نظم و انضباط در محیط های آموزشی

سرآغاز گفتار نام خداست/ که رحمتگر و مهربان خلق راست
قسم باد بر سر عمر کاین آدمی/ زیانها رساند به خود هر دمی
به جز مؤمنان به پروردگار/ که پیوسته نیکند و پرهیزکار
سفارش نمایند هم را مدام/ به حق و شکیبایی و اهتمام
عدم تمایل به نظم پذیری در مدارس، پیامدهای منفی گوناگون و فراوانی برای دانش آموزان در حیطه های آموزشی، اجتماعی و خانوادگی در بردارد. علاقه نداشتن به نظم پذیری حتی در دانش آموزانی که دچار مشکلات حاد و نابهنجار نیستند و زمینه قانون گریزی خود کم بینی و تخلفات بیشتر را در آنان فراهم می آورد.
در کلاسی که معلم همواره به شاگردان امر کند و یا از آنان عیبجویی نماید و مقایسه و سرکوفت زدن را سرلوحه کار خود قرار دهد، دانش آموزان را ترغیب می کند تا نسبت به هم حسادت کنند و با یکدیگر دشمنی بورزند. در این حالت، ناسازگاری و ناهماهنگی در کلاس و روابط دانش آموزان آشکار می شود. هنگامی که توبیخ به صورت محدود و شخصی باشد و یا اینکه ستایش و قدردانی معلم از دانش آموز به صورت فردی افزایش یابد آثار مثبتی در عملکرد رفتاری و تحصیلی دانش آموز ایجاد می کند.
معلم هنگامی می تواند در تعامل خود با دانش آموز نتیجه ای مؤثر کسب کند که نکات زیر را رعایت نماید: معلم در اولین گام می باید رفتار دانش آموز را به طور دقیق تبیین و مشخص نماید؛ سپس اهداف و انگیزه ای به رفتاری دانش آموز را دریابد و در گام سوم، راهبردهای مناسبی به منظور اصلاح رفتار را عملاً به کار گیرد. در گام چهارم، راهبردی ترغیب کننده و متناسب با وضعیت دانش آموز در پیش گیرد و سرانجام برای دستیابی به نتیجه مؤثر از والدین نیز کمک بخواهد و آنها را در به انجام رساندن راهبرد مورد نظر مشارکت دهد.
رعایت نظم و انضباط در محیطهای آموزشی، یکی از مهمترین اهداف تربیتی است که اولیای مدارس، آنان را در اولویت قرار می دهند و رفتارها و فعالیت آموزشی دانش آموزان نیز تا حد زیادی براساس این پدیده شکل می گیرد. نظم و انضباط باعث می شود که فعالیتهای دانش آموزان با موفقیت انجام گیرد و در نهایت زندگی با نشاط توأم شود و شکوفایی حاصل گردد.
معلمان، در مقام اشخاصی که باید از آگاهی و توانمندی در شناسایی و ایجاد رابطه سازنده با دانش آموزان برخوردار باشند یکی از مهمترین عوامل در شکل گیری شخصیت رو به رشد دانش آموزان به شمار می آیند. رابطه دوستانه و صمیمی معلمان با دانش آموزان و نیز موفقیت خانوادگی دانش آموزان موجب افزایش میزان نظم پذیری آنان می گردد.
سرآغاز گفتار نام خداست/ که رحمتگر و مهربان خلق راست
چو با یاری کرد کار بشر/ عیان گشت رایات فتح و ظفر
ببینی همه دسته دسته ز راه/ بیایند در دین یکتا اله
ستایش کنی آنگاه پروردگار/ تو آموزش خواه از کردگار
خشونت، پدیده ای جدید نیست. تا آنجا که تاریخ نشان می دهد افراد به دلایل گوناگون از جمله به دلیل تضاد منافع با یکدیگر، درگیریهای خشونت آمیز داشته اند و در حال حاضر نیز شاهد انواع مختلف هستیم. آنچه برای ما در تعلیم و تربیت نگران کننده است وجود و گسترش خشونت در مدارس است.
عواملی چون حجم زیاد کتابهای درسی، وجود رقابت در کلاس و مدرسه، شرایط خانوادگی و محیطی و ویژگیهای فردی دانش آموزان در ابعاد خشونت بدنی دانش آموزان مؤثر است. عواملی مانند ویژگیهای فردی و شرایط خانوادگی دانش آموز را پژوهشگران مانند "بالدری" به منزله عوامل مؤثر در آماده کردن فرد برای شخصیت محسوب کرده اند.
می توان به منظور پیشگیری و کاهش خشونت بدنی در مدارس، راههایی را مطرح و پیشنهاد کرد. در سطح مدرسه از دو طریق می توان مداخله کرد: اول ایجاد خط مشی و سیاست رفتاری در مدرسه که بر اساس آن قواعد انضباطی و چگونگی رفتار مناسب و مورد انتظار در مدرسه تعیین، پیشگیری و تشویق می شود. دوم، بازسازی حیاط مدرسه با مشارکت دانش آموزان است. مشارکت دانش آموزان مدرسه سبب از میان رفتن رابطه نادرست قوی و ضعیف یا بزرگتر و کوچکتر بودن می شود.
در مدرسه همواره دانش آموزانی هستند که بنا بر دلایل متفاوت مانند قدرت طلبی، خشونت و پرخاشگری، عدم همدلی و مهارت نداشتن در درک احساس دیگران، با رفتار نامطلوب خود دانش آموزان ضعیفتر از نظر جسمانی یا ویژگیهای شخصیتی را تحت سلطه خود در می آورند و با رفتارهایی مانند تحقیر کردن، هول دادن، کتک زدن و دعوا کردن آنان را وادار به پیروی از خواسته های خود می کنند.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان