پر کردن جای مسعود دشوار است

دکتر محمد یونس قانونی رئیس ۵۰ ساله مجلس نمایندگان افغانستان و همرزم و همفکر احمدشاه مسعود، پیش از برگزاری و آغاز ششمین کنفرانس بین المللی مسعودشناسی، شانزدهم شهریورماه امسال و در کابل- در خیمه لویی جرگه- به تقاضای گفت وگوی من پاسخ مثبت داد. این دانش آموخته الهیات که هم ولایتی مسعود (متولد پنجشیر) نیز هست از همان ابتدای جوانی به جمع مجاهدین افغان پیوست. قانونی در سال های «جهاد» علیه تجاوز شوروی و بعدتر در جریان «مقاومت» در برابر هجوم و ستم طالبان، از اعضای فعال «جمعیت اسلامی افغانستان» و از همرزمان نزدیک احمدشاه مسعود محسوب می شد. او در «دولت موقت افغانستان» به رهبری حامد کرزی- که در نتیجه توافق گروه های افغان و سازمان ملل متحد در «کنفرانس بن» تشکیل شد- در مقام وزیر کشور (داخله) و بعدتر در «دولت انتقالی» به عنوان وزیر آموزش و پرورش (معارف) مشغول فعالیت شد.
قانونی در نخستین انتخابات آزاد افغانستان برای گزینش رئیس جمهور جدی ترین رقیب حامد کرزی بود؛ البته این کرزی بود که در نهایت به عنوان پیروز انتخابات معرفی شد.
پس از آن، قانونی در انتخابات پارلمانی افغانستان حضور یافت؛ او پس از راهیابی به مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) با کسب ۱۲۲ رای در مقام ریاست مجلس مشغول فعالیت شد؛ رقیب اصلی قانونی، عبدالرسول سیاف- از رهبران بنیادگرای مجاهدین که حمایت طیف طرفدار کرزی را هم جلب کرده بود- ۱۱۷ رای به دست آورد. صبح جمعه ۱۶ شهریور و در نخستین روز از مراسم بزرگداشت ششمین سالگرد شهادت «آمر صاحب» مسعود، یار و همراه دیرین او در مقام یک سخنران، در جلسه شرکت کرده بود.
تصور برگزاری همایش بدون حضور شاه مسعود و در حالی که سایه سنگین بینش و منش او بر جلسه به وضوح لمس و احساس می شد، آسان نبود. از همین رو در مقام نخستین پرسش از دکتر قانونی سوال کردم که چه احساسی دارد وقتی در این مراسم، مسعود خود حضور ندارد؟ قانونی پاسخ داد؛ «دو گونه تصور دارم؛ از یک طرف خوشحالم که با توجه به شکل گیری قضایا و حوادثی که در افغانستان صورت گرفته است، مسعود حضور ندارد؛ و از طرف دیگر، نبود یک رهبر بزرگ به عظمت و شکوه مسعود را با تمام وجود و لحظه به لحظه احساس می کنیم.»
یونس قانونی به صراحت فقدان شاه مسعود در این کنفرانس را به عرصه یی فراتر پیوند می زند و عنوان می کند؛ «باور ما این است که اگر امروز شخصیت و رهبری به عظمت و شکوه مسعود وجود می داشت، مسلماً مسیر افغانستان به شکل دیگری و در جهت خواست ملت بزرگ افغانستان بود.» از همفکر و همراه دیرین مسعود می پرسم با توجه به شناختی که از نیروهای سیاسی در افغانستان دارد، آیا شخصیتی همچون «آمر صاحب» را در این کشور می شناسد که بتواند در این روزهای سخت و دوران گذار پرمشکل، در سطح شاه مسعود به ایفای نقش بپردازد؟ دکتر قانونی می گوید؛ «خوشحال هستیم از اینکه رهروان و یاران مسعود اکثراً با تعهد و اعتقاد به راه او، مسیر مسعود را در عرصه های مختلف در افغانستان امروز دنبال می کنند.» او البته تصریح می کند که «پر کردن خلاء مسعود و نبود او امر ساده و بسیطی نیست و من فکر می کنم زمانی طولانی در کار است تا خلاء مسعود را در افغانستان پر کنیم.»
مشکل «فقدان مسعود» یکی از محورهای مشترک در تحلیل اغلب صاحب نظران و تحلیلگران افغانستان است؛ عمده آنان ضمن ابراز نوعی دل نگرانی نسبت به روند تحولات کنونی در این کشور، از جای خالی مسعود با دریغ و افسوس یاد می کنند. از همین منظر از رئیس مجلس نمایندگان افغانستان می پرسم با وضع موجود در افغانستان و تحولات نگران کننده در این سرزمین و نیز با وجود خلاء ناشی از نبود یک رهبر ملی و هوشیار چون شاه مسعود، چقدر نسبت به آینده «احساس خطر» می کند؟ دکتر قانونی بدون مکث پاسخ می دهد؛ «باور من این است که هیچ شخصی نمی تواند به تنهایی خلاء مسعود را پر کند.» او می افزاید؛ «یگانه راهکاری که می تواند به طور نسبی این خلأ را رفع کند، تجمع و هماهنگ ساختن و متحد کردن مجموعه یی از شخصیت های سیاسی سالم و همفکر مسعود است که به نسبتی این خلأ را جبران کنند.» قانونی تاکید می کند؛ «هیچ شخصیتی به تنهایی- و حداقل در این روزها و به این زودی ها- قادر به پر کردن این خلأ نیست.»
از مبارز دیروز «جهاد و مقاومت» و فعال سیاسی پارلمانی امروز، سوال می کنم که به چه میزان نسبت به شکل گیری چنین جمعی خوشبین است و امکان تحقق آن را چقدر می داند. دکتر قانونی توضیح می دهد؛ «خوشحال هستیم که تشکل های مختلف سیاسی برای رسیدن به آرمان های مسعود به وجود آمده اند که من امیدوار هستم از این طریق بتوان خلاء مسعود را جبران کرد.»
شمار تحلیلگران و فعالان سیاسی یا روزنامه نگارانی که چشم انداز تحولات افغانستان را با نگرانی تحلیل و ارزیابی می کنند، کم نیست؛ از یونس قانونی می پرسم چه نگاهی به آینده افغانستان دارد؟ آیا او هم بدبینانه به تحلیل می نشیند؟ دکتر قانونی «باور» خود را چنین تبیین می کند؛ «بدون شک ما نسبت به اوضاع امنیتی و بحران اعتماد در بین نخبه های سیاسی، دولت و ملت و خلاء موجود بین دولت و ملت، جداً نگران هستیم.» او در عین حال می افزاید؛ «در متن این نگرانی ها، ما نسبت به آینده خوشبین هستیم، برای اینکه ما محورهای اساسی خوشبینی برای آینده افغانستان را هنوز از دست نداده ایم.» «حمایت جامعه بین الملل از ملت افغانستان، آرزومندی مردم برای کار سازنده و مثبت و آمادگی نخبگان سیاسی برای راه اندازی یک جریان جدید و اصلاح طلبانه در متن نظام سیاسی» مواردی هستند که به عقیده دکتر قانونی موجب خوشبینی نسبت به آینده افغانستان و تحولات آتی در این سرزمین می شود. وی البته تصریح می کند که «این مدیریت کلان دولتی است که باید از این عوامل و نیز از زمینه های موجود برای رفتن به سوی یک اصلاحات بنیادی که پیامد و نتیجه آن اعتماد بین ملت و دولت و نیز نخبگان سیاسی و حکومت است، استفاده کند.»
از قانونی می خواهم مولفه های اجتماعی را که موجب خوشبینی او می شود، توضیح دهد، در جامعه یی که فقر و بیکاری و قاچاق و اختلاف طبقاتی اسفبارتر از آن است که بتوان توصیف کرد، چه ویژگی هایی می تواند باعث امید به آینده شود؟ ریاست مجلس افغانستان اظهار می دارد؛ «مردم افغانستان خواهان یک تحول بنیادی و اصلاحات هستند، مردم امیدوار به ساختن یک کشور جدید هستند، مردم خواهان رفتن به سوی یک آینده بهترند، نخبگان سیاسی افغانستان که شخصیت های تاثیرگذار در افغانستان هستند، خواهان تحول اند و اینها مولفه هایی هستند که ما را به آینده خوشبین می کند.» «خطر تجزیه افغانستان» را بسیاری از صاحب نظران این کشور جدی و قابل تامل ارزیابی می کنند؛ از قانونی در این خصوص سوال می کنم؟ او می گوید از این لحاظ نگرانی ندارد؛ «به این خاطر نگران نیستم که مردم ما تجزیه نمی خواهند. مردم ما مشارکت عادلانه در عرصه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می خواهند.» و هنگامی که در مورد خطر بازتولید طالبان و گسترش و هژمونی یافتن این جریان فکری- سیاسی- نظامی از او می پرسم، پاسخ می دهد که «البته از لحاظ امنیتی نگرانیم؛ به خصوص با باور به این نکته که طالب پدیده قابل پذیرشی برای مردم ما نیست. نارضایتی از نظام سیاسی، زمینه را برای سوءاستفاده طالبان در صفوف مردم و لایه های اجتماعی مساعد ساخته است. به همین خاطر است که ما اعتقاد به اصلاحات داریم و نه براندازی و یأس.» قانونی تصریح می کند؛ «اگر اصلاحات بنیادی در ساختار سیاسی صورت گیرد و اصلاحات در استراتژی ها و پالیسی ها غسیاست هاف به صورت بنیادی به وجود آید، آنگاه ما به آمدن یک صفحه جدید و تحول مثبت در افغانستان، اطمینان داریم.» از قانونی می پرسم که حکومت کرزی به چه میزان توانسته است اصلاحات مطلوب و استراتژی های موردنظر یاران مسعود را برآورده کند؟ او می گوید؛ «متاسف هستیم که دستاورد حکومت ما در تحقق اصلاحات بنیادی و اساسی که موجب حمایت ملت از دولت شود، چندان قابل توجه نبوده است.»
قانونی در پایان تاکید می کند؛ «ما به عنوان بخش اصلاح طلب در متن نظام سیاسی، خواهان اصلاحات بنیادی هستیم.»

رئیس مجلس نمایندگان افغانستان در گفت وگو با مرتضی کاظمیان؛

منبع : روزنامه اعتماد