ضرورت حذف اثر مالکیت‌های متقاطع براندازه بازار و شاخص قیمت‌ها در بورس

از نظر مفهومی مالكیت متقاطع به مواردی اطلاق می‌شود كه مالكیت بخشی از سهام یك شركت پذیرفته شده در بورس در اختیار یك شركت دیگر پذیرفته شده در بورس باشد و در محاسبات اندازه بازار و شاخص قیمت، سهام هر دو شركت به‌صورت كامل، ملحوظ شود.
وجود مالكیت متقاطع منجر به محاسبه مضاعف بخشی از ارزش بازار یك شركت در كل ارزش بازار می‌شود. چرا كه ارزش سهام شركت‌های سرمایه‌گذاری متاثر از ارزش سهام شركت‌های سرمایه‌پذیر می‌باشد و ارزش كل بازار محاسبه شده بدون توجه به واقعیت فوق، اطلاعات گمراه‌كننده‌ای را در اختیار استفاده‌كنندگان قرار می‌دهد.
با توجه به عمق و گستردگی مالكیت‌های متقاطع در بورس تهران، هر نوع تغییر با اهمیت در قیمت سهام شركت‌های سرمایه‌پذیر، تغییرات مبالغه‌آمیز در شاخص قیمت‌ها و نیز ارزش كل بازار را به همراه دارد.
۱) روش تعدیل شاخص
به منظور حذف اثر مالكیت‌های متقاطع در اندازه بازار و شاخص قیمت، هم IFC ۱ و هم موسسه استاندارد اند پورز۲ رویه یكسانی را ارائه داده‌اند. در این روش آن بخش از سرمایه شركت فرعی كه در اختیار یك شركت دیگر پذیرفته شده در بورس است، از محاسبات ارزش بازار و شاخص حذف می‌شود.
۲) محدودیت‌های اجرای روش پیشنهادی IFC
۱ -۲) با توجه به تغییر مداوم تركیب سهامداری، امکان محاسبه دقیق اثر مالکیت متقاطع به‌صورت مداوم ضعیف است، اما می‌توان ردیف‌های مختلفی را برای مالكیت‌های متقاطع تعریف كرد.
البته بر خلاف روش مورد استفاده در تعدیل شاخص براساس نرخ سهام شناور، در نظر گرفتن حد پایین هر ردیف در تعیین‌درصد مالكیت متقاطع منطقی‌تر خواهد بود. برای مثال اگر ردیف‌ها به‌صورت ۵‌درصدی، ۱۰‌درصدی و .... تعریف شده باشد، سهامداری كه‌درصد مالكیت آن ۱۴‌درصد است، در محاسبات، در ردیف ۱۰‌درصد‌ی قرار می‌گیرد.
در نظر گرفتن حد بالا در محاسبات مربوط به تعدیل شاخص‌ها براساس مالكیت‌های متقاطع، منجر به انعكاس كمرنگ‌تری از تغییرات واقعی قیمت‌ها شده و از حساسیت شاخص خواهد كاست. به یاد داشته باشیم در تعدیل شاخص‌ها به‌صورت تقریبی، همواره پررنگی به پریده رنگی ترجیح داده می‌شود.
۲ -۲) اگر بخش غیرشناور مالكیت شركت‌های پذیرفته شده در بورس تماما متعلق به دیگر شركت‌های پذیرفته شده در بورس باشد، نتایج اعمال تعدیل چه براساس نرخ سهام شناور و چه براساس مالكیت متقاطع، یكسان خواهد بود. اما به دلیل عدم جاری بودن فرض فوق، اعمال هر دو روش ضروری است، لیكن باید تمهیداتی اندیشیده شود كه در موارد انطباق این دو روش، از تعدیل مضاعف خودداری شود.
۳ -۲) در بورس تهران، علاوه بر مالكیت متقاطع، در مواردی با مالكیت متقابل هم روبرو هستیم . یعنی شركت سرمایه‌پذیر نیز سهام شركت سرمایه‌گذار را خریداری كرده است. حذف مالكیت‌های متقاطع بدون توجه به مالكیت‌های متقابل نیز منجر به كاهش حساسیت شاخص خواهد شد.

زینت مرادی‌نیا
مدیرعامل كارگزاری رشد پایدار
۱ - International Finance Corporation
۲ - Standard & Poor’s

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد