خریدار خارجی شرکت‌های ایرانی

خبرهای مكرری از ابراز تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای خرید سهام شركت‌های ایرانی منتشر می‌شود.
دولت نیز موافقت خود را با عرضه ۴۰درصد سهام سه شركت فولاد مباركه، ملی مس و آلومینیوم ایران از طریق بازاریابی بین‌المللی اعلام كرده است.
اشتیاق و توجه خریداران خارجی غالبا به سوی شركت‌هایی نظیر فولاد مباركه، فولاد خوزستان، آلومینیوم ایران، صنایع مس و مخابرات ایران است.
بخش اندكی از سهام این شركت‌ها بعد از ابلاغیه اصل ۴۴ و آزادسازی محدود منابع دولتی در بورس عرضه شده است. حال پرسش اساسی كه به ذهن خطور می‌كند این است كه چرا سرمایه‌گذاران خارجی در این مقطع زمانی كه ریسك اقتصادی و تجاری كشور از سوی موسسات رتبه‌بندی پایین ارزیابی نمی‌شود مشتاق خرید سهام شركت‌های ایرانی هستند؟
به نظر نمی‌رسد كه خریداران خارجی نسبت به فرصت‌های خرید و تحولات فضای كسب‌وكار و محیط اقتصادی ایران فاقد تحلیل دوگانه (SWOT) و لایه‌ای باشند. از این رو با نیم‌نگاهی به سبد خرید انتخابی‌شان (گزینه‌ها) می‌توان دریافت كه آنها در هر فضای سیاسی و اقتصادی پیشنهاد خرید شركت‌های مطبوع را روی میز می‌گذاشتند.
اما باز این پرسش وجود دارد كه چرا آنها از میان انبوه شركت‌‌های ایرانی و بورسی «گزینه‌های فلزی و معدنی» را مدنظر قرار می‌دهند. بخشی از مفروضات خرید كه از «زاویه دید آنها» می‌توان برای این شركت‌ها به عنوان ارزش‌های مرئی و نامرئی متصور شد این گونه است:
۱) سرمایه‌گذاران خارجی در تحلیل كسب و كار (Business Analysis) سهم بازار شركت‌های مورد نظرشان را بالا ارزیابی می‌كنند.
غالب این شركت‌ها در یك بازار الیگاپولی و بدون رقابت فعالیت می‌كنند (همانند مخابرات ایران، ایرالكو، مس). بنابراین امكان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای استقرار یك بنگاه در سایز و تیراژ تولید بنگاه‌های مزبور در ایران
(با توجه به دسترسی آسان شركت‌ها به بهره‌برداری معادن و پایین بودن نرخ بهره مالكانه - به دلیل شراكت و مالكیت دولت - ) یا وجود ندارد و یا مقرون به صرفه نبوده و ریسك‌ها و هزینه مبادله بالایی دارد.
۲) محصولات و فعالیت‌های كنونی و آتی شركت‌های منتخب، علاوه بر تقاضای رو به رشد داخلی، دارای بازار منطقه‌ای و جهانی است.
۳) شركت‌های منتخب در زمره صنایع مادر هستند و زنجیره‌ای از رشد و ركود صنایع پایین‌دستی به آن وابسته است و جزو صنایع راهبردی منطقه محسوب می‌شوند
۴) متوسط هزینه تولید و قیمت تمام شده محصول در شركت‌های منتخب خریداران خارجی، به‌دلیل مزیت‌های اقتصادی، نیروهای حاكم بر صنعت، مدیریت و پشتیبانی دولت بالا نیست.
۵) هزینه تغییرات و تحولات فناوری در اكثر شركت‌های منتخب (به جز مخابرات ایران) آن قدر بالا نیست كه خریداران با هزینه استهلاك هنگفت روبه‌رو باشند.
۶) ارزش دارایی‌های ثابت بنگاه‌‌ها در شرایط تورمی اقتصاد ایران به‌طور تدریجی طی سال‌های اخیر، جاری و آتی افزایش پیدا خواهد كرد. از این‌رو نسبت ارزش دارایی ثابت به فروش شركت‌ها تغییر می‌كند و در نهایت در تحلیل بنگاه، ارزش جایگزینی و ارزش انحلال شركت‌ها نیز در حال افزایش است.
۷) قیمت محصول بنگاه‌های منتخب، متاثر از ریسك قیمت‌گذاری دولتی نیست و قیمت‌ها با نوسانات در بازارهای جهانی تعیین می‌شود.
۸) سیاست‌ ارزی جاری كشور یعنی تثبیت ارزش ریال در برابر ارزهای مسلط، مثل دلار و یورو، باعث تقویت قدرت خریداران خارجی برای سهام به قیمت بلوكی و مالكیتی (نه روی تابلو بورس) بنگاه‌های مورد نظر شده است.
۹) سهم بازار برخی از بنگاه‌های منتخب از بازار منطقه بالا بوده و امكان رفتار و تصمیم‌های سندیكایی از سوی خریداران قیمت (از جمله فولاد) برای اثرگذاری در بازار منطقه‌ای و جهانی فراهم می‌شود.
۱۰) غالب شركت‌های منتخب دارایی نامشهود نظیر ارزش بالای برند در بازار داخلی و خارجی دارند كه این برای خریداران جهت تامین مالی از موسسات بین‌المللی یك مزیت محسوب می‌شود.
۱۱) شركت‌های منتخب از تركیب نامتجانس سهامداران برخوردار نیستند. ریسك شراكت سرمایه‌گذار خارجی با دولت ایران پایین است. (بالعكس برای سرمایه‌گذار داخلی بالا است). سهام شناور آزاد این شركت‌ها در بورس اندك است و هزینه مبادله و اجتماعی شركت بسیار پایین است.
۱۲) با واگذاری این شركت به خریدار خارجی، سوبسید خرید مواد اولیه به شركت‌ها قطع شده و از سوی دیگر بنگاه نیز بخشی از سود خود را به دولت نمی‌دهند یا (صندوق‌های بازنشستگی) از این رو بنگاه‌ها دیگر اهداف اجتماعی را دنبال نمی‌كنند و سطح اختیارات بنگاه افزایش یافته و آنها در تعیین نرخ خدمات و محصول تابع مكانیزم‌های بازارهای داخلی و خارجی هستند (برعكس صنایع سیمان، لبنی، دارو، پتروشیمی و...)
۱۳) غالب شركت‌‌های منتخب در بورس تهران از ارزش بازار
(Market Value) بالایی برخوردارند. بنابراین سرمایه‌گذار داخلی و بازار سهام تهران نیز با وجود نقدینگی اندك، رتبه و ارزش بالایی به آنها داده است.
۱۴) هزینه سرمایه و مالی شركت‌های منتخب نسبت به سرمایه و فروش شركت‌ها بالا نبوده و عایدی آنها، مطلوب ارزیابی می‌شود.
با این مفروضات می‌توان گفت كه خریداران خارجی تمایل به خرید شركت‌هایی را دارند كه این شركت برترین‌های بازار سرمایه (Blue chip company) هستند. بنابراین ضمن الزام بر فروش سهام این شركت‌ها به متقاضیان خارجی باید چند نكته را مورد توجه قرار دارد. اول اینكه ارزش دارایی شركت باید با تجدید ارزیابی به صورت دقیق معین شود. دوم اینكه در ارزش‌گذاری شركت‌ها باید فرصت‌های رشد آنی و آتی بنگاه و دارایی‌های نامشهود را مدنظر قرار داد. سوم اینكه قیمت سهام مدیریتی باید به صورت رقابتی و حراج تعیین شود و به نظر نمی‌رسد كه بازار سرمایه كشور كارایی لازم برای تعیین كشف قیمت واقعی را داشته باشد.

محسن ایلچی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد