بهبود عملکرد اقتصادی حاصل شده است و با کاهش در استخدام افراد جدید پشتیبانی شد.
پیش بینی می شود صنعت نفت و گاز از پیری کارکنان خود به شدت ضربه ببیند چرا که از سال ۱۹۸۲، بیست و پنج شرکت اول نفتی بیش از یک میلیون نفر از کارکنان خود را کاهش داده اند و آنهای که به کار خود ادامه می دهند طی ۵ تا ۱۰ سال آینده به سن بازنشستگی خواهند رسید.
بر اساس این گزارش از سوی دیگر افزایش قیمت های نفت و گاز طی سال های اخیر و پیش بینی بالا بودن آن حداقل طی ۵ تا ۱۰ سال آینده موجب شده که تقاضا برای نیروی انسانی در صنعت نفت و گاز افزایش یابد.
در ادامه این مقاله آمده است نیاز به نیروی انسانی در بخش اکتشاف و تولید با توجه به وجود بیشترین ذخایر نفت و گاز در منطقه خاورمیانه و پس از آن آمریکای شمالی و شمال افریقا بیشترین تقاضا را برای نیروی کار داشته است.
به گفته برخی کار شناسان در طی دو دهه اخیر درسطح جهانی، جوانان استقبال کمتری از رشته های صنعت نفت به عمل آورده اند، با این وجود در میان عناوین شغلی در بخش اکتشاف و تولید ،مهندسی مخازن، مهندسی نفت و زمین شناسی بیشترین تقاضای کار را در طی سال های اخیر به خود اختصاص داده است.
به علاوه احساس عمومی منفی ناشی از وارد آمدن خسارات در اثر فعالیت های نفتی و کار در محیطی بد آب و هوا و به دور از امکانات و جدا از خانواده را نبایستی نادیده گرفت و بالاخره رقابت شدید و گسترده سایر صنایع نظیر صنایع نرم افزاری را بایستی عاملی مهم در عدم جذب دانشجویان جدید دانست.
در این گزارش همچنین دلایل عدم افزایش ضریب برداشت، گران شدن هزینه های جاری و سرمایه گذاری تولید و نیز طولانی تر شدن زمان اجرای پروژه ها وبه ویژه افزایش ریسک اکتشاف در مناطقی که ذخایر نفت و گاز باقی مانده در آن وجود دارد به علت کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص عنوان شده است.
بنابراین از آنچه تاکنون در این گزارش گفته شد می توان به این نتیجه رسید که طی سال های آینده با توجه به قیمت رو به رو شد بازار نفت و گاز جنگی تمام عیار برای تصاحب نیروهای ماهر و متخصص بین شرکت های نفتی بزرگ در خواهد گرفت.
● ایران از رقابت های جهانی در صنعت نفت نمی تواند جا بماند
در پایان این مقاله آمده است: در همین راستا بدیهی است که شرکت ملی نفت ایران نیز نمی تواند از این صحنه دور نگه داشته شود لذا افزایش سطح فناوری های روز در تاسیسات نفتی با استفاده از شرکت های نفتی دارای صلاحیت در سطح جهانی، افزایش توانایی نیروی کارشناسی به ویژه نیروی جوان از طریق دوره های آموزشی و عملی شانه به شانه کارشناسان بین المللی، عدم موافقت با بازنشستگی زود از موعد، و بکار گیری مجدد از کارشناسان بازنشسته، استفاده مستمر و روز افزون از شرکت های مشاور بالادستی ایرانی از ضرورت ها شمرده شده است.
در پایان همچنین از دیگر راهکارها برای ادامه پیشرفت ها در صنعت نفت کشور، اختصاص دادن کارشناسانی که دارای تجربه بالا بر روی میدان های در حال تولید هستند در توسعه میدان های جدید، افزایش انگیزه مادی کارکنان نفتی و ایجاد احساس آرامش برای این افراد عنوان شده است.

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا