شکسپیر تکه تکه شده

یک فانتزی، حتی اگر فانتزی کمیک باشد قبل از هر چیز باید سر و شکلی داشته باشد. تنها واقعیت به هم ریخته و نامرتب است. ساختار آثار فانتزی کلاسیک شامل قهرمان، جست و جو، پاداش و چیزهایی از این قبیل است. این نشانه خوبی نیست که تقریباً بیشتر عناصر سرگرم کننده فیلم «استارداست»، فقط و فقط به ناخدا شکسپیر مربوط می شود که با کشتی هوایی دزدان دریایی خود از آسمان سر می رسد. ناخدا، مردی است با لباس پرزرق وبرق که رابرت دنیرو نقش او را فوق العاده بازی می کند، اما فقط همین را کم دارد که روی لباسش با حروف درشت بنویسد؛ «آهای، من یک dues ex machina هستم،» (dues ex machina اصطلاحی لاتین است که از ادبیات نمایشی رم و یونان باستان بر جا مانده و به معنی عنصری فراطبیعی است که هر جا نویسنده کم می آورد، سر بزنگاه پیدایش می شود و قهرمان را نجات می دهد-م.)
در فیلم چیزهای خوب دیگری هم هست، اما اجرای آن به یک نمایش وودویل با قطعات مجزا و پراکنده شبیه است تا یک پیرنگ منسجم. این فیلمی است که از دیدن تکه تکه های آن لذت می برید اما مثل پازلی است که هرگز تکه های آن جور نمی شود. من از این فیلم خوشم آمد اما نه آنقدر که از «شاهزاده خانم عروس» (راب راینر، ۱۹۸۷) خوشم آمده بود.
فیلمنامه را نیل گایمن بر اساس رمان خودش نوشته که پیرنگ آن چنین چیزی است؛ یک دیوار، انگلستان را از پادشاهی خیالی استورم هولد جدا کرده است. این طرف دیوار، در دهکده یی به نام «دیوار» که واقعاً نام بامسمایی دارد، جوانک دلیری به اسم تریستان (چارلی کاکس) زندگی می کند که عاشق ویکتوریای جوان (سی ینا میلر) است. پسرک جوان می ترسد دخترک را به رقیبش ببازد. یک شب آنها می بینند که یک ستاره از آسمان شلیک شده و در داخل دیوار یعنی قلمرو پادشاهی استورم هولد می افتد و جوانک عهد می کند که ستاره را برای دخترک پس بگیرد.
رفتن به آن سوی دیوار کار خیلی سختی نیست چون خود آن دیوار نشانه بارزی از لرزان بودن تاج و تخت پادشاهی استورم هولد است. پدر تریستان یک بار موفق شده بود از طریق یک شکاف از مرز دیوار بگذرد ولی تریستان با یک محافظ باستانی و استفاده از یک شمع جادویی دردسرهای بیشتری را متحمل می شود. او در آن سوی دیوار کشف می کند که آن ستاره در حقیقت دختری زیبا با گیسوان بلند طلایی است که یی وین (کلر دینز) نام دارد. من فکر می کنم که بهتر بود این دختر را وین ایوون می نامیدند. غتلمیح میان اسم آن دختر (Yvaine) و واژه Vaine به معنی بیهوده که این اسم در تناقض با راز زندگی جاوید دختر است-م.ف. راز یی وین همانا بهره مندی از حیات جاوید است که به همین خاطر بر سر دستیابی به قدرت او بازار رقابت حسابی داغ است.
در این گوشه ، سه ساحره به سبک و سیاق نمایشنامه مکبث (می دانید که گایمن از طرفداران پرو پا قرص شکسپیر است) به رهبری لامیا (میشل فیفر) بر این باورند که یی وین می تواند زیبایی را به آنها بازگرداند. در گوشه یی دیگر استورم هولد (پیتر اوتول) مثل شاه لیر زندگی می کند با سه پسر که در قید حیاتند و چهار پسر مرحوم که در جامه های سیاه و سفید مثل روح پدر هملت ظاهر می شوند. شاه رو به مرگ فکر می کند که یی وین می تواند سلطنت او را به پسران زنده او بازگرداند، هرچند ما خدا خدا می کنیم او سعی نکند پادشاهی را میان آنها تقسیم کند.
در میان این اراذل و اوباش، تریستان کار خودش را می کند، دست کم او با یی وین مهربان است. او تنها کسی است که قصد دریدن و خوردن قلب او را ندارد. در همین حال لامیا تلاش می کند که تغییر چهره دهد، اما او هرچه بیشتر از جادوی سیاه خود استفاده می کند بیشتر شبیه استورم هولد (پیتر اوتول) می شود. پیتر اوتولی که بسیار دور از آن است که باید می بود.
در این حین کاپیتان شکسپیر در صحنه یی که به برداشت دور ریخته یی از «ماجراهای بارون مونچهاوزن» (تری گیلیام، ۱۹۸۸) شبیه است سر می رسد و خنده یی بر لب می نشاند. فیلم در این نقطه خیلی شلوغ می شود. تمایل تریستان برای به دست آوردن قلب ویکتوریا، اشتیاق بقیه شخصیت ها برای خوردن قلب یی وین را تحت الشعاع خود قرار می دهد.
طرفداران فراوان آثار گایمن با نوشته های او آشنایی دارند و راه خودشان را برای درک پیوند داستان پیدا می کنند و کارگردان متیو واون با جلوه های ویژه کار خود را پیش می برد. فیلم خسته کننده نیست فقط درهم و برهم است و به اندازه کافی روی موضوع متمرکز نشده است. خط داستانی این فیلم به گونه یی است که شما دلتان می خواهد با پس و پیش کردن اتفاق ها سر و سامانی به فضای داستان دهید. «استارداست» در نگاه اول کاملاً کمیک به نظر می آید. دریغا که این فیلم از آزمون درک مالکولم سر بلند بیرون نمی آید، او می گوید؛ «یک فیلم عالی، فیلمی است که من نمی توانم تصور کنم که دیگر آن را نخواهم دید».

راجر ایبرت
ترجمه؛ عطیه الحسینی

منبع : روزنامه اعتماد