وقایع نگاری انتخابات الکترونیکی در کشور

انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی در راه است و مباحث مربوط به برگزاری انتخابات الکترونیکی دوباره رونق گرفته است.
برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشور ما، چند سالی است که با نزدیک شدن به هر انتخابات نقل مجالس می شود؛ اما پس از ارایه طرح ها و بررسی های گوناگون با مخالفت یکی از مراجع ذی صلاح عقیم می ماند، ولی به نظر می رسد در انتخابات پیش رو، گامی به مراتب بلندتر برداشته شود و حداقل بخشی از مراحل اجرایی آن با استفاده از کاربری های فناوری اطلاعات صورت پذیرد.
علی اکبر جلالی-کارشناس فناوری اطلاعات و استاد دانشگاه علم و صنعت ایران- که همانند بسیاری از کارشناسان، اجرایی شدن انتخابات الکترونیکی را برای رای گیری اسفند ماه قطعی می داند، در این باره می گوید: برای اجرایی شدن انتخابات الکترونیکی نیاز به زیرساخت مناسب نظیر شبکه های ارتباطی باسیم و بی سیم، رایانه و نرم افزارهای مناسب است؛ امکانات زیرساختی موجود کشور تا حدودی نسبت به گذشته ارتقا یافته و از آنجا که رای گیری نیاز به سیستم پرسرعت و پیچیده فنی ندارد امکان اجرایی شدن آن در کشور فراهم است و از طرفی، خوشبختانه وزارت کشور و شورای نگهبان نیز که در چند سال گذشته همواره به دنبال یافتن راهکاری برای اجرایی کردن این موضوع بوده اند به این نتیجه رسیده اند که می توان در شرایط کنونی انتخابات الکترونیکی را در کشور به مرحله اجرا درآورد.
به اعتقاد وی رای گیری الکترونیکی برای نخستین بار، هزینه بسیاری دارد، زیرا نصب نرم افزارها، سخت افزارها و آموزش برای بار اول نیاز به صرف بودجه دارد؛ اما اگر به طور مداوم انتخابات به صورت الکترونیکی انجام شود قطعا هزینه انتخابات الکترونیکی کمتر خواهد بود و به طور کلی، هزینه انتخابات الکترونیکی کمتر از رای گیری به صورت سنتی است
او می گوید: در نهایت تجربه ای که در این انتخابات به دست خواهد آمد می تواند در مشارکت بیشتر مردم در تصمیم گیری های ملی موثر باشد به عنوان مثال اگر انتخابات الکترونیکی به یک فرهنگ تبدیل شود شورای شهرها و شهرداری ها می توانند حتی برای کارهای کوچک از شهروندان پرس وجو داشته و آنها را در امور، مشارکت دهند.
حال بر خلاف نظر کارشناسان و با این که زمان زیادی به برگزاری انتخابات مجلس نمانده است، هر روزه اخباری ضد و نقیض از برگزاری انتخابات الکترونیکی به گوش می رسد: از یک سو، معاون وزیر کشور از موفقیت بزرگ پیش رو در این عرصه سخن می گوید و از سوی دیگر، سخنگوی دولت، آب پاکی را روی دست همه می ریزد و اعلام می کند که برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی در این دوره هم میسر نخواهد شد.
● چه کسی بود گفت الکترونیکی؟
مهم ترین ایرادی که نهادهای تصمیم گیر و اجرایی در مراحل مختلف طرح انتخابات الکترونیکی وارد می دانستند و آن چه در سال های اخیر باعث شده بود این طرح سرانجامی به خود نبیند، تامین امنیت، تامین نرم افزار و سخت افزار، شیوه کاربری و به طور کلی چگونگی اجرای آن بوده است.
اما آن چنان که دولت با اطمینان از اجرایی شدن انتخابات الکترونیکی در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی سخن می گویند، می توان کار را تمام شده فرض کرد، اما واقیت چیز دیگری می گوید:
محمد حسین موسی پور -معاون حقوقی و امور مجلس وزارت کشور- رایانه ای شدن هشتمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی را یکی از اقدامات اساسی و بزرگ دولت نهم می داند و معتقد است با پیشرفت های عمده و بزرگی که کشور در زمینه های مختلف به ویژه دربخش علم وفناوری اطلاعات کسب کرده است، مناسب نیست انتخابات به صورت سنتی برگزار شود.
ولی واقعیت نشان از آن دارد که نه تنها باز هم خبری از الکترونیکی شدن انتخابات نیست، بلکه هیچ یک از راس های سه گانه مثلث تصمیم گیر (دولت، مجلس و شورای نگهبان) نیز مسئولیت اجرا یا عدم اجرای آن را بر عهده نمی گیرند و تنها با کاربری واژگانی مشابه، موضوع را به گردن دیگری می اندازند.
رمضانعلی صادق زاده -رئیس کمیته مخابرات مجلس – معتقد است انتخابات الکترونیکی یکی از عامل مهمی است که می تواند مانع اعمال سلیقه و سرعت بخشیدن رای گیری و شمارش آرا در کشور شود ولی هنوز در کشور زیر ساخت های لازم برای حرکت کردن به سمت دولت الکترونیکی فراهم نشده است و این امر نیازمند توجه دولت ومسئولین به توسعه ICT است و فراهم کردن امکانات ازسوی آنهاست.
او برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشور را یکی از قدم های موثر در زمینه رشد ICT و دولت الکترونیکی در کشور می داند و می گوید: در حال حاظر بسیاری از کشور ها انتخابات خود را از طریق کامپیوتر واینترنت انجام می دهند و این امر باعث می شود که کوچکترین مشکلی در زمینه انتخابات به وجود نیاید.
به گفته صادق زاده، :برای برگزاری انتخابات اینترنتی در ایران، باید مناطقی در کشور ایجاد شود که بتوانند زیر ساخت های کشور را توسعه و افزایش دهند و می توان گفت در کشور تا به امروز دید جامع الکترونیکی به کشور صورت نگرفته و تمامی وعده ها در حد یک شعار باقی مانده است.
او معتقد است با توجه به این که شبکه سخت افزاری برای کل کشور برنامه ریزی نشده است و همچنین پایین بودن ظریب نفوذ آن، برگزاری انتخابات اینترنتی در کشور غیر ممکن است ولی وزارت ICT و شورای نگهبان باید در خصوص مسائل مربوط به انتخابات از طریق نرم افزاری را مورد بررسی قرار دهند وزیر ساخت های آن را فراهم آورند .
صادق زاده این گونه صحبت هایش را ادامه می دهد: از نظر سخت افزاری قدم هایی برداشته شده ولی کافی نیست و برای برگزای انتخابات الکترونیکی مناطق رای گیری در کشور ایجاد وسایت های را اختصاص به این امر بدهند واین در حالی است که در کشور با وجود شبکه فیبر نوری ولی اقدام اساسی صورت نگرفته است.
این درحالی است که آخرین اعلام موضع مجلسیان، از زبان محمدرضا باهنر-نایب رییس اول مجلس-بیان شد: امکان برگزاری مکانیزه انتخابات برای گزینش نمایندگان مجلس شورای اسلامی در همه حوزه ها را غیر عملیاتی و بعید است، این کار را می توان به عنوان نمونه در چند حوزه انجام داد اما امکان آن برای همه حوزه ها مسیر نیست و حتی در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز آرا به وسیله انسان ها قرائت می شود.
باهنر معتقد است در صورتی که انتخابات حزبی باشد، برگزاری انتخابات بصورت مکانیزه، ساده است زیرا هر حزب آرم و تابلویی دارد اما در انتخاباتی که قرار است اسامی نوشته شود، باید وسواس بیشتری به خرج داد.
از سوی دیگر غلامحسین الهام در جایگاه سخنگوی دولت و حقوقدان شورای نگهبان سعی می کند موضع دو راس از سه راس مثلث تصمیم گیر را در نظر داشته باشد و از این رو است که در رویارویی با موضوع برگزاری انتخابات الکترونیکی کاملا دوگانه اظهار نظر می کند و توپ را به زمین راس سوم که خودش هنوز در آن سمتی ندارد، یعنی مجلس، می اندازد.
