توازن بی نظیر جسم و ذهن

کودکان نیز همچون والدین شان تحت فشارها و استرس های گوناگونی در طول روز قرار می گیرند. اختلافات خانوادگی، ترس ها و اضطراب های دوران کودکی، رقابت با دوستان، آشفتگی های فکری - هیجانی و روابط نابسامان بین اعضای خانواده همگی از جمله تنش هایی هستند که می توانند بر ذهن و روان کودکان تاثیری منفی گذارند. آنها نیز همچون پدر و مادرشان نیاز به آموزش های خویشتنداری، کنترل نفس، آرام سازی عضلانی و خودآگاهی درونی دارند. یکی از روش هایی که موجب کاهش فشارهای روزانه بر کودکان می شود، یادگیری تمرینات یوگا است. تکنیک های یوگا به انعطاف پذیری و نیرومندی بدن کودکان کمک می کند و یکی از موثر ترین شیوه ها برای افزایش دقت، توجه، تمرکز و فعال سازی نیروی ماهیچه های بدن است.
کودک در حال رشد می تواند با فراگرفتن تمرین های یوگا، قرار گرفتن در یک وضعیت ثابت و بدون تنش را تجربه کند. برای بدن های کودکان انعطاف پذیری، چابکی و وضعیت های درست بدنی بسیار مهم است. حرکات یوگا از آن دسته ورزش هایی نیست که موجب سفت و سخت شدن عضلات بدن می شوند، بلکه این حرکات موجب انعطاف پذیری، نرمی و تعادل بین اندام های مختلف بدن می شوند. از آنجایی که کودکان توان بیان مشکلات و ناراحتی های شان را ندارند و نمی توانند به والدین و نزدیکان شان بفهمانند که رفتار ناسازگارانه آنها ناشی از چه علتی است، باید روشی را برای تخلیه هیجانی به آنان آموخت که همواره از شدت هیجان ها و احساس های شدید عاطفی آنان بکاهد. به همین دلیل توصیه می شود که کودکان نیز سعی کنند با انجام تکنیک های هماهنگ سازی ذهن و جسم، درصدد ایجاد تعادل بین قوای درونی شان برآیند و توانایی روبه روشدن با شرایط سخت زندگی را در خود بالا ببرند.
● سودمندی یوگا برای کودکان
تمرین های یوگا به تقویت تعادل بین جسم و ذهن کمک می کنند و بر این اصل استوارند که اگر نتوان ذهن را تغییر داد می توان هر گونه مانعی که جلوی حرکت را می گیرد، از میان برداشت. از طریق انجام تکنیک های یوگا می توان هرگونه عدم تعادل و ناهماهنگی بین اعضای مختلف بدن را برطرف کرد. این ناهماهنگی ها می توانند جنبه های متفاوتی داشته باشند، از جمله ناهماهنگی های جسمانی مثل خمیدگی های اسکلت، گرفتگی های عضلانی، کشش ماهیچه ها و تقویت رباط ها. کودکی که تمرینات یوگا را به طور منظم انجام می دهد، بدنی سالم، نرم، ورزیده و قوی دارد. اختلالات هیجانی مثل انواع اضطراب ها، ترس ها، پرخاشگری ها و افسردگی های مزمن. اختلالات رفتاری مثل اختلال کمبود توجه و تمرکز، بیش فعالی های دوران کودکی. انجام منظم تمرینات یوگا برای کودکان و نوجوانان موجب آرامش، توجه و دقت بیشتر آنان در طول روز می شود. مشکلات ذهنی - روانی مثل کاهش قدرت ذهن، حافظه، استدلال. یوگا می تواند در درمان کـودکانی که دچار اختلالات تنفسی (مثل آسم و تنگی نفس)، اختلالات گوارشی، ناتوانی های یادگیری، اختلالات مربوط به خواب (مثل بی خوابی ها، بدخوابی ها، کابوس دیدن) هستند، نقش موثری ایفا کند.
● یوگای خردسالان
در سال های اولیه زندگی، رشد بدنی کودک با رشد ذهنی او همراه است. فعالیت های جسمانی که کودک از طریق بازی های گوناگون انجام می دهد موجب می شود که آمادگی پذیرش و یادگیری بسیاری از مفاهیم ذهنی را پیدا کند. کودک خردسال از طریق فکر کردن یاد نمی گیرد، بلکه از طریق تکرار و تمرین و به کارگیری اعمال گوناگون یاد می گیرد. بنابراین اگر تعالیم یوگا را در قالب بازی های متناسب با سن شان بیاموزند و آنها را مرتب تمرین کنند، می توانند به ارزش یوگا در پرورش نیروی عضلانی شان دست یابند. لازم به ذکر است بسیاری از بازی هایی که دقت و توجه کودک را پرورش می دهند، از بسیاری از آموزش ها و تعالیم رسمی که در این زمینه به کار گرفته می شوند، مفیدتر و کارآمدتر هستند.
یکی از ویژگی های بازی های کودکانه تکرار و بازآفرینی آن است و همین امر (یعنی تکرار) موجب تقویت مهارت آموخته شده می شود. از این رو والدین و مربیان می توانند تمرین های یوگا را در قالب بازی های ساده به کودکان بیاموزند و آنها را به تکرار این تمرینات تشویق کنند. نکته یی که برای آموزش یوگا به کودکان خردسال باید مدنظر داشت آن است که در ورای هر بازی، اصول یادگیری رشد ذهن، جسم و شخصیت کودک نهفته است که از طریق انجام منظم آنها حاصل می آید. تمرینات یوگا برای کودکان زیر سه سال با کمک و همراهی والدین یا مربیان آنها انجام می شود. حرکت دادن پاهای کودک (به صورت دوچرخه) ، باز و بسته کردن بازوهای کودک به طرفین، چشمک زدن، لبخند زدن و خواندن ترانه های شاد کودکانه از جمله تمرینات مناسب برای کودکان زیر یک سال است.
برای کودکان بالای یک سال، والدین یا مربیان علاوه بر آموزش های فوق می توانند با غلت دادن کودک به طرفین، گرفتن مچ دست های کودک و بلند کردن او، موجب قوی شدن ماهیچه های گردن کودک شوند. مدت انجام این تمرینات می تواند بین ۵ تا ۱۵ دقیقه باشد. توجه داشته باشید تمرینات یوگا باید به صورتی انجام شوند که فشاری بر کودک وارد نیاید و او از انجام آنها لذت ببرد. انجام بازی های گروهی توام با ترانه های ساده، تمرینات تنفسی عمیق، حرکات پروانه یی شکل و انجام حرکات کششی می توانند از جمله تمرینات یوگایی ویژه کودکان بالای دو سال باشند. کودک زمانی می تواند درست عمل کند که قادر باشد درست احساس و فکر کند. تعالیم یوگا به کودک کمک می کند تا تعادل و هماهنگی بین جسم و ذهن خود برقرار سازد و بتواند با سازش و شناخت خود به خویشتن داری و کنترل نفس دست یاید. مدت زمان تمرین های بدنی ویژه کودکان خردسال، ۵ تا ۱۰ دقیقه، سپس یک دقیقه استراحت و سرودخوانی (یا گوش دادن به ترانه) و آنگاه ۵ دقیقه بازی های ساده است .
● یوگا برای کودکان
تمرینات یوگا برای این گروه از کودکان بر پایه شیوه های پرورش قدرت تصور و خیال پایه ریزی شده اند. همچنین مربی یوگا می تواند اطلاعات کمی (در حد فهم و درک آنها) درباره تمرینات یوگا و تاثیر آن بر کاهش اضطراب ها، نگرانی ها و آشفتگی های روزانه به آنان بدهد. این تمرینات بستگی به میزان خلاقیت، آمادگی جسمانی و قدرت ابتکار بچه ها دارد. گروهی از کودکان در این مرحله سنی قادرند حرکات یوگا را به خوبی و نرمی یک بزرگسال انجام دهند و از آن لذت ببرند. به همین منظور می توان به نقش تمرینات بدنی برای تقویت عضلات، آرامش فکری و تمرکز بیشتر تاکید کرد. این کودکان می توانند تا چند دقیقه آرام بنشینند و با تمرکز بر موضوعی خاص، استرس ها و تنش های فکری شان را کاهش دهند. مدت انجام تمرینات یوگا ۳۰ تا ۴۰ دقیقه، ۲ تا ۳ دقیقه استراحت و آرامش عضلانی، ۳ تا ۵ دقیقه تنفس عمیق همراه با بازدم های منظم و ۱۰ دقیقه برای بازی است. با افزایش میزان فهم و درک بچه ها از تمرینات یوگا، می توان آنها را تشویق کرد تا به جای بازی، به صحبت پیرامون روش کار و تاثیر یوگا بر زندگی روزانه شان بپردازند.
● آموزش یوگا برای نوجوانان
تمرینات ویژه نوجوانان نیز ادامه تمرینات کودکان است، با این تفاوت که این گروه به شرح و توضیحات بیشتری نیاز دارند. درباره ارزش تـمرینات یـوگا و نقش آنها بر کاهش اضطراب ها و آرام سازی عضلات و بهبود وضعیت تنفس آنان باید تاکید شود. مربی یوگا باید سعی کند توجه نوجوانان را به ساختارهای بدنی آنان، کارکرد اندام های داخلی، افزایش نیروی جسمانی ـ ذهنی متمرکز کند. ده سال پیش می پرسیدند آیا تمرینات یوگا برای کودکان و نوجوانان می تواند کارایی داشته باشد؟ امروزه می بینیم که تعالیم یوگا، به دلیل تاثیراتی که بر جسم و روان کودکان و نوجوانان گذاشتـه است، در اکثر نقاط جهان گسترش یافته اند و کارایی خود را در زمینه های مختلف نشان داده اند. توانایی های کودکان، بسیار بیشتر از آن چیزی است که ما تصور می کنیم، آنها به موضوعاتی فراتر از موضوعات ما بزرگسالان فکر می کنند و اگر در محیطی مساعد و پربار قرار گیرند، می توانند خلاقیت های ذهنی، قوه ابتکار و تصورشان را به کار گیرند و از جلوه های آن بهره مند شوند.

ماندانا سلحشور

منبع : روزنامه اعتماد