اندیشه زیبایی

در باب هنر و زیبایی شناسی، تئوری های بسیاری وجود دارد که هر یک معیار و فرآیندی برای درک زیبایی و تشخیص هنر از غیرهنر ارائه می دهند. درک هنر معاصر به طور خاص نیازمند داشتن پس زمینه ای ذهنی از مفاهیم و ایده های مطرح در هنر است.
● چرا آن هنر است
مخاطبان هنر معاصر بسیاری از اوقات در مواجهه با آثار هنری دوران دچار سردرگمی و شگفتی هستند. می توانید هنردوستانی را تصور کنید که وارد گالری می شوند و با «چشمه» اثر مارسل دوشان (هنرمند شهیر فرانسوی ۱۹۶۸ - ۱۸۸۷) مواجه می شوند؛ یک سنگ توالت با امضای دوشان بر روی آن. اولین چیزی که احتمالاً از ذهن مخاطب خواهد گذشت این است که «چرا به این عنوان هنر اطلاق می شود؟ چرا آن را در گالری قرار می دهند؟
چه کسی می گوید این هنر است؟ اگر من هم چنین اثری بیافرینم، نام آن هنر خواهد بود؟ و...» اثر «تری برت»، «چرا آن هنر است؟»، درصدد پاسخ به همین سوالات است. در این مسیر نگارنده از مجموعه ای گسترده و متنوع از مثال ها از نقاشی های آبستره و واقع گرا گرفته تا چیدمان های ویدئویی و هنر اجرا بهره می گیرد.
برت برای یافتن پاسخ سوالات ذکر شده - که در عنوان کتاب نیز منعکس شده اند - از سه منبع کمک می گیرد؛ هنرمندان و آفرینندگان هنر معاصر، فیلسوفان هنر و منتقدین آن. نگارنده ابتدا توضیح مبسوطی از تئوری های هنری ارائه می دهد، به این صورت که مکاتب قراردادی چون رئالیسم، اکسپرسیونیسم و فرمالیسم را شرح می دهد.
در مرحله بعد داده های کتاب با اطلاعات به روزی از جریان فعلی اندیشه در هنر و پساساختارگرایی تکمیل می شود. برت هر یک از این تئوری ها را در تفسیر هنر معاصر به کار می گیرد و قدرت و ضعف آنها را در این مواجهه محک می زند و به خواننده می نمایاند.این اثر به دلیل مثال های بی شمار و نحوه بیان شفاف و ساده اش می تواند برای دانشجویان بسیار مفید باشد.
برت در این اثر هنرآموزان را ترغیب می کند که در ارزیابی یک اثر هنری تئوری های مختلفی را به کار بگیرند و از زوایای گوناگون آثار را بررسی کنند و ضمن اینکه با قضاوت های دیگران در مورد اثر نقادانه برخورد می کنند، ایده اندیشیده شده خود را شکل بدهند.«چرا آن هنر است؟» با نگاهی تاریخ محور نگاشته شده و در آن برت بر پایه تاریخ زیبایی شناسی تصویری از هنر و زیبایی در دوره معاصر ارائه کرده است.
این اثر که می توان آن را جزء کتب درسی و زمینه های زیبایی شناسی، تئوری هنر، نقد هنر و فلسفه هنر دانست از ۶۷ تصویر به عنوان راهنما و مثالی برای درک بهتر مطلب برخوردار است. مباحثت کتاب هنرمندان مطرح امریکایی و اروپایی را به طور کامل پوشش می دهد و علاوه بر آن مروری بر تکثرگرایی هنری پست مدرن نیز دارد.
مطالعه این کتاب می تواند تا حدود زیادی دانش و تسلط کافی برای ورود به عرصه نقد هنر را در خواننده خود ایجاد کند.«چرا آن هنر است؟» را انتشارات دانشگاه آکسفورد در ۲۳۱ صفحه در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسانده است.
● زیبایی شناسی و اخلاق در فلسفه دیوید هیوم
«زیبایی شناسی و اخلاق در فلسفه دیوید هیوم» جزء سری کتاب های انتشارات «راتلج» است. محتوای این کتاب بر دو هدف عمده متمرکز شده است؛ نخست سنجش میزان اهمیت و وسعت ارتباط بین زیبایی شناسی و فلسفه اخلاق در اندیشه های هیوم و دوم اینکه بر مبنای این ارتباط آشکار شود که آیا فلسفه اخلاق هیوم می تواند به پرسش های بنیادین علم اخلاق پاسخ دهد یا خیر.
فصل های اول تا چهارم این اثر، صرف هدف اول شده اند. در فصل اول مقاله هیوم با عنوان «در باب معیار ذوق» مطرح و تاثیر اندیشه های ذکر شده در آن در کلیت دید هیوم نسبت به زیبایی شناسی بررسی می شود. در فصل دوم نگارنده هم سنخ بودن زیبایی طبیعت، زیبایی هنر و زیبایی اخلاقی در دیدگاه هیوم را عنوان و اشاره می کند که او نتایج حاصله از بررسی های زیبایی شناسانه خود را به اندیشه های اخلاقی خود تعمیم داده است.
فصل سوم نیز به حل تعارضات ناشی از فصول قبل می پردازد، از جمله اینکه؛ چگونه اشخاص در عین پذیرش معیارهای کلی اخلاق و زیبایی در عرصه عمل این معیارها را به سادگی زیر پا می گذارند. در فصل چهارم نیز اصول بنیادینی که هیوم از طریق آنها شخصیت اخلاقی خود را بر مبنای زیبایی اخلاقی شکل می دهد شرح داده می شود.
در فصل های ۵ تا ۷، دومین هدف نگارنده دنبال می شود و سه انتقاد اصلی که به فلسفه اخلاق هیوم وارد می شود توضیح داده شده است. نخستین اشکال وارده این است که اگر بنابر ادعای هیوم اخلاق نخستین عکس العمل فرد نسبت به زیبایی گناه و نقض پرهیزکاری و درستکاری است، چرا بشر همواره و در تمام زندگی اش درستکار نیست؟
و اگر اخلاق احساسی است که در فرد برانگیخته می شود و مفهومی ذهنی است، چگونه قضاوت اخلاقی می تواند به عنوان فرآیندی عینی مورد بحث قرار بگیرد و از اعتبار و مقبولیت جهانی آن سخن گفته شود؟ و اگر بتوان از «معیارهای کلی» حاکم بر رفتارهای بشر سخن گفت، تفاوت سیستم های مختلف اخلاقی در فرهنگ های گوناگون و تغییر آن با گذشت زمان را چگونه می توان توجیه کرد؟
تیسموتی کاستلو نخستین انتقاد را این طور پاسخ می دهد؛ دستیابی به قدرت تشخیص خوب و بد در اخلاق، درست همانند ذوق زیبایی شناسی نیاز به آموزش ذهن دارد. در دومین مورد، نگارنده این دیدگاه را که هیوم ذهن گرا و نسبیت گراست رد می کند. آخرین فصل کتاب نیز به تاثیر دیدگاه های فلسفی هیوم بر قواعد معمول اخلاق معاصر پرداخته است.این کتاب را انتشارات راتلج در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسانده است.

مهدیس امیری

منبع : روزنامه شرق