او که در سخنانش عبارت "انتخابات دیجیتالی" را به جای "انتخابات الکترونیکی" به کار می برد، از برگزاری دیجیتالی انتخابات استقبال می کند اما در عین حال معتقد است درخصوص برگزاری انتخابات به صورت دیجیتالی سوالاتی وجود دارد که پاسخ این سوالات را تنها قانون باید مشخص کند.
الهام در این باره به ایرنا گفت: این که بتوانیم انتخابات را به صورت دیجیتالی باسرعت بیشتر و مشکلات کمتری برگزار کنیم، امر مطلوبی است و مورد قبول همه؛ اما این کار پیچیدگی ها و سوالاتی دارد که پاسخ این سوالات را تنها قانون می تواند بدهد و حل مشکلات و پاسخ به سوالات مطرح در این خصوص راهکارهایی را می طلبد که باید قانونگذار آنها را تجویز و تایید کند.
الهام از جمله مشکلات و سوالات مطرح در این زمینه را نحوه رای دادن، استفاده از شناسنامه یا کارت ملی و اینکه برای رای دادن با کارت ملی بسیاری از مقررات باید اصلاح شود و همچنین ضرورت تغییر نحوه رای دادن ، عنوان کرد .
به اعتقاد وی وزارت کشور بخش های فنی و عملیاتی را انجام خواهد داد امابخش هایی همچون پشتیبانی مقرراتی، رسیدگی و پاسخ به اعتراضات نامزدها، نیاز به اصلاح قانون دارد.
الهام این گونه ادامه می دهد: باتوجه به اینکه مدت زمان زیادی تاانتخابات باقی نمانده، اصلاح قوانین نیازمند کارشناسی دقیق است و به این دوره جواب نخواهد داد اما در مواردی که به آیین نامه ها مربوط می شود می توانیم امیدوار باشیم، چون این موارد در وزارت کشور، دولت و شورای نگهبان قابل انجام است.
از سوی دیگر، چندی پیش وزارت کشور و شورای نگهبان نشست مشترکی داشته اند تا بتوانند راجع به انتخابات به اجماع بیشتری برسند.
الهام در مقام سخنگوس دولت در باره این نشست می گوید: وزارت کشور از مدتی قبل طرح انتخابات دیجیتالی را به شورای نگهبان ارائه داد و بخشی از این طرح را نیز به صورت نمونه و محدود اجرا کرده است و وزارت کشور باارائه توضیحاتی درخصوص این طرح ، به برخی سوالات مطرح پاسخ داد، اما بخشی از سوالات به پرسش قانع کننده ای منتهی نشد و بنا شد روی این قضیه کار شود.
● قصه از کجا شروع شد؟
ایران از جمله کشورهای پهناور جهان است که در دو دهه گذشته خیز جدی به سوی همراهی با کاروان در حال حرکت سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات جهان برداشته است اما به دلیل وجود مسایلی همچون عدم برنامه ریزی برای بستر سازی تحق دولت الکترونیک، به نظر می رسد زمان برگزاری نخستین انتخابات الکترونیکی در ایران هنوز فرا نرسیده باشد و به رغم توسعه زیرساختارهای کلی فناوری اطلاعات و ارتباطات، هنوز استانداردهای مورد نیاز برای برگزاری انتخابات الکترونیکی در ایران فراهم نشده است.
بحث استفاده از تجهیزات الکترونیکی و رایانه ای برای برگزاری انتخابات در کشورمان برای اولین بار در سال ۱۳۷۸ مطرح شد. در آن زمان که مصادف بود با سومین سال به روی کار آمدن دولت خاتمی، تلاش وزارت کشور برای متقاعد کردن شورای نگهبان برای استفاده از تجهیزات الکترونیکی در انتخابات مجلس ششم، با جلو کشاندن بحث حقوقی و ساختاری، که شورای نگهبان به آن اشاره کرده بود، بی نتیجه ماند. اما همچنان این موضوع برای انتخابات ریاست جمهوری در دوره بعدی (۱۳۸۰) و انتخابات شوراهای شهر و روستا، توسط وزارت کشور ایران مطرح شد. چنانکه حتی پیش از برگزاری انتخابات مجلس هفتم، به این موضوع قدری از حالت تئوریک خود خارج شد و با تهیه نرم افزاری برای شمارش آرا، و فرستادن آن به شورای نگهبان، تا نزدیکی های موفقیت پیش رفت. اما باز هم شورای نگهبان به عنوان نهاد ناظر بر انتخابات در کشور، اعلام کرد که به دلیل عدم اطمینان از کارکرد نرم افزار ارائه شده برای شمارش آرا، این انتخابات هم به سنت گذشته و با حظور رای دهنده گان در پای صندوقهای رای و شمارش به صورت دستی برگزار خواهد شد؛ این موضوع در آستانه انتخابات مجلس هشتم نیز همچنان توسط وزارت کشور دنبال می شود؛ همچنان که برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ نیز از سوی مسئولان وقت پی گیری شده بود.
این در حالی است که سیستم های برگزاری انتخابات الکترونیکی از دهه ۶۰ میلادی در جهان معرفی شد. در آن سالها سیستم کارت های سوراخ دار برای نخستین بار ارایه شد. سیستم رای گیری اسکن نوری که به دنبال کارت های سوراخ دارد ارایه شد این امکان را به رایانه می دهد تا علامت گذاری صورت گرفته بر روی برگه رای را بخواند. ثبت الکترونیکی مستقیم آرا نسخه مدرن تری از فناوری برگزاری انتخابات الکترونیکی است که به جمع بندی و جدول بندی آرا در یک ماشین واحد می پردازد.
به گزارش مهر، هم اکنون از این نوع سیستم الکترونیکی در تمامی انتخابات برزیل و درصد قابل توجهی از انتخابات هند، هلند، ونزوئلا و آمریکا استفاده می شود. به دنبال این سیستم مدرن تر، سیستم های رای گیری اینترنتی نیز محبوبیت خاصی پیدا کرده و به عنوان مثال در کشورهایی نظیر انگلیس، استونی و سوئیس در سطح انتخابات دولت و در کانادا در سطح انتخابات شهرداری ها و نیز در آمریکا و فرانسه برای انتخابات حزبی مورد استفاده قرار می گیرند.
● این همه بحث برای چه؟
یکی از مهمترین اهداف دولت الکترونیکی، بالا بردن درصد مشارکت مردم در کارهای دولتی و دخالت دادن مستقیم مردم در تعیین سرنوشت خود است. در این دولت اگر بخواهیم مردم را به رای دادن ترغیب کنیم باید سیستم رای گیری ما بدون نقص، خوشایند برای مردم و مهمتر از همه، مورد اعتماد آنها باشد. یکی از مهمترین مشکلات در دولت های اروپایی و آمریکایی، پایین آمدن تعداد شرکت کننده گان درانتخابات عمومی است که همین مشکل باعث شد حتی کشورهای محافظه کار مانند انگلستان که دارای روند انتخاباتی ثابت در ۱۰۰ سال گذشته بودند، طرح های جدید و مورد اعتماد مردم، برای افزایش تعداد شرکت کننده گان در انتخابات، ارائه دهند. اما فقط ایجاد امکانات برای برگزاری انتخابات نوین و رای گیری الکترونیکی لازم نیست بلکه فرهنگ سازی برای استفاده از آن و همچنین ایجاد فضای اعتماد میان مردم و این سیستم ها، جزء شرایط اختصاصی این امر هستند.
برای مثال، دولت تونی بلر در انگلستان طی یک برنامه ۴ ساله با صرف اعتباری بالغ بر ۹ میلیارد دلار، به دنبال پیاده سازی پروژه های الکترونیکی و از جمله دولت الکترونیکی و همچنین انتخابات الکترونیکی بر آمد و موفق به این کار هم شد، اما بعد از اتمام طرح، دولت متوجه شد که یک اصل اساسی که همان فرهنگ سازی برای استفاده از این سیستم ها بود را فراموش کرده اند.
اما در کشور ما قبل از مساله فرهنگ سازی، برای استفاده از سیستم های الکترونیکی رای گیری، باید مشکلات درونی دولت که بیشتر جنبه سیاسی دارند، حل شود.
● انتخابات الکترونیکی چیست؟
انتخابات الکترونیکی (E-voting) یکی از خدمات دولت الکترونیکی است که به رای دهنده این امکان را می دهد تا با بالاترین ضریب امنیتی و حفاظتی، رای خود را به صورت الکترونیکی ارایه کند.
به گزارش خبرگزاری مهر، در سال ۲۰۰۴ و در جریان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، برآورد شد که حدود ۳۰ درصد از جمعیت رای دهنده این کشور از فرم های ویژه فناوری انتخابات الکترونیکی استفاده کردند که شامل ثبت مستقیم از طریق تماس دست با صفحه نمایشگر یا اسکنرهای نوری بوده است. رای های الکترونیکی به صورت دیجیتالی بر روی نوار، دیسکت یا کارت های هوشمند ذخیره شده و سپس به مرکز ویژه ای ارسال می شود که در آنجا فرآیند شمارش دقیق آنها آغاز می شود.
حامیان انتخابات الکترونیکی به این نکته اشاره دارند که چنین انتخاباتی می تواند هزینه های برگزاری انتخابات را کاهش داده و در عین حال مشارکت عمومی را افزایش دهد. با این حال این سیستم منتقدانی نیز دارد. به باور آن ها بدون استفاده از کاغذ، باز شمارش آرای اخذ شده فرآیندی مشکل بوده و در عین حال دستکاری و تقلب در شمارش می تواند نتایج واقعی را به هم بریزد.
در یک دولت الکترونیکی نیازی نیست که فقط از یکی از سیستم های رای گیری الکترونیکی مجزا استفاده شود، بلکه می توان هم زمان از روش های مختلف استفاده کرد تا نتایج بهتری از لحاظ مشارکت مردم در انتخابات حاصل شود.
برای مثال در روش رای گیری کامپیوتری، به جای استفاده از برگه های رای و صندوق اخذ رای، از کامپیوترها استفاده می شود؛ به این ترتیب که در محل اخذ رای ، کامپیوترهایی برای رای گیری قرار می گیرد و شخص رای دهنده توسط مونیتورهای حساس دستی و یا صفحه کلید و یا مدادهای الکترونیکی، نامزد مورد نظر را انتخاب کرده و رای خود را اخذ می کنند، در این روش امکان معرفی نامزدها در کنار عکس هرکدام نیز وجود دارد، در حال حاظر مدل های جدید از این دستگاه ها ، همانند دستگاه های خود پرداز (ATM) نیز تولید شده اند. در روش رای گیری کامپیوتری، همچنان تشخیص هویت افراد رای دهنده با استفاده از مدارک شناسایی صورت نمی گیرد. در هر حال، در این روش هم، مردم مجبور به حضور در مکانهای رای گیری هستند و به جای اینکه رای خود را روی کاغذ بنویسند و به صندوق بیندازند، از کامپیوتر استفاده می کنند.
ایستگاه های رای گیری در این روش می توانند به شبکه های امن اکسترانت وصل شده و آخرین آمار را در هر لحظه به سرورهای مرکزی بفرستند. از مزایای این روش، اطلاع نامزدها از وضعیت خود در هر لحظه و به دست آمدن نتایج انتخابات در سریع ترین زمان ممکن (گاهی درست در پایان زمان رای گیری) است اما در عوض با پیاده سازی این روش، هزینه های برگزاری انتخابات بالا می رود زیرا ایستگاه رای گیری باید مجهز به سیستم های کامپیوتری متصل به شبکه باشند و از طرفی کنترل و حفاظت از شبکه ای که این ایستگاهها را به سرور مرکزی وصل کند کار مشکلی است.
