علف‌های هرز

● رقابت علف‌های هرز و تاثیر زمان حذف آنها
علفهای هرز برای استفاده از نور، مواد غذایی و آب با گیاه چغندرقند رقابت می‌کنند و در اراضی فاریاب و دیمی که از نظر آب و مواد غذایی کمبودی وجود ندارد، نور اولین عامل محدود کننده است ، علفهای هرز یک ساله خصوصاً انواع پهن برگ به جهت آنکه همزمان یا اندکی بعد از چغندرقند سبز می‌شوند و با رشد طولی بیشتر روی گیاه اصلی سایه می‌اندازند، بیشترین قدرت رقابت را دارند. ارتفاع این گیاهان مزاحم غالباً تا اواسط تابستان دو الی سه برابر چغندرقند می‌شود. با افزایش تراکم علفهای هرز،‌ نور محدودتر و در نتیجه عملکرد ریشه و ساکارز شدیداً نقصان می‌یابند. میزان این افت، بسته به توانایی رقابت، تراکم و طول زمانی که علف هرز در طول فصل رشد و عدم مبارزه با آنها، منجر به از بین رفتن کامل محصول شود. عدم مبارزه با علف هرز طی چهار هفته بعد از کاشت یا چهار هفته بعد از آنکه محصول به مرحله دوبرگی رسید، قادر است باعث کاهش عملکرد ریشه به میزان ۲۶ الی ۱۰۰ درصد شود. علفهای هرزی که هشت هفته بعد ازکاشت محصول یا خصوصاً بعد از مرحله هشت برگی چغندرقند، سبز می‌شوند تاثیر کمتری روی کاهش عملکرد دارند.
سیستم‌های مدیریت علفهای هرز را به گونه ای باید اعمال نمود که رقابت علفهای هرز حداقل تولید محصول و درآمد خالص در حد مطلوب باشد. برای این منظور لازم است تا محدوده علفهای هرز تعیین و همچنین ترکیب علفهای هرز مشخص گردد. این محدوده یا مرزها بسته به تفسیر یا تعاریف، متفاوت هستند (کوزنر و همکاران۱۹۸۵) ولی اطلاعات لازم را در مورد تراکم علف هرز که از نظر مبارزه توجیه اقتصادی دارد، در اختیار زارع قرار می‌دهد. جهت تعیین این حدود، عوامل زیادی مانند تاثیر علف هرز روی کمیت و کیفیت محصول، برگشت علف هرز، از نظر صرف هزینه مناسب برای مبارزه با آنها، تولید کنندگان را یاری می‌دهد تا پیش‌بینی تخمین افت عملکرد چغندرقند بر اساس تعداد علف‌های هرزی که در مراحل رشد و نمو با محصول اصلی رقابت می‌کنند را تعیین نمایند.
تعیین زمان مناسب جهت حذف هر چه سریعتر علفهای هرز همچنین زمانی که حذف آنها از مزرعه نتیجه‌ی ندارد. از پی ریزی برنامه‌های مدیریت علفهای هرز دارای نقش اصلی است.
چغندرقند می‌تواند علف هرز را از دو الی هشت هفته بعد از سبز شدن تحمل نماید که این امر بسته به نوع علف هرز، زمان کاشت، زمان سبز شدن علف هرز در مقایسه با محصول اصلی و سرایط محیطی متغیر است (اسکات و همکاران ۱۹۷۹) این دوره معمولاً برای علفهای هرز پهن برگ کوتاهتر از انواع باریک پهن می‌باشد.
● زیست شناسی علفهای هرز
▪ مخازن بذر (بانک بذر)
مخازن بذر ذخیره علفهای هرز می‌باشند که تحت شرایط مطلوب ممکن است با جوانه زدن سر از خاک درآورده با چغندرقند رقابت کنند. این مخازن در اکثر خاک‌های زراعی حاوی مقدار زیادی از علفهای هرز هستند که تعداد آنها از ۴۱۰۰ تا ۱۳۷۰۰ عدد بذر در متر مربع تغییر می‌کند. تعداد و ترکیب بذر علفهای هرز در هر خاکی متفاوت است ولی رابطه نزدیکی با شرایط آب هوایی، خاک، ‌نوع کشت، آماده نمودن زمین و عملیات مدیریت علفهای هرز دارد.
مخازن بذر دارای بذرهایی با سنین متفاوت هستند. طول عمر بذر بر اثر دفن شدن در خاک یا پوشیده شدن توسط بقایای گیاهی افزایش می‌یابد. تعیین تعداد گونه‌های علف هرز سالیانه مزارع و تشخیص قوه نامیه بذرهائی که نزدیک به سطح زمین قرار دارند به مدیریت علفهای هرز بستگی دارد.
محدود نمودن احیاء مخازن بذر در جهت تدوین صحیح برنامه‌های مربوط به مدیریت علفهای هرز، اهمیت فراوانی دارد. برنامه‌های تلفیقی مانند مناسب ترین تناوب‌های زراعی، مصرف علف‌کش‌ها و عملیات آماده کردن زمین و کاشت، نقش مهمی در محدود نمودن تعداد و تنوع بذر علفهای هرز این مخازن دارند.
در نواحی با مخازن بذر علف زیاد بایستی یک سیستم قوی مدیریت علفهای هرز را به مدت دو تا چهار سال اعمال نمود و زمانیکه بایستی میزان ذخیره بذر تا حد زیادی کم شد، می‌توان این مقدار کم را با مصرف مرتب مقادیر مناسب علف‌کش و بکار بستن عملیات آماده نمودن و کاشت، ثابت نگه داشت. با وجود این گاهی اوقات میزان ذخیره بذر به علل زیر افزایش می‌یابد:
۱) هنگامی که به خاطر شرایط نامساعد، کشت کرپه، عدم مصرف علف‌کش در زمان مناسب و کاهش کارآیی علف‌کش، علفهای هرز باقیمانده به بذر می‌نشینند.
۲) ورود بذرهای جدید علف هرز توسط بادء آب ،‌کود دامی و با بذر آلوده سایر گیاهان زراعی
۳) مقاوم شدن بعضی از علفهای هرز به علف‌کش‌ها
▪ طول عمر بذر
در برنامه ریزی و طراحی سیستم مدیریت علفهای هرز در زراعت چغندرقند مدت زمان خواب بذر علفهای هرز از اهمیت بالائی برخوردار است. به جهت خطر جوانه زدن و سبز شدن بذر علفهای هرز داخل خاک بایستی با آنها مبارزه کرد. عواملی مانند نوع گیاه،‌ عملیات کاشت و سایر عوامل موثر در جوانه‌زنی، روی طول دوره خواب بذر موثر هستند. بذر اکثر علفهای هرز در زمین‌های زیر کشت عمر طولانی ندارند، متوسط دوره زنده ماندن برای بسیاری گونه‌ها کمتر از ۶ سال است. در یک بررسی روی طول دوره زنده ماندن بذرهای دفن شده سوروف در خاک مشخص شد که تمامی بذرها در مدت ۵/۵ سال از بین رفته و کمتر از یک درصد بذر گیاهانی مانند توق، خرقه،‌و تاج خروس وحشی قوه نامیه خود را حفظ کرده اند.
درصورت مساعد بودن شرایط محیط برای جوانه زدن بذرها، عمر آنها کمتر می‌شود. بالطبع کشت و زرع نقش تعیین کننده در جوانه زدن سریع آنها دارد، زیرا این عمل، بذرها را به سمت شرایط محیطی محدود سوق می‌دهد. روبرتس (۱۹۷۰) دریافت که جمعیت بذرهای زنده علف هرز در صورتی که در یک سال، ‌زمین چند نوبت شخم بخورد و سریعتر از هنگامی که زمین در آن مدیریت بایر بماند، کاهش خواهد یافت.
طول عمر بذرهای تابع درصد بذرهای جوانه زده و تعداد بذر تولید شده توسط علف هرز است. در صورتیکه سالانه ۵۰ درصدد بذرها از بین رفته وبذر جدیدی نیز تولید نشود، بعد از ۶ سال میزان بذر زنده موجود دو درصدمقدار اولیه خواهد بود. به شرط سبز شدن ۹۸ درصد بذرها، این مقدار کاهشش در همان اول بدست خواهد آمد.
در صورتیکه ادامه روند جوانه زنی به این شکل، در پایان سال ششم، تمامی بذرهای زنده از خاک ریشه کن خواهند شد (انیس ۱۹۷۷)، مشخص شده است که افزایش میزان جوانه زدن به همراه ممانعت از تولید بذر می‌تواند زمان لازم جهت کاهش جمعیت علف هرز را تا حد باور نکردنی کمتر نمایند.
▪ تولید بذر
علفهای هرز زراعت چغندرقند از نظر توانایی تولید بذر تفاوت زیادی با یکدیگر دارند، به عنوان مثال توانایی تولید بالقوه بذر برای علفهای هرز یک ساله مانند یولاف وحشی، تاج خروس وحشی، سلمک و سوروف به ترتیب ۲۵۰ ، ۱۱۷۴۰۰، ۷۲۴۵۰ ، ۷۱۶۰ عدد به ازاء هر بوته می‌باشد. تولید حقیقی بذر هر گیاه از سالی به سال دیگر و بسته به عوامل مختلف از قبیل رقابت بین گونه ای و درون گونه‌ای، شرایط محیطی اثربازدارنده علف‌کشها و زمان سبز شدن، تفاوت زیادی دارد. برنامه‌های مدیریت علف هرز عملاً میزان تولید بذر را کم می‌کند ولی قادر به توقف کامل آنها نیست چرا که بعضی از این عوامل از کنترل ما خارج هستند.
▪ زمان جوانه زدن
دوره سبز شدن بعضی از علفهای هرز یک ساله کاملاً مشخص شده است، برای مثال اوج زمان سبز کردن تاج خروس وحشی و سلمک از اواسط بهار تا اوایل تابستان است، حال آنکه برای این دوره علف هرز هفت بند از اواخر بهار الی اواسط تابستان می‌باشد. زمان سبز کردن علفهای هرز در زراعت چغندرقند نقش کلیدی در برنامه ریزی مدیریت علفهای هرز ایفا می‌کند.
● پراکنش و اهمیت علفهای هرز از نظر کشاورزی
مشکل علفهای هرز بر خلاف حشرات بیماریها و نماتدها به حدی است که در صورت عدم مبارزه با آنها زراعت چغندرقند را از بین خواهد برد. در دنیا حدود ۲۵۰‌گونه علف هرز مهم وجود دارد که ۶۰گونه از آنها در اکثر نواحی زیر کشت چغندرقند یافت می‌شوند. حدود ۷۰ درصد علفهای هرز مزارع چغندرقند پهن برگ و بقیه باریک برگ می‌باشد. معمولاً کمتر از ۱۰ گونه علفهای هرز هرز مهم مزارع چغندرقند یافت می‌شوند. دو گونه علف هرز دائمی آگروپیرون و پیچک صحرایی و ده گیاه یکساله،‌ علفهای هرز مهم مزارع چغندرقند را در جهان تشکیل می‌دهند.
پهن برگ‌های یکساله عبارتند از: تاج خروس وحشی، سلمک،‌ بابونه معمولی، علف هفت بند، فالوپیا،‌ خردل وحشی،‌ و گندمک باریک برگ‌های یک ساله نیز شامل سورف پرآ و چسبک‌ می‌باشد. از سلمک که جزء خانواده اسنفنجیان است، مکرراً به عنوان علف هرز در زراعت چغندرقند یاد شده است. فهرست کامل علفهای هرز مهم چغندرقند در جدول زیر آمده است.

منبع : کشاورزی