پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


صندوق صرفه‌جویی بنزین


صندوق صرفه‌جویی بنزین
پیشینه ایجاد صندوقی که در این گفتار قصد بر پیشنهاد آن است ، در ایران به دوره پهلوی برمی گردد زیرا در آن زمان درآمد حاصل از نفت در بودجه عمومی کشور منظور نمی شد و در حساب جداگانه ای منظور می شد . در زمان های نزدیک تر استفاده بهینه از دلارهای نفتی در کشور های نفت خیز ابتدا از کویت آغاز می شود.
در اواسط دهه ۶۰ مقامات دولت کویت به این نتیجه رسیدند که چنانچه روزی ذخایر نفت آن کشور به پایان رسد این کشور چگونه می تواند به حیات خود ادامه بدهد. بنابراین در یک تصمیم اعلام شد که سوای اینکه قیمت نفت چقدر باشد بخشی از آن به صندوقی به نام صندوق سرمایه گذاری کویت Kuwait investment found كه بعدها به Kuwait investment authority تغییر نام یافت واریز شود.
وظیفه این صندوق سرمایه گذاری در صنایع نفت، پتروشیمی در داخل كویت بود ولی از آنجایی كه زمینه های سرمایه گذاری در این امیر نشین بسیار محدود است این صندوق شعاع عمل خود را افزایش داد و اقدام به خرید سهام تعداد بسیار زیادی از شركت های خارجی در بخش های گوناگون از جمله خدمات نمود.
یكی از بارزترین سرمایه گذاری های این صندوق ایستگاه های پمپ بنزین زنجیره ای Q۸ در ایتالیا است. بر پایه آخرین آمار منتشره ارزش دارایی های این صندوق سرمایه گذاری بالغ بر ۶۰۰ میلیارد دلار می گردد كه چنانچه سود خالص این سرمایه گذارری ها را ده درصد محاسبه كنیم سالانه بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار می گردد كه از درآمد كل صادرات نفت خام ایران نیز بیشتر است.
در تجربه ای مشابه، عربستان سعودی به منظور تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری در بخش صنعت صندوقی به نامه صندوق توسعه صنعتی عربستان سعودی S.A.I.D.F تاسیس كرد. این صندوق با نرخ بهره تقریباً صفر (Paper work) و دوره بازپرداخت ده ساله به متقاضیان سرمایه گذاری وام می پردازد. از طریق این صندوق تا به حال پروژه های بزرگی در بخش پتروشیمی، فولاد و آلومینیوم در این كشور صورت گرفته است، بطوریكه در اثر این سرمایه گذاری ها صادرات غیر نفتی این كشور در سال ۲۰۰۶ به رقم ۲۱ میلیارد دلار رسید كه از كل صادرات غیر نفتی كشور بزرگی مانند ایران بیشتر است.
تجربه دیگر كشور نروژ است. پس از كشف نفت در دهه ۷۰ میلادی در این كشور صنعتی دولت با تاسیس صندوقی مانع از ورود دلارهای نفتی به چرخه اقتصاد این كشور شد و دلیل آن را این می دانست كه اگر این منابع وارد چرخه اقتصاد كشور شوند به تورم خواهد انجامید و از سوی دیگر چنین توجیه می كرد كه درآمد نفت متعلق به تمام نسل ها است در حال حاضر ارزش دارایی های این صندوق كه از طریق سرمایه گذاری در بخش های مختلف تامین می شود به بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار رسیده است و نقطه اطمینانی برای آینده اقتصاد نروژ شده است.
مقوله استفاده از دلارهای نفتی در ایران مقوله ای است بسیار اسف بار كه این مساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بروز جنگ تحمیلی و دولتی شدن اقتصاد ایران و بزرگ شدن بیش از حد بدنه اقتصادی دولت باعث گردید تا میزان استفاده از دلارهای نفتی در راستای ایجاد تاسیسات زیربنایی و توسعه اقتصادی كشور كمتر از پیش از انقلاب باشد. شاهد مدعا اینكه در سال ۱۳۵۶ سهم بودجه عمرانی در بودجه عمومی كشور كه عمدتاً از طریق درآمدهای نفتی تامین می شد برابر با ۵۴ درصد بود، این میزان در طول سالهای جنگ شدیداً كاهش پیدا كرد كه امری بود طبیعی. در سالهای ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی در یك مقطع سهم بودجه های عمرانی به ۳۲ درصد هم رسید لیكن این روند دوام نیافت بطوریكه در آخرین سال ریاست جمهوری آقای خاتمی سهم دلارهای نفتی در ایجاد زیرساختارهای اقتصادی و عمرانی به كمتر از ۲۰ درصد كاهش یافت. در دولت نهم نیز گرچه این نسبت به ۲۸.۸ درصد در سال ۸۶ رسیده است ولی هنوز با وضع مطلوب فاصله زیادی داریم.
در طول برنامه پنج ساله سوم كل درآمد ناشی از صادرات نفت برابر با ۱۰۳ میلیارد دلار بود كه از این میزان تنها ۶.۲ میلیارد دلار از طریق حساب ذخیره ارزی به سرمایه گذاری های مولد اختصاص یافت و بقیه در تنور مصرف و هزینه های جاری دولت سوزانده شد. به عبارتی اگر حساب ذخیر ارزی وجود نمی داشت این مبلغ اندك هم از دلارهای نفتی به بخش اقتصاد مولد اختصاص پیدا نمی كرد. مابقی سرمایه گذاری های صورت گرفته در طول برنامه پنج ساله سوم در بخش های نفت، گاز، پتروشیمی و فلزات پایه از طریق فاینانس و استقراض از كشورهای خارجی صورت گرفته است و جز آن ۶.۲ میلیارد دلارهای نفتی هیچ گونه نقشی در این سرمایه گذاری ها نداشتند.
وضعیت اسف بار بالا كه خود نشان از عدم استفاده بهینه از دلارهای نفتی دارد این اندیشه را بوجود آورد است كه همزمان با تصمیم شجاعانه دولت نهم مبنی بر سهمیه بندی كردن بنزین صندوق ویژه ای به صورت ارزی در كشور بوجود آید و صرفه جویی ناشی از كاهش مصرف بنزین در آن واریز گردد. با توجه به اینكه دولت تنها در سال جاری كشور ۳.۵ تا ۴ میلیارد دلار از طریق سهمیه بندی بنزین صرفه جویی صرفه جویی ارزی خواهد داشت با چنین مبلغی می توان سرمایه گذاری های سنگینی در بخش های گوناگون اقتصادی انجام داد.
به طور مثال با چنین مبلغی می شود ۱۰ میلیون تن به ظرفیت فولاد كشور افزود. یا تعداد ۱۸ كارخانه سیمان احداث كرد یا حداقل ۱۰ مجتمع جدید پتروشیمی ایجاد كرد. این صندوق باید همانند صندوق توسعه صنعتی عربستان سعودی وام های با نرخ بهره بسیار پایین و دوره بازپرداخت بلند مدت در اختیار سرمایه گذاران قرار دهد.
در پایان چنین می توان نتیجه گرفت كه مردم به عنوان دارندگان بزرگترین نقش در ساختار قدرت در ایران زمانی كه نتایج ناشی از پذیرش طرح سهمیه بندی بنزین را ببینند و شیرینی آن را احساس كنند و بدانند كه با این كار برای آنان ایجاد اشتغال شده، نرخ تورم پایین آمده ، رشد اقتصادی و قدرت خرید مردم بالا رفته است، خود این مردم از پشتیبانان اصلی طرح سهمیه بندی بنزین خواهند شد. در غیر اینصورت مردم به گونه های مختلف با این امر به مخالفت خواهند پرداخت كه چنین چیزی به صلاح و مصلحت كشور نیست.
دكتر بهمن آرمان
منبع : سایت تحلیلی خبری عصر ایران


همچنین مشاهده کنید