در انتخابات نوامبر ۲۰۰۴ آمریکا هم از ایستگاههای رای گیری در کنار سایر روشهای رای گیری الکترونیکی استفاده شد؛ به این ترتیب که دولت برای راحتی مردم اقدام به نصب کیوسک هایی در فروشگاه ها و مراکز عمومی و دفاتر پستی نمود و مردم با مراجعه به یکی از این مراکز اقدام به رای گیری می کردند.
یکی دیگر از روش ها، رای گیری اینترنتی است که از کم هزینه ترین راه های برگزاری انتخابات به شمار می آید؛ زیرا در آن به ایستگاههای رای گیری نیازی نیست و نیروی انسانی در این ایستگاه ها هدر نمی رود، بلکه تمام افراد واجد شرایط در هر مکانی که باشند می توانند با مراجعه به سایت های اینترنتی که برای این کار تهیه شده اند، رای خود را به نفع نامزد مورد نظر ارایه کنند.
نداشتن محدودیت مکانی برای افراد واجد شرایط رای از مهمترین مزایای این سیستم است ولی بحث امنیت در این روش بسیار اهمیت دارد و توجه به این نکته که هر شخص فقط یک بار می تواند رای دهد نیز بسیار مهم است.
در انتخابات سال ۲۰۰۰ آمریکا ، از این سیستم در کنار دیگر سیستم ها استفاده شد که البته به دلیل بی اعتمادی مردم ، تنها نزدیک به ۵ درصد از رای دهندگان، رای خود را از طریق اینترنت ارایه کردند. به رغم وجود نگرانی هایی در مورد افشا شدن هویت شخص رای دهنده، خرابی تکنولو &#۶۴۳۹۴;یک، امنیت شبکه رای گیری، کارایی، ذخیره سازی و انتقال آرا و رای دادن چند باره، اما هنوز امیدهای زیادی برای بهبود این روش و بهینه کردن آن وجود دارد. در حال حاظر کشورهایی چون ژاپن، نیوزلند، سوئد، سوئیس و استونی در حال فراهم کردن زمینه های رای گیری اینترنتی هستند. کشور تازه استقلال یافته استونی، انتخابات موفق سال ۲۰۰۲ خود را از طریق شبکه های اینترنتی برکزار کرد.
رای گیری از طریقSMS و تلفن های Touch-Tone نیز از دیگر روش ها است که البته هنوز به طور رسمی در دنیا تجربه نشده است. این روش تقریبا یک نوع رای گیری از راه دور است که در آن هر کاربر از طریق سرویس پیام کوتاه تلفن همراه خود و همچنین از طریق خط تلفن های مجهز به سیستم تون و یا تلوزیونهای دیجیتالی متصل به خط تلفن می تواند رای خود را به سرور رای گیری بفرستند. یکی از معایب این روش، در دسترس نبودن سیستم های تلویزیون دیجیتال و یا تلفن همراه و یا خط تلفن های Tone، برای همه افراد جامعه است که اگر از این سیستم به تنهایی استفاده شود باعث کاهش تعداد شرکت کنندگان در انتخابات می شود. اما آسان بودن رای گیری در این سیستم از مزایای آن است.
چند نوع سیستم رای گیری دیگر هم وجود دارد که در حد تئوریک هستند و هنوز پیاده سازی نشده اند اما در دولت الکترونیکی باید تلاش شود تا اعتماد مردم را نسبت به این سیستم های رای گیری جذب کرد که برای آن باید سیستم ها کار آمد و بی نقص بوده و رای هر شخص محفوظ بماند و هویت شخص رای دهنده همچون روشهای همیشگی پنهان باشد.
● تئوری کافی است دیگر!
ارایه خدمات دولت الکترونیکی در دنیای امروز از بدیهیات است و افرادی که کمترین اطلاعاتی از آن دارند نیز مهر تایید خود را از آن دریغ نمی کنند؛ از این رو است که سخنان زیادی در وصف فواید این خدمات به میان می آید، اما آن چه مهم است گام های اجرایی است که در مواردی همچون رای گیری الکترونیکی، بدون در نظر گرفتن چند پیش شرط امکان پذیر نیست.
تجربه نشان داده است که الکترونیکی کردن بخش و یا بخشهای از یک سازمان، رشد کیفی مناسبی در روند کاری آن سازمان داشته است اما این سیستم ها دارای معایب و مشکلات خاص خود هستند که روز به روز اصلاح میشوند. یکی از مهمترین اهداف دولت الکترونیکی صرفه جویی در وقت مردم و همچنین کاهش هزینه های اجرایی سازمانهای دولتی است که سیستم رای گیری الکترونیکی به عنوان زیر سیستم دولت الکترونیکی هم ، چنین اهدافی را دنبال می کند. روشهای اتخاذ رای به صورت سنتی علاوه بر مزایای خاص خود، دارای معایب زیادی هستند. صرف وقت زیاد برای شمارش آرا، هزینه های کلان تشکیل ایستگاه های رای گیری و همچنین هدر رفتن منابع انسانی مستقر در این ایستگاه ها به عنوان معایب این سیستم ها محسوب می شوند. از طرفی امنیت بالای این سیستم ها و مستند بودن هر رای اخذ شده از مزایای این روش ها هستند.بنابراین وجود چنین معایب و محاسنی، مسئولان را در جایگزین کردن این سیستم ها مردد کرده است. انتخابات عمومی در کشورهای اروپایی و امریکایی در سالهای اخیر به صورت نیمه الکترونیکی امتحان شده و نتایج مطلوبی را هم به دنبال داشته است.
گرچه برگزاری انتخابات الکترونیکی از مصادیق بارز استفاده از فناوری های کاربردی در زندگی روزمره است با این حال هنوز نتوانسته است با اقبال قابل توجه جهانی مواجه شود.
در کشورهایی نظیر برزیل، هند وآمریکا چنین فرآیندی به خوبی پذیرفته شده است اما برای نسبت قابل توجهی از مردم در سراسر جهان وجه کاربردی این فناوری در زندگی همچنان نامانوس است.به نظر می رسد استفاده از تکنیک های پیشرفته تر و با ضریب امنیت بالاتر در قالب استفاده از نرم افزارهای مدرن تر رایانه ای در انتخابات الکترونیکی دغدغه هایی همچون به خطر افتادن امنیت انتخابات و نتایج را برطرف کند.
کارآمد بودن سیستم های سخت افزاری رای گیری الکترونیکی از آن دست است که خود به عواملی بستگی دارد: مثلا اگر انتخابات در سطح کشوری باشد، آ فشار زیادی روی سرورهای مرکزی بوجود می آید؛ پس اگر سرور های مرکزی، از سخت افزار توانمندی بهره نبرند، در انتخابات با مشکل رو به رو خواهیم شد و یا انتخاب سیستم عامل مناسب نیز از دیگر چالش های پیش رو است.
محفوظ ماندن رای هر شخص نیز یکی دیگر از مسائل بسیار مهم و حائز اهمیت است. در این سیستم ها اگر ظاهرا اکثریت مردم خواستار رای آوردن یک نامزد باشند اما نامزد دیگری ناباورانه پیروز شود، ممکن است اعتماد مردم را نسبت به خود سلب کنند. چنان که برخی از مردم ایالت متحده، ادعا داشتند که هنگامی که ما رای خود را توسط سیستم های رای گیری کامپیوترا به جان کری می دادیم، رای ما به رای های جورج بوش اضافه می شده است! که البته این ها ثابت شده نیست ولی شبهاتی را در میان عام ایجاد می کنند.
در سیستم های رای گیری الکترونیکی از نوع اینترنتی وSMS هویت شخص رای دهنده مشخص می شود. زیرا برای ورود به این سیستم ها یا از PIN کدها استفاده می شود و یا از ثبت نام آنلاین، که در هر دو حالت، هویت فرد رای دهنده مشخص می شود؛ در واقع سازمان برگزار کننده انتخابات الکترونیکی باید کاملا مورد اعتماد مردم باشد و هویت اشخاص رای دهنده تحت هیچ شرایطی به بیرون درج نکند.
از سوی دیگر قابل استناد نبودن هر رای در سیستم های رای گیری الکترونیکی هم یکی از معایبی است که از طرف نامزدهای انتخابات مطرح می شود، زیرا اگر نامزدی از نتایج بدست آمده در انتخابات اعتراض کند، در آن صورت رای های اخذ شده قابل استناد نیستند در صورتی که در روش سنتی تمامی رای ها قابل استناد بود و می توان با شمارش مجدد آرا، شک ها را بر طرف کرد. اما در حالت الکترونیکی، اگر سیستم های رای گیری سالم نباشند، دیگر نمی توان مردم را به رای دادن مجدد واداشت.
● سوتیترها ابزارهای برگزاری انتخابات الکترونیکی
فناوری نوین انتخابات الکترونیکی شامل استفاده از کارت های سوراخ دار، سیستم های رای گیری اسکن نوری و کیوسک های ویژه رای گیری است. متخصصان استفاده از تلفن و شبکه های رایانه ای شخصی و حتی اینترنت را از دیگر ابزار مفید و موثر در عرصه برگزاری انتخابات الکترونیکی عنوان می کنند. بی شک به واسطه مشخصه های خاص استفاده از چنین سیستمی، فناوری نوین رای گیری الکترونیکی می تواند فرآیند شمارش آرا را تسریع بخشیده و حضور هرچه بیشتر معلولان و ناتوانان حرکتی را نیز به همراه داشته باشد.
● انتخابات الکترونیکی در کشورهای جهان
▪ استرالیا
در اکتبر سال ۲۰۰۱ نخستین انتخابات الکترونیکی استرالیا در قالب انتخابات پارلمانی برگزار شد. در آن انتخابات ۱۵ هزار و ۵۵۹ رای دهنده یعنی بالغ بر ۳/۸ درصد از کل رای دهندگان رای الکترونیکی خود را در ایستگاههای ویژه اخذ رای ارایه کردند. موفقیت به دست آمده موجب شد تا این سیستم، اساس برگزاری انتخابات سراسری ۲۰۰۶ این کشور اعلام شود.
▪ بلژیک
رای گیری الکترونیکی در بلژیک از سال ۱۹۹۱ آغاز شد. این فرآیند از سال ۱۹۹۹ در جریان برگزاری انتخابات عمومی و شهردای های این کشور به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
▪ برزیل
برگزاری نخستین انتخابات الکترونیکی در برزیل به سال ۱۹۹۶ باز می گردد. در آن سال، نخستین آزمایشات این سیستم جدید در ایالت سانتا کاتارینای برزیل برگزار شد. از سال ۲۰۰۰ تمامی انتخابات برزیل به صورت تمام الکترونیک برگزار شده است. تنها در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲ بالغ بر ۴۰۰ هزار تجهیزات و ماشین آلات ویژه سیستم های رای گیری الکترونیکی در سراسر برزیل مورد استفاده قرار گرفته و جالب تر آنکه نتایج تنها پس از چند دقیقه از پایان رای گیری اعلام شد.
▪ فرانسه
انتخابات در فرانسه برای نخستین بار در سال ۲۰۰۳ میلادی بود که رنگ برگزاری الکترونیکی را به خود دید. در آن سال سیستم رای گیری اینترنتی این امکان را برای فرانسویان مقیم آمریکا فراهم کرد تا آنها نیز در انتخاب نمایندگان مجمع شورای شهروندان فرانسه سهیم باشند.
▪ هند
شاید جالب باشد بدانیم سابقه برگزاری انتخابات الکترونیکی در هند به سال ۱۹۸۲ باز می گردد. در آن سال این سیستم به صورت تجربی در ایالت کرالای هند به کار گرفته شد. گرچه دادگاه عالی هند نتایج این انتخابات را به جهت مغایرت برگزاری آن با قانون رد کرد اما این رویداد موفقیت آمیز، سنگ بنای محکمی برای برگزاری تمامی انتخابات سال ۲۰۰۳ هند به صورت الکترونیکی شد.

نویسنده: سامان سیف اللهی

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات