جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

الحیات و منطقه ممنوعه سیاست اعراب


الحیات و منطقه ممنوعه سیاست اعراب
خبر کوتاه اما پر مفهوم بود: «توزیع روزنامه الحیات در عربستان ممنوع شد.» نشریه ای که ۵۰ سال از تولد آن می گذرد و صدها هزار تیراژ دارد. الحیات که مجموعه ای از نخبگان عرب با رهبری جهاد الخازن راگردآورده با این تصمیم بخش غالبی از تیراژش را در داخل خود عربستان یعنی ۱۵۰ هزار نسخه را از دست داده است.
در ذیل این خبر و در فهرست دلایلی که به توقیف نشریه پرآوازه جهان عرب در شبه جزیره انجامید، بیش از همه جمله مربوط به افشای اسناد دخالت سعودی ها در ۲ بحران عراق و نهرالبارد جلب نظر می کرد. طبیعی بود که اهل رسانه بیش از دیگران در حکم ممنوعیت کاخ ریاض برای الحیات غور کنند. زیرا خبرنگاری نیست که دست کم یک بار این داستان را نشنیده باشد که الحیات یکی از چند پدیده رسانه ای جهان عرب است که از سوی شاهزاده خالدبن سلطان پسر ولیعهد عربستان حمایت می شود. لذا توقیف الحیات در سرزمین شاهزادگان برای همه رسانه ها یک اتفاق تازه است. وقتی از برخی ناظران عرب در مورد علت واقعی دستور توبیخ الحیات در ریاض سؤال می شود یکی از دلایل ابتدایی این تصمیم را انتقادهای صریح الحیات از عملکرد وزارت کشاورزی عربستان در قضیه مرگ مشکوک ۲ هزار نفر شتر و یا عملکرد وزارت بهداشت در مرگ دختران جوان عنوان می کنند. الحیات با گشودن پرونده این ۲ حادثه جنجالی از خط قرمزهای مطرح شده در عربستان برای نشریات عبور کرد اما اینها علت واقعی تحریم توزیع الحیات در عربستان نیستند.
علت اصلی این امر آنگونه که محافل رسانه ای خود عربستان و منطقه می گویند، پرداختن این روزنامه به نقش پنهان برخی شاهزادگان سعودی در کانون حوادث تروریستی برای الحیات دردسر آفریده است. گرچه رسانه های اروپا و آمریکا تاکنون ده ها گزارش و سند از رابطه عمیق سعودی ها با سلفیون و جنگجویان در عراق، افغانستان، نهرالبارد و... منتشر کرده اند اما حکومت سعودی تاکنون از ورود رسانه های تحت نفوذش به نهانخانه اسرارش جلوگیری کرده است. از ۱۱ سپتامبر تاکنون روابط شبکه القاعده و سپس تندروهای سلفی در عراق با شاهزادگان سعودی امری بسیار حساسیت برانگیز برای ریاض بوده است و بر همین مبنا نیز قانون هایی نانوشته ، مطبوعات عربستان را وامی دارد با اعمال خودسانسوری از هر نوع دست یازی به صورت حساب ارتباطات و داد و ستد مقام های این کشور با هسته های افراطی در اقصی نقاط جهان جلوگیری کنند.
این قانون نانوشته اکنون از سوی «الحیات» نقض شده است و در مقاله این نشریه از نقش سلفی های عربستانی در ناآرامی های عراق برای نخستین بار سخن به میان آمد. پس از درج این مقاله الحیات با سفیر عربستان در بیروت نیز مصاحبه ای صورت داد که در آن سفیر سعودی به ناچار موضوع را این گونه توجیه کرده که شاید عناصری از عربستان سعودی در اردوگاه نهرالبارد و یا عراق حضور داشته و ایفای نقش و یا حتی جنگ کنند اما این عناصر هیچ یک ارتباطی با دولت عربستان ندارند و به طور خودمختار و خودسرانه عمل می کنند و این سیاست عربستان سعودی نیست. اما از نگاه ریاض گویا سخن عبد العزیز خوجه نه تنها ابهام ها را رفع نکرد که مهر تأییدی بر ماجرا شد.
در نوشته های الحیات نکته ای دیگر وجود دارد که می تواند عاملی برای برانگیختن خشم ریاض باشد. نویسنده این مقاله مناقشه ساز نامش فاش نشده اما به گفته ناظران عرب، ریاض دریافته که نویسنده از زمره اتباع مغضوب عربستان است. کاخ ریاض پیش از تحریم روزنامه، نامه هشداری نیز برای دفتر روزنامه ارسال کرد ه و در آن از مسئولان روزنامه خواسته بود که با کنار گذاشتن این عناصر تعدیلی در سیاست های خود روا دارند، اما هیأت تحریریه روزنامه ای که به داشتن دیدگاه پان عربیسم و هواداری تفکر چپ لیبرال شهره است، این بار هشدار شاهزادگان را نادیده می انگارد.
بدون تردید کشاکش مدیران الحیات با شاهزادگان تصویری تازه از این رسانه در ذهن ها خواهد نشاند.الحیات پیش از این نیز دستخوش تنش مشابهی در سوریه شده است. سال ۲۰۰۳ نماینده الحیات در سوریه به خاطر انتشار خبری دستگیر شد. روزنامه روال انتشار خود را در سوریه حفظ کرد، اما این نماینده یک هفته در بازداشت بود و سپس با تلاش و دخالت سردبیر الحیات و همچنین وزارت امور خارجه عربستان قضیه حل شد.در میان رسانه های دیرپای عرب الحیات در عرصه اطلاع رسانی نسبت به روزنامه های الریاض و الشرق الاوسط که رقیبان سنتی آن محسوب می شوند، کوشیده تا گامی جلوتر بردارد.
مسئولان این روزنامه برای حفظ این تمایز و برتری همواره سعی کرده اند دیدگاه های طیف ها و جناح های گوناگون را به چاپ برسانند. شاید به همین دلیل است که یک کارشناس عرب گفته است که شاهزاده بن سلطان مجبور است برای آنکه به لحاظ سیاسی این مناقشه عمق پیدا نکند صبر خواهد کرد تا در گذر زمان این مسأله خود به خود حل شود. این شیوه رایج در رفتار شاهزادگان سعودی بوده که پس از یک تنبیه شدید، از راه مدارا و مصالحه با نخبگان رسانه ای وارد شده اند. اکثر روزنامه ها و رسانه های نامی جهان عرب دست کم یک نوبت چاپ خود را فقط به خاطر افشای مسأله ای در ارتباط با عربستان از دست داده اند. به همین دلیل نیز هیچ کدام از نشریات عربستان هیچ خبری را به چاپ نمی رسانند، مگر آن که از صافی خبرگزاری رسمی عربستان و یا سخنگوی دولت یا وزارت کشور گذشته باشد.
واقعیت دیگری که موجب می شود رابطه شاهزادگان عرب با رسانه ها در قهر و خصومت نماند، تغییر فضای خبری جهان عرب پس از تولد الجزیره است، شبکه ای که از بسیاری خطوط قرمز حکام عرب عبور کرد تا جایی که ریاض ناگزیر شد برای تعدیل آن حریفی به نام العربیه تأسیس کند.
ساز و کار برخورد شاهزادگان با نشریات از ۲ سال پیش به این سو تغییر کرده است. پیش از این ، نفوذ سلفی ها در عربستان تا به آنجا بود که با طرح یک درخواست از وزارت کشور بسرعت روزنامه ای را از گیشه مطبوعات جمع آوری کنند.
ندا بهاری
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید