پارک فناوری چیست؟

پارکهای علمی و فناوری به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری، در دهه ۱۹۸۰ شکل گرفتند. ازجمله اهداف ایجاد پارکهای فناوری، افزایش نوآوری تکنولوژیک، توسعه اقتصادی و اشتغال زایی متخصصان است و بسیاری از سیاستگذاران از پارکهای فناوری به عنوان بخشی از یک راهبرد اندیشمند و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه ای نام می برند. از طرف دیگر پارکهای فناوری به عنوان ابزار جلب شرکتهای مبتنی بر فناوری پیشرفته در سطح بین المللی شناخته می شوند و علاوه برآن محملی برای جذب متخصصان و دانشمندان و توسعه فعالیت کارآفرینان می باشند. امروزه بیش از ۸۰۰ پارک علمی و فناوری در بیش از ۵۵ کشور جهان ایجاد شده و بیش از این مقدار در حال ساخت است که نشان از توجه کشورها به این نهاد اجتماعی مهم دارد. همچنین شکل گیری و توسعه بسیاری از پدیده های نوظهور تکنولوژیکی از درون این پارکها است و دولت ها می کوشند با ایجاد محیطی مناسب، شرایط کار و فعالیت را برای شرکتهای کوچک و متوسط، و جذب شرکتهای بین المللی مبتنی بر فناوری را فراهم نمایند. لذا نقش دولت بخصوص در کشورهایی همچون ایران، در توسعه و موفقیت این پارکها بسیار موثر و حیاتی است.
پروفسور رستم لالکاکا، پارک فناوری را این گونه تعریف می کند: "پارک فناوری، یک توسعه مبتنی بر مالکیت، در یک محیط فیزیکی با کیفیت بالا و پارک مانند است. آنها از مزایای نزدیکی به منابع مهم سرمایه معنوی، زیرساخت های مناسب و سیاست های راهنمایی کننده، بهره مند می شوند و شرکت های مبتنی بر فناوری و مؤسسات دولتی را در یک "محیط مدیریت شده" حمایت می کنند و بنابراین، تعامل، توسعه فناوری و رشد اقتصادی را تسهیل می کنند."
● بررسی یک مفهوم
"پارک فناوری" عبارتی عام و و این روزها فراگیر است که به دلیل وسعت تعابیری که از آن می شود گاهی گیج کننده و ناشناخته می کند.
از این اصطلاح در واقع برای توصیف سطح متنوعی از فعالیت ها در یک منطقه خاص جهت تحریک توسعه کارآفرینی شرکت های کوچک و متوسط دانش محور در یک کشور استفاده می شود. عبارت پارک فناوری حداقل ۱۶ مترادف دارد که رایج ترین آنها پارک علمی، پارک تحقیقاتی و قطب فناوری هستند. زمینه های جدید در فعالیت پارک های فناوری دائما در حال زیاد شدن هستند تا این پارک ها از رقبای فراوان خود که حدود ۲۹۵ پارک فناوری در سراسر جهان هستند، متمایز شوند.
پارک های فناوری از اوایل دهه ۵۰ میلادی در آمریکا ایجاد شدند و امروزه نیز دز سراسر جهان وجود دارند و تعدادشان روز به روز در حال افزایش است. در ابتدا مقوله پارک فناوری تعریف بسیار محدودی داشت که تمرکز اصلی آن بر مستغلات پارک بود، چه آنکه طبق این تعریف دانشگاهها نوعا مستغلات، فضاهای اداری یا تجهیزات تحقیقاتی را به واحدهای تجاری اجاره می دهند. گاهی اوقات این ترکیب به شهرک های صنعتی یا محل تجمع شرکت ها شباهت می یابد. امروزه این مقوله توسعه یافته است تا محدوده وسیع تری از فعالیت ها شامل توسعه اقتصادی و انتقال فناوری را در بر گیرد.
اگرچه تعاریف گوناگونی در مورد پارک فناوری ارائه شده است، ولی تعریفی که ما در این مقاله آن را مد نظر قرار می دهیم، یک پارک فناوری را واحدی می داند که:
۱) با مؤسسات آموزشی و پژوهشی در ارتباط است.
۲) زیرساخت ها و خدمات پشتیبانی، خصوصا مستغلات و فضاهای اداری را برای واحدهای تجاری فراهم می نماید.
۳) وظیفه انتقال فناوری را بر عهده دارد.
۴) وظیفه توسعه فناوری را بر عهده دارد.
نکته قابل ذکر آن است که به هرحال همه پارک های فناوری به همه این خصوصیات دست نمی یابند و برخی نیز ممکن است وظایفی اضافه بر آنچه ذکر شد نیز داشته باشند. آنگونه که انجمن بریتانیا در تعریف خود می آورد: مقوله پارک فناوری شامل محدوده وسیع و متنوعی از ابتکارات و نوآوری ها می شود که این تنوع حتی در داخل یک پارک نیز وجود دارد. بنابراین امکان ارائه تعریفی محکم و فراگیر در این مورد وجود نخواهد داشت.
به عنوان مثال، در سال ۱۹۹۳ در ایالات متحده آمریکا مساحت متوسط پارک های فناوری ۲۰۰ هکتار بود با بیش از ۲۰۰ هزار فوت مربع ساختمان، ۱۲ شرکت عضو، ۳۰۰ نفر شاغل و ۲۵۰ هزار دلار بودجه عملیاتی.
پارک های خارج از ایالات متحده عموما حجمی کوچکتر دارند و در موقعیت های بسیار متفاوتی قرار دارند؛ از یک فضای سبز وسیع در محیطی روستایی گرفته تا پارک های عمودی در ساختمان های بلند واقع در شهرهای بزرگ. امروزه، حدود ۲۵۰ پارک فناوری در انجمن بین المللی پارک های علمی عضو هستند و ۲۹۵ پارک عضو انجمن پارکهای فناوری مرتبط با دانشگاه هستند.
● نام های دیگر و اجزاء:
همانگونه که تعریف ثابتی برای پارک فناوری وجود ندارد، اصطلاح ثابتی نیز برای برای وظایفی که پارک های فناوری انجام می دهند به کار نمی رود. اگرچه در ایالات متحده پارک فناوری، پارک تحقیقاتی یا پارک تحقیقات فناوری به کار می رود، اصطلاح پارک علمی در انگلستان و اروپا رایج تر است و عبارت قطب فناوری در فرانسه بسیار استفاده می شود.
در یک تقسیم بندی کلی پارکهای علمی و فناوری را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
مراکز رشد شرکتها و موسسات (انکوباتورها) که جهت شرکتهای نوپا و Start up ها است.
پارکهای علمی و فناوری که بیشتر شرکتها و موسسات تحقیقاتی و فناوری و انوکوباتورها در آن حضور دارند و شهرک های علمی وتحقیقاتی که متشکل از چندین پارک، دانشگاه و مراکز مسکونی است.
هم اکنون تعریف واحدی از پارکها یا شهرکها در جهان وجود ندارد و کشورها بر اساس مقتضیات و نیازهای خود به ایجاد پارکها اقدام می نمایند.اسامی مختلفی نیز برای پارکها در کشورهای مختلف از قبیل انکوباتور تجاری، مرکز نوآوری، مرکز کارآفرینی، پارک فناوری، پارک علمی، پارک تحقیقاتی، قطب فناوری، شهر علمی – تحقیقاتی، تکنوپولیس، تکنوپل و ۰۰۰ گذاشته شده است.
● هدف اصلی یک پارک فناوری
اگرچه هر شهر یا کشوری ممکن است دلایل متفاوتی برای ایجاد پارک های فناوری داشته باشد، ولی عموما هدف اولیه از تشکیل یک پارک فناوری افزایش تعداد شرکت های کوچک و متوسط دانش محور است (که کارآفرین نیز هستند) تا در یک محیط اقتصادی به فعالیت بپردازند. از این شرکت ها به عنوان پشتوانه بخش خصوصی برای کمک به تنوع اقتصادی نام برده می شود.
کشورهای در حال توسعه که تجربه چندانی در زمینه فناوری ندارند، ممکن است از پارک های فناوری جهت جذب سرمایه گذاری خارجی برای ایجاد شغل و همچنین افزایش درآمدهای مالیاتی استفاده کنند.
در زیر لیستی از اصطلاحاتی که مترادف با پارک فناوری به کار می روند، آمده است:
▪ پارک تجاری
▪ پارک رایانه ای
▪ پارک فناوری پیشرفته
▪ پارک صنعتی
▪ مرکز نوآوری
▪ پارک تحقیق و توسعه
▪ پارک تحقیقاتی
▪ پارک تحقیقات و فناوری
▪ پارک علمی و فناوری
▪ شهرک علمی
▪ پارک علمی
▪ مرکز رشد فناوری
▪ قطب فناوری
▪ شهرک فناوری

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات