رونق سرمایه‌گذاری؛ نگاه آماری اوپک به بازار نفت

بسیاری بر این باورند كه نهادهای غربی مانند سازمان بین‌المللی انرژی و یا برخی شركت‌های نفتی مثل شركت نفت انگلیس، با انتشار آمار‌هایی در پی بهره‌برداری اقتصادی از آینده بازار نفت هستند.
از جمله گفته می‌شود؛ این آمارها با برآوردهای نادرست از میزان تقاضا و عرضه، تولید كنندگان نفت را به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر برای تولید تشویق می‌كنند.
در مقابل اعضای سازمان كشورهای صادر كننده نفت نیز از صنعت نفت خود آمارهای دقیقی به‌ویژه در زمینه سرمایه‌گذاری و تولید منتشر نمی‌كنند.بازار نفت جهان در سال‌های اخیر به علت بروز قیمت‌های بی‌سابقه توجه بسیاری را به خود جلب كرده است.
این شرایط موجب فشار سازمان بین‌المللی انرژی به نمایندگی از سوی مصرف كنندگان بر اوپك برای افزایش تولید شده است.
انتشار گزارش آماری اوپك در واقع پاسخی به این فشار‌ها است كه تلاش دارد نشان دهد اعضای این سازمان به میزان كافی تولید می‌كنند.
قیمت‌های بالای نفت در سال‌های اخیر مرزهای بی‌سابقه‌ای را درنور‌دیده و درآمد‌های سرشاری‌‌‌‌ برای تولید كنندگان نفت به ارمغان آورده است. به‌رغم این شادكامی، مصرف كنندگان نفت در این سال‌ها نگران و آشفته‌اند.
حضور مصرف‌كنندگان جدید و پرجمعیت در بازار انرژی، مثل چین و هند كه هریك به‌تنهایی برای تاثیر بر قیمت‌ها و برهم ‌زدن تعادل میان عرضه و تقاضا كافی هستند، این آشفتگی را بیش از پیش كرده است.
از این رو از مدت‌ها پیش دیدگاه فرارسیدن دوره اوج مصرف و تولید مطرح شده است. این دیدگاه بر این باور است كه مخازن نفتی موجود در جهان همه در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و تولید رو به افول است و این در حالی است كه مصرف با شتاب در حال افزایش می‌باشد.
در واقع شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود كه عرضه و مصرف هر دو در اوج خویش است و شرایط امروز بازار كه مرزهای بی‌سابقه قیمت را در هم شكسته از این روست و آینده بازار انرژی تاریك و نگران كننده است.
روند بازار برخلاف دیدگاهی كه این دیدگاه سال‌ها در اوپك حاكم بود مبنی بر عرضه كافی نفت برای حفظ سطح قیمت‌ها در سقفی كه سرمایه‌گذاری در فن‌آوری‌های جدید برای انرژی‌های جایگزین اقتصادی نباشد، حركت كرد و امروز قیمت نفت خام اوپك به میزانی غیرقابل تصور افزایش یافته و بر اساس پیش‌بینی‌ سازمان بین‌المللی انرژی تا ۵ سال آینده نیز شرایط به همین روال ادامه خواهد داشت.
بروز دوره‌های اوج و فرود قیمت در ۱۰۰ سال اخیر كه نفت به عنوان یك كالای اساسی در اقتصاد جهان حضور دارد جدید نیست. منطق اقتصاد حكم می‌كند كه با هر‌دوره افزایش قیمت، سرمایه‌گذاری در تولید افزایش یابد و با هر دوره ركود سرمایه‌گذاری‌ها كاهش یابد.
این سیكل در دوره جدید تكرار نشد و با افزایش قیمت مدت‌هاست كه كاهشی را شاهد نیستیم. تحولات سال‌های اخیر بازار نفت شرایطی به‌وجود آورد كه سطح عمومی قیمت نفت از حداكثر ۲۸ دلار به حداقل ۵۰ دلار افزایش یافت و به اعتقاد كارشناسان، شاخص قیمت نفت دیگر به ۲۰ یا ۲۸ دلار نخواهد رسید. بخش عمده این تحول سیاسی و ناشی از پایان جنگ سرد است و بخشی نیز ناشی از رسیدن به دوره اوج تولید نفت خام.
در ۲۰۰۶ و بر اساس گزارش آماری سازمان كشورهای تولیدكننده نفت اوپك، سرمایه‌گذاری اعضای این سازمان برای تولید و افزایش تولید نفت به نحو بی‌سابقه‌ای نسبت به سال‌های قبل توسعه یافته است. به‌رغم این آمار‌ها انتظار نمی‌رود قیمت‌های دهه‌های گذشته تكرار شود و جهان شاهد قیمت‌های ۲۰ دلار به ازای هر بشكه در بازار نفت باشد.
● آمارهای اوپك
بر اساس آمارهای اوپك كشورهای عضو این سازمان در ۲۰۰۶ سرمایه‌گذاری كلانی در تولید نفت انجام داده‌اند كه نسبت قابل قبولی با درآمدهای آنان دارد. بر این اساس كشورهای اوپك پس از آمریكا كه ۱هزار و ۶۹۵ دكل حفاری داشته است، در این سال ۳۳۶ دكل حفاری فعال داشته‌اند كه نسبت به ۲۰۰۵ معادل ۶/۱۱ درصد رشد داشته است.
به اعتقاد اوپك این سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد كه اعضای این سازمان واكنش مناسبی به تقاضای رو‌ به‌ ‌افزایش كه ناشی از ورود كشورهای بزرگ و پرجمعیت چین و هند است نشان داده و میزان قابل قبولی از درآمدهای حاصل از صادرات نفت را به سرمایه‌گذاری در تولید اختصاص داده‌اند. پس از آمریكا كانادا با ۴۱۷ دكل حفاری در ۲۰۰۶ قرار دارد.
بر اساس گزارش آماری اوپك، اكثر اعضای این سازمان كه تا ۲۰۰۰ از تراز منفی در حساب‌های مالی یا كسری بودجه برخوردار بودند از این سال با درآمدهای بی‌كران مالی ناشی از افزایش قیمت نفت همه به‌جز آنگولا كه در برخی سال‌ها با كسری مواجه بوده از محل صادرات نفت با افزایش درآمد روبه‌رو بوده‌اند كه در ۲۰۰۶ این درآمد به رقم بی‌سابقه ۶۴۹ میلیارد دلار رسید و ۲۲ درصد بیشتر از ۲۰۰۵ بود.
در میان اعضای اوپك عربستان سعودی كه بزرگترین صادركننده نفت در جهان است ۱۹۴ میلیارد دلار از محل فروش نفت در ۲۰۰۶ درآمد كسب كرده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن ۲۰ درصد رشد داشته است.
پس از عربستان امارات متحده عربی با ۶۹ میلیارد دلار درآمد در رتبه دوم و ایران با ۵۹ میلیارد دلار در جایگاه سومین عضو اوپك از نظر میزان درآمد از صادرات نفت در ۲۰۰۶ قرار داشتند. درآمدهای نفتی ایران در سال گذشته میلادی نسبت به ۲۰۰۵ از سوی اوپك ۵۳ میلیارد دلار اعلام شده كه با رشدی ۱۱ درصدی مواجه بوده است.
در این گزارش ذخایر نفتی اوپك در ۲۰۰۶ میلادی ۹۲۲ میلیارد و ۴۸۲ میلیون بشكه معادل ۲/۷۷ درصد ذخایر جهان اعلام شده كه به دلیل افزایش بیش از ۲/۹ میلیارد بشكه به ذخایر نفت ایران، ونزوئلا و عربستان رشد داشته است.
ذخایر نفت خام ایران در ۲۰۰۶ میلادی با ۱/۲ میلیارد بشكه افزایش نسبت به ۲۰۰۵ به بیش از ۴/۱۳۸ میلیارد بشكه رسیده است كه به اعتقاد برخی كارشناسان با این میزان ذخایر و برآورد مصرف فعلی و رشد متناسب ذخایر نفت اوپك تا ۷۹ سال دوام خواهد آورد.
بر اساس گزارش آماری اوپك ذخایر نفت این سازمان در طول سال‌های ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۶ همواره روند صعودی داشته است.
بیشترین رشد ذخایر نفتی اوپك در ۱۹۸۸ میلادی رخ داده كه میزان ذخایر این سازمان، با اكتشافات عمده در عربستان ۸۶ میلیارد بشكه افزایش یافت. میزان ذخایر نفتی عربستان نیز سال گذشته با ۴۰ میلیون بشكه افزایش به ۲۵۱/۲۶۴ میلیارد بشكه رسید.
بر اساس گزارش آماری اوپك ذخایر گاز طبیعی اعضای این سازمان كاهش یافت و به ۱۹۳/۸۹ تریلیون ‌متر مكعب رسید. علت كاهش ذخایر گاز اوپك كاهش ذخایر گاز ایران، لیبی و كویت بود.
ذخایر گاز ایران بر اساس این گزارش معادل ۸۵۰/۲۶ تریلیون متر مكعب است كه نسبت به ۲۰۰۵ كه۵۸۰/۲۷ تریلیون متر مكعب بوده است، ۶/۲ درصد كاهش داشته است.
اوپك در حال حاضر سه‌چهارم نفت جهان را تولید می‌كند و در سال‌های اخیر توان كمتری در كنترل بازار نفت و قیمت داشته است. در واقع به دلیل رسیدن به حداكثر توان تولید، امكان عرضه بیشتر نفت را برای كاهش قیمت‌ها ندارد.
در این گزارش توان تولید نفت خام اوپك معادل ۳۲ میلیون و ۷۱ هزار و ۷۰ بشكه و تولید نفت ایران معادل ۴ میلیون و ۷۲ هزار و ۶۰ بشكه اعلام شده است كه از میزان تولید ۲۰۰۵ كه ۴ میلیون و ۹۱ هزار و ۵۰ بشكه بود، ۱۸ هزار و ۹۰۰ بشكه كاسته شده است.
در گزارش اوپك میزان صادرات نفت خام این سازمان در ۲۰۰۶ معادل ۲۳ میلیون و ۳۰۶ هزار و ۳۰ هزار بشكه اعلام شده است كه بر اساس تصمیم اعضای این سازمان در این سال، سقف تولید این سازمان باید به ۲۶ میلیون و ۳۰۰ هزار بشكه می‌رسید.
بیشترین صادرات نفت اوپك در این سال به آسیا و پاسیفیك با ۱۰ میلیون و ۶۷۱ هزار بشكه در روز و پس از آن بیشترین صادرات اوپك به آمریكا با ۵ میلیون و ۳۹۴ هزار بشكه صورت گرفته است و پس از آمریكا، اروپای غربی با ۴ میلیون و ۸۲۱ هزار بشكه قرار داشته است.
در گزارش آماری اوپك بیشترین میزان صادرات نفت خام ایران به مناطق مختلف جهان با ۱میلیون و ۳۵۰ هزار بشكه صادرات روزانه به كشورهای آسیایی و پس از آن به اروپای غربی با ۸۷۱ هزار بشكه بوده است.
در آسیا بیشترین صادرات ایران به ژاپن صورت گرفته كه میزان آن ۶۴۸ هزار بشكه و در اروپا نیز بیشترین صادرات به ایتالیا صورت گرفته كه میزان آن بیش از ۲۹۱ هزار بشكه اعلام شده است. پس از ایتالیا بیشترین صادرات به فرانسه با بیش از ۲۰۵ هزار بشكه بوده است.

محمدعلی توحید

منبع : روزنامه همشهری