جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


ظرفیت های بالقوه بورس ایران برای جهانی شدن


ظرفیت های بالقوه بورس ایران برای جهانی شدن
تاریخچه بورس در دنیا به ۴۰۰ سال پیش باز می گردد اما بورس اوراق بهادار در كشور ما از سال ۱۳۴۶ شروع به كار كرد و در دوران انقلاب هم تا سال ۱۳۶۷ فعالیت چندانی نداشته است، بنابراین آگاهی از عملكرد بورسهای كشورهای مختلف از جمله كشورهای همسایه به منظور گسترش روابط و همكاری هرچه بیشتر با این كشورها كه به توسعه بازار و افزایش میزان سرمایه گذاری خارجی منجر خواهد شد، ضروری است. بر همین اساس باید با مقایسه وضع آنها و آشنایی هرچه بیشتر با این بورسها، امكان گسترش روابط و توسعه بازار در بورس تهران را فراهم كرد.
ارزش بازار سهام ایران، حدوداً ۵۰ میلیارد دلار است كه خیلی متناسب با شأن اقتصاد كشوری مانند ایران نیست. این در حالی است كه ارزش دارایی بورس یك شركت آمریكایی مانند جنرال موتورز یا جنرال الكتریك كه بزرگترین شركت های بورسی وال استریت هستند به تنهایی به ۳۰۰ میلیارد دلار می رسد. ارزش بازار سرمایه عربستان سعودی نیز ۳۰۰ میلیارد دلار است.
همچنین ارزش بازار سرمایه كشوری مانند تركیه نیز به مراتب بیش تر از كشور ماست. با توجه به این كه هدف گذاری مسئولان این بوده كه ارزش بازار سهام كشورمان تا پایان سال ۸۵ به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد هر چند كه این امر محقق نشد اما امید داریم كه با ورود شركت های دولتی به بازار سرمایه كشور، بورس ما به ارزش واقعی خود رسیده و شاهد رشد فزایند ه ای در بازار سهام باشیم.
● دور جدید همكاری ایران با بورس های خارجی
ایران نیز در دور جدیدی از این همكاری ها قرار گرفته و چندی پیش تفاهمنامه شركت بورس اوراق بهادار تهران با بورس مالزی امضا شده تا فعالیت های برون مرزی خود را در جنوب شرق آسیا آغاز كند، همچنین نشست بورس های كشورهای عضو اكو در مهرماه امسال در تهران نیز برگزار و شركت بورس اوراق بهادار تهران برنامه ویژه ای را برای توسعه فعالیت های خود بویژه با بورس های استانبول تركیه و كراچی پیش بینی كرده است.
با تمام این اوصاف باید ببینم بورس ایران چه جایگاهی در سایر بورس های منطقه دارد و آیا آن طور كه باید و شاید بورس ایران توانسته از پتانسیل های موجود استفاده كرده و به بورس اول منطقه تبدیل شود، هرچند كه در حاضر اوضاع و احوال برخی از بورس ها چندان رضایت بخش نیست اما دورانی بوده كه رشدهای چند برابری در این بورس ها مشاهده شده است و كشور تركیه نیز پارسال توانست با تعامل با سرمایه گذاران خارجی جایگاه خوبی در عرصه بازار سهام داشته باشد.
● نگرانی و دغدغه برای ورود سرمایه گذاران خارجی
امروزه بورس كشور به عنوان محوری است كه وجود هرگونه تغییر اقتصادی در سطح كشور در آن قابل مشاهده بوده به همین دلیل می توانیم از طریق آن شرایط اقتصادی كشور را تشریح كنیم.
این موفقیتی برای فضای بورس كشور محسوب می شود؛ زیراكه فضای بورس توانسته در بازار اقتصاد ایران مؤثر بوده و ساختار اقتصادی كشور را از وجود خود متأثر كند و این بسیار مهم است كه بورس به عنوان شاخص مؤثر در ساختار اقتصادی كشور مورد توجه قرار گیرد.
همچنین هرگونه اتفاق سیاسی و اقتصادی در داخل و خارج از كشور بازار سهام را تحت تأثیر قرار می دهد و این امر نشان دهنده این است كه بورس ایران در میان بورس های منطقه از محوریت و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و به استانداردهای جهانی نزدیك است. از طرف دیگر می شود گفت دلیل اصلی محدودیت سرمایه گذاری در بورس ایران نسبت به بورس های مطرح منطقه در محوریت تصمیمات سیاسی و اقتصادی است و با وجود این كه ایران از لحاظ ساختار، قدمت، تكنیك و میزان اثربخشی در فضای ساختار اقتصادی از ظرفیت بیش تری برخوردار است اما كشورهای منطقه از جمله امارات به دلایل متعدد از جمله عوامل سیاسی و ثبات در قوانین اقتصادی و پذیرش سرمایه های خارجی موفقتر از بازار سهام ایران عمل می كنند. ایجاد امنیت و آرامش بر فضای اقتصادی و تضمین شرایط ثبات در بازار مالی و از طرف دیگر تضمین امنیت بنگاه های اقتصادی بورس كشور است كه می تواند بورس كشور را به بورس اول منطقه تبدیل كند.
ظرفیت بورس كشور با توجه به جایگاه منابع طبیعی و ساختار اقتصادی آن بسیار بالاتر از ظرفیت اقتصادی بورس دوبی است، این در حالی است كه بورس كشور به دلیل نبود ثبات قوانین و نبود احساس امنیت نسبت به مسائل اقتصادی نمی تواند جایگاه آن كشور را به خود اختصاص دهد زیرا تغییر در قوانین مشكلات جدید را برای صاحبان سرمایه ایجاد كرده و موجب نگرانی سرمایه می شود. حال باید ببینیم كه چه عواملی موجب برتری برخی از بورس های منطقه نسبت به بورس ما شده است شاید به كارگیری سرمایه گذاری های خارجی یكی از عواملی بوده كه همیشه از سوی كشور ما با نگرانی و دغدغه همراه بوده است.همچنین ریسك اقتصادی دومین عامل برتری بورس های منطقه ای است كه ایران با وجود قانون سرمایه گذاری خارجی و قانون ورود بورس به كشور نمی تواند از آن به خوبی استفاده كند. در عین حال بسیاری، ركود اقتصادی در سال های اخیر را نشان از نبود موفقیت در سطح منطقه می دانند. حال باید دید كه آیا نبود موفقیت خصوصی سازی در سال ۸۲ به دلیل غیرمنطقی بودن قیمت ها و از طرف دیگر نقاط ضعف اقتصادی كه در نتیجه اختلاف بین دولت و مجلس در سال ۸۳ بوده موجب ركود نسبتاً شدیدی در بخش اقتصاد شده است. با ورود دولت نهم كه از یك طرف وارث مشكلات اقتصادی دولت قبل بود و از طرف دیگر برخی از تصمیمات اقتصادی نظیر تثبیت نرخ فروش محصولات كه در كاهش فعالیت اقتصادی مؤثر بود همه این عوامل موجب شد كه ركود اقتصادی به طبع آن بورس كه بخش كوچكی از اقتصاد كشور است با ركود مواجه شود. هنگامی كه فعالیت اقتصادی سودآور نبوده، قیمت سهام واحدهای اقتصادی در بورس نیز تحت تأثیر این وضع قرار گرفته و در نتیجه كاهش شاخص و حجم معاملات را در پی دارد كه این امر موجب شده بورس كشور در مقایسه با كشورهای منطقه از رونق كافی برخوردار نباشد. در عین حال حجم پایین معاملات نیز از دیگر دلایلی است كه موجب شده بورس كشور در مقایسه با كشور های منطقه در سطح پایین تری قرار گیرد، زیرا حجم معاملات صورت گرفته در كشورهای منطقه بسیار بالا بوده و قابل مقایسه با بورس ایران نیست. همچنین با وجود این كه اخیراً با تصویب قانون جدید كه در آن سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان ناظر در بازار و شركت بورس عهده دار عملیات بازار شده است تاكنون به حجم موردنظر دست نیافته ایم، در حال حاضر نیز حجم معاملات بورس كشور نسبت به سال های گذشته و نیز نسبت به سایر بورس های منطقه در سطح پایینی قرار دارد.
● نبود ارتباط با بورس های منطقه بزرگترین مشكل
با وجود قدمت ۴۰ ساله بورس ایران، زیر ساخت های مورد استفاده در بورس های تازه تأسیس بسیار وسیع و گسترده تر از بورس ایران است. بورس دوبی كه پارسال با سرمایه ۲ میلیارد درهمی به شركت سهامی عام تبدیل شد در صدد ایجاد بورس بین المللی و بزرگی بود كه تمام شركت های موجود در امارات در آن وجود داشته و از طریق ارتباط با بازارهای مالی دنیا بتواند سهام شركت های اماراتی را خریداری كند. بنابراین این كشورها با تغییر زیر ساختارهای بسیار پیچیده و گسترده و همراه با سرمایه بالا در سال های آتی به بورس های بسیار بزرگ و قوی در انواع بخش ها تبدیل می شود.
در عین حال می توان به نبود ارتباط بورس ایران با سایر بورس های منطقه اشاره كرد. این امر موجب عقب ماندن صنعت بورس كشور ازتكنولوژی روز دنیا شده و همچنین علی رغم بازده مناسب بورس كشور، به دلیل مغایرت مكانیزم معاملاتی كشور و وجود ریسك های سیاسی و امنیتی از ورود سرمایه گذاران خارجی به كشور جلوگیری می كند.
این در حالی است كه بازارهای مالی دنیا به سمت یكپارچه شدن در حركت هستند كه تكنولوژی های مورد استفاده در ایران به دلیل محصور بودن اقتصاد و بازار مالی منسوخ و قدیمی بوده و متأسفانه در این تكنولوژی نیز سیاست های ضعیف و دستور العمل های موجود مانع توسعه شده است، بنابراین بازار مالی كشور از بازار مالی دنیا عقب است. حال باید برای رشد صنعت بورس كشور استانداردهای بین المللی كه از سوی نهادهای بین المللی منتشر شده رعایت و همچنین دستورالعمل ها و آیین نامه ها و روش های معاملاتی مورد بازنگری قرار گیرد. البته بورس ایران مزایایی نیز نسبت به بورس های منطقه دارد، مانند تعداد شركت های موجود در ایران و همچنین تنوع صنایع كشور در مقایسه با كشورهای منطقه. اما در مقابل تك محصولی بودن بازار سرمایه موجب شده تا این بازار از ریسك های زیادی برخوردار شده و در نتیجه سهم بازار از پس اندازهای مردم كاهش یابد.
یكی دیگر از مشكلات بازار سرمایه كشور حجم بازار و سرعت گردش سهام است، نسبت حجم بازار سرمایه ایران به GDP حدود ۲۰ درصد است و این در حالی است كه این نسبت در برخی از كشورها مانند تركیه به ۴۰۰ درصد می رسد كه این امر موجب كاهش رونق بازار سرمایه كشور شده است. همچنین كل گردش معاملات بورس كشور در سال گذشته، ۵۶۰۰ میلیارد تومان بوده است كه اگر حجم معاملات عمده را ازا ین رقم كم كنیم، رقم كل معاملات واقعی به كمتر از ۳ هزار میلیارد تومان می رسد، بنابراین با این سرعت گردش سهام نمی توانیم شاهد حضور افراد ریسك گریز باشیم زیرا برای این كه بتوانیم سهم بازار سرمایه را از پس اندازهای مردمی افزایش دهیم باید بتوانیم طیف گسترده ای از مخاطبان را جذب كنیم. با تمام ویژگی ها و خصوصیاتی كه بورس ایران دارد باید ببینیم كه می توانیم با اجرای اصل ۴۴ به یكی از بزرگترین بورس های منطقه تبدیل شویم و یا همچنان بورس های سایر كشورها پیشتاز این عرصه خواهند بود؟
محبوبه حسینی پور
